Trồng chanh dây theo phong trào: Cảnh báo về dịch bệnh và giống kém chất lượng

Từ năm 2007 đến nay, cây chanh dây đượcmột số Hợp tác xã (HTX) đưa vào trồng thử tại các địa phương trên địa bàn tỉnh.Qua thực tế sản xuất cho thấy, đây là loại cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao.Do vậy, nông dân ở các địa phương đã ồ ạt đua nhau tìm mua giống để trồng. Theothống kê, diện tích chanh dây toàn tỉnh đến nay đã có khoảng 412 ha; trong đó,có 229 ha đang cho thu hoạch, chủ yếu là ở các huyện như: Đắk R’lấp, Đắk Glong,Gia Nghĩa, Tuy Đức… Tưởng chừng loại cây “siêu lợi nhuận” này sẽ giúp cho nhiềunông dân giàu lên nhanh chóng, nhưng hiện tại, có không ít người đang “dở khóc,dở méo”, bởi vườn cây đang bị dịch hại tấn công và hàng trăm triệu đồng tiềnvay từ ngân hàng, không biết có còn cơ hội để thu hồi trở lại.

Dịch bệnh đã xuất hiện

Chứng kiến nhiều người trong vùng chỉ saumột năm đã thành “tỷ phú” nhờ trồng cây chanh dây, vợ chồng ông Lê Xuân Tuyển ởthôn 12, xã Nhân Cơ (Đắk R’lấp) cũng không khỏi bồi hồi trước sự hấp dẫn củaloại cây này. Sẵn có 4 ha đất trồng điều kém năng suất, vợ chồng ông đã phá bỏđể chuyển sang trồng chanh dây. Nhờ có sự trợ giúp vốn liếng của anh em, họhàng nên việc khởi đầu của ông cũng khá thuận lợi. Tuy nhiên, 4 ha chanh dâycủa ông Tuyển bước vào tháng thứ 4, lẽ ra phải cho thu hoạch trái bói, nhưngtrong vòng 15 ngày trở lại đây vườn cây có hiện tượng đùn ngọn, lá ngả màuvàng, hoa và trái non rụng hàng loạt, còn trái sắp thu thì móp méo, không lớnđược… Đến bên những gốc chanh dây không đủ sức chống chọi với bệnh hại, ôngTuyển chua chát cho biết: “Do người trồng chanh dây ngày một nhiều mà nguồngiống lại khan hiếm nên 2 năm nay giá cây giống đã tăng vọt lên 30.000-35.000đồng/1 cây. Tôi trồng 4 ha đầu tư tất cả phải hết trên 400 triệu đồng. Từ khivườn chanh dây đỗ bệnh đến nay, tôi đã tiêu tốn trên 60 triệu đồng tiền muathuốc bảo vệ thực vật để trị bệnh cho cây rồi, nếu theo đuổi đến cùng khôngbiết sẽ hết bao nhiêu nữa…”. Theo ông Tuyển, vì thấy mọi người làm dễ dàng quánên học hỏi kinh nghiệm làm theo, thỉnh thoảng đọc qua loa tài liệu chuyênngành… biết đến đâu làm đến đó; kể cả dịch bệnh, chỉ biết ra chợ mua thuốc vềđiều trị mò, may mắn trúng thuốc cây sẽ khỏi bệnh, bằng không thì… phá bỏ.

Nói thêm về những bất cập trong cáchphòng trừ bệnh cho cây chanh dây hiện nay, ông Nguyễn Duy Trường ở xã Nhân Cơcho rằng: “Bà con chỉ thấy chanh dây lợi nhuận cao là trồng vô tội vạ, ngườitrồng ít cũng 5-7 sào, trồng nhiều thì có đến hàng chục ha, như vậy là khamkhông nổi. Khi vườn cây xuất hiện bệnh thì cuống cuồng đi mua thuốc trị sâu bệnhcủa lúa, của ngô về tưới vào gốc. Việc tập huấn thì cũng chỉ học cái “biếtrồi”, cốt yếu là người ta tổ chức ra để quảng cáo, bán giống, chứ dịch bệnh xảyra thì các đơn vị, doanh nghiệp cung ứng giống cũng… chịu “bó tay”. Không khéoloại cây “siêu lợi nhuận” này sẽ khiến nhiều người trở thành “siêu nợ”. Qua tìmhiểu, hiện nay, dịch bệnh trên cây chanh dây không chỉ diễn ra ở xã Nhân Cơ màhầu hết các vùng có diện tích chanh dây lớn như: Đắk R’lấp, Đắk Glong, GiaNghĩa… dịch hại đều rải rác xuất hiện. Cá biệt, tại huyện Chư Jút có 6,2 ha vàKrông Nô có 6 ha trồng từ năm 2008, đã bị tàn lụi không cho thu hoạch.

4 ha chanh dây của gia đình ông Lê Xuân Tuyển bị sâu bệnh

Chất lượng giống, cònnhiều điều phải bàn

Hiện nay, tình hình cung ứng giống chanhdây trên địa bàn tỉnh chủ yếu nhập nội từ Đài Loan thông qua đường tiểu ngạchdo một số đơn vị, doanh nghiệp như: Công ty Giống cây trồng Trường Hoàng, HTXTia Sáng, Công ty Hoàng Quyên... làm đầu mối tiêu thụ. Từ năm 2009 đến nay,ngoài nguồn giống nhập nội, một số hộ nông dân trong tỉnh đã tự nhân giống đểtrồng và cung cấp cho người dân trong vùng. Do các đầu mối cung ứng giống mạnhai nấy bán, có đơn vị cung ứng vượt quá số lượng đã phê duyệt của UBND tỉnh, đãgây nên tình trạng “loạn giống chanh dây” trên địa bàn tỉnh. Hệ quả là chanhdây trồng ra