Sen hồng - hướng lựa chọn làm quốc hoa

Trong đầm gì đẹp bằngsen

Lá xanh bông trắng lạichen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng láxanh

Gần bùn mà chẳng hôitanh mùi bùn

Từ lâu hoa Sen đã đi vào thơ ca dân gianvà đời sống văn hóa của dân tộc, ẩn hằn trong tâm thức của mỗi người dân Việt Nam.Hình ảnh thanh cao, đằm thắm và trang nhã đã trở nên gần gũi và quý mến mỗi khinhắc nhớ đến loài hoa này. Suốt chặng đường tạo dựng và phát triển của đấtnước, với bốn ngàn năm lịch sử cũng thấp thoáng bóng sen hồng. Từ buồi cấy càyđồng sâu ruộng cạn giở nắm xôi nếp còn xanh màu lá, đến hương cốm tỏa thơm sắcnắng. Từ mái đình, cây đa, giếng nước, xanh mướt ao Sen đến sân chùa, sông quêmườn mượt Sen hồng, Sen trắng. Từ vùng đất Tây Hồ, Hà Nội – trái tim của nướcViệt Nam đến miền đất PhươngNamđâu đâu cũng bát ngát hương Sen.

Cùng với các loài thảo mộc, cây Sen đãtồn tại ở Việt Namtrên 2000 năm. Lúc bấy giờ trong các ao làng của Giao Chỉ chắc rằng Sen đã vươnlá, khoe bông. Bằng sức sống dẻo dai trong môi trường thiên nhiên rộng thoángnhư đầm bãi, hồ ao, Sen cứ mặc nhiên sinh sôi, nảy nở. Sen cũng được ưu ái đưavề sân vườn như một thú vui tao nhã của bậc quân tử, túc nho, những người yêuhoa muốn gần gũi với thiên nhiên. Không quá cầu kỳ trong việc chăm sóc, Sen vẫnlặng lẽ nở hoa khi cơn gió nồm thổi nhẹ báo hiệu mùa Sen ngan ngát hương quê.

Mùa hoa sen nở. Ảnh: T.T.T

Đứng trước hồ Sen rực nở, con người cócảm giác yên bình, thư thái. Không gian thoáng đạt, tinh khiết cùng màu xanhdịu mát thoang thoảng hương thơm dịu ngọt sẽ làm con người quên đi những vấtvả, ưu phiền. Cùng lúc là những hoài niệm trôi về từ dĩ vãng xa xăm ngọt ngào,êm ái. Hình ảnh sân đình, chùa làng, ao sen khó trộn lẫn trong miền ký ức củamỗi người khi xa quê. Với dáng vẻ đĩnh đạc, an nhiên, Sen vươn lên từ bùn đấtphơi lá xanh tươi, đơm bông kết nụ rồi trổ hoa thơm ngát lưng hồ. Những cánh còtrắng bay về trong ráng chiều rực đỏ, thấp thoáng trong bóng hồ Sen đã vẽ nênbức tranh thủy mặc đồng quê Việt Nam đầy mêhoặc, làm say đắm khách phương xa. Trongkhung cảnh đậm chất thiền ấy bỗng văng vẳng tiếng chuông chùa thâm trầm, sâulắng, lữ khách như lạc vào cõi mơ, sẽ rủ bỏ những ưu phiền, tục lụy.

Đất nước bốn ngàn năm xây dựng và mở cõi,chống giặc ngoại xâm, lập làng, giữ nước, con dân Việt vẫn hiên ngang trong bãođạn, mưa bom, lam lũ cày cấy, vun trồng. Nghèo mà không hèn, vất vả mà lạcquan, khổ đau càng vững chí, yêu làng quê, hòa bình cùng khát vọng bay lên theohào khí Thăng Long. Với tinh thần bất khuất kiên trung, cốt cách chân chất, mộcmạc, “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” phần nào đó tượng trưng cho dáng dấp, sắc tháicủa loài hoa Sen. Người Việt vẫn giữ được bản chất đôn hậu, thanh đạm, bản lĩnhtrong hoàn cảnh khó khăn, bức bách, nghèo khổ không dễ gì đổi thay.

Gần bùn mà chẳng hôitanh mùi bùn

Với bản lĩnh và tinh thần ấy, những bậchiền tài, anh hùng dân tộc đã làm rạng danh đất nước. Tiêu biểu là lãnh tụ HồChí Minh, Người đã sinh ra và lớn lên tại làng Sen nơi nuôi dưỡng tâm hồn vàkhí phách của lãnh tụ vĩ đại dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Không phảingẫu nhiên mà tên Người được ngợi ca, gắn kết với loài hoa thanh bạch mà gầngũi với văn hóa Việt Nam.

Tháp mười đẹp nhất bôngSen

Việt Nam đẹp nhất có tênBác Hồ

Sức thẩm thấu của hoa Sen trong đời sốngvăn hóa dân tộc bền bỉ và tinh tế. Từ những đóa hoa thôn dã nơi đầm, ao, bờ bãiđã đi vào thơ ca, hội họa, kiến trúc, ẩm thực và văn hóa tâm linh như một sựđịnh ước. Đó là món quà của tạo hóa đã ưu ái dành tặng cho dân tộc. Thơ ca dângian chỉ dành cho loài hoa một mảnh sân nhỏ nhưng cũng đa diện ý tình và đầymàu sắc:

Nụ cười như thể hoa Ngâu

Cái khăn đội đầu như thểhoa Sen

Hay câu nói ví von:

Sen xa hồ, Sen khô hồcạn

Lựu xa đào lựu ngã đàonghiêng

Vàng cầm trên tay rớtxuống không phiền

Chỉ phiền một nỗi tơduyên không tròn

Không mấy ai đi qua tuổi thơ mà không nhớđến mùi thơm thoang thoảng còn vương nơi cánh mũi và bàn tay nhỏ xinh khẽ lầnmở nắm xôi nếp mới hay cốm xanh gói trong lá Sen non. Buổi sáng, nhấp chén tràướp Sen nghi ngút khói quyện trong làn sương sớm, tuổi già thấy thư thái và mãnnhãn dưới ánh bình minh rực rỡ. Bưng chén chè hạt sen thơm ngát sau những buổilàm đồng hay lúc nông nhàn, nhấp một thìa đã thấy bùi ở đầu lưỡi, dư vị còn lưulại trong ký ức khó trộn lẫn. Cả cây Sen từ thân, lá đến hoa đều gom hết chocon người. Từ tâm Sen, hạt Sen, gạo Sen đến ngó Sen đều là nguồn thực phẩm vàdược liệu quý. Từ trong bữa cơm đạm bạc của người nông dân đến mâm cao cỗ đầycủa bậc đế vương, quyền quý, Sen đều sẻ chia, dâng hương vị ngọt ngào, khôngdành riêng, kén chọn hay so bì.

Trong kiến trúc thuần nhất của ngườiViệt, hoa Sen được lựa chọn và thể hiện. Cũng dễ dàng tìm thấy trong trang trígạch lát, chân cột, bệ đá, diềm cửa, lan can, hoa văn đồ sành sứ trong cáctriều đại Lý, Trần… Đặc biệt là những bệ thờ, bệ tượng Phật đều trang trí hoasen. Điều đó cho thấy sự chọn lựa của nhân dân muốn gửi gắm, ước vọng nơi cõitâm linh cũng thanh sạch và thuần khiết. Dân tộc ta cũng có thời kỳ chọn Phậtgiáo và quốc đạo. Những tên ngõ, tên làng, của những người con trai con gáicũng được lựa chọn đặt cho; trong đó có một vùng quê thân thương Làng Sen xứ Nghệnơi miền đất địa linh nhân kiệt gắn liền với tên tuổi Hồ Chí Minh.

Những giá trị hiện hữu của hoa Sen cànglàm cho sắc thái văn hóa dân tộc đậm đà và rực sáng. Hoa Sen đã đồng hành cùngdân tộc trong những chặng đường lịch sử cay đắng, lầm than, đấu tranh và giànhđộc lập. Thế nước đang thay da đổi thịt vươn mình lớn mạnh, hòa nhập với cácnước trên thế giới. Trên nhiều mối quan hệ hữu nghị, hòa bình và cùng pháttriển cần có quốc hoa thể hiện được bản sắc và giá trị văn hóa dân tộc thuầnViệt và đặc sắc để giới thiệu, trân trọng và hãnh diện với bạn bè năm châu. Bêncạnh những loài hoa đặc hữu của Việt Nam như hoa mai, hoa đào, hoa cúc,hoa vạn thọ… hoa sen có đầy đủ những tiêu chí đặt ra, đặc biệt là Sen hồng xứngđáng được lựa chọn là quốc hoa.

Trong 13 tiêu chí Bộ Văn hóa, Thể thao vàDu lịch đưa ra để xem xét lựa chọn quốc hoa cũng có thể sắp xếp, giản lượcnhững tiêu chí trùng lắp cho sát và cụ thể hơn. Đây cũng là một ý kiến đưa rađể tham khảo và chỉ cần năm tiêu chí cơ bản:

1. Có nguồn gốc và được trồng lâu đời ởViệt Nam

2. Thể hiện được bản sắc văn hóa truyềnthống dân tộc, tinh thần, cốt cách, ý chí, nguyện vọng của nhân dân Việt Nam.

3. Được đa số người dân yêu thích, chấpthuận và tôn vinh.

4. Có giá trị lịch sử (gắn với nhân vậthoặc sự kiện lịch sử).

5. Không trùng lặp với quốc hoa của cácquốc gia khác.

Lựa chọn quốc hoa là một nhiệm vụ quantrọng của đất nước. Việc xem xét, cân nhắc, chọn lựa và quyết định đều hết sứccẩn trọng. Đó là tâm huyết, trách nhiệm và khát vọng của dân tộc Việt Nam.

Khắc Ghi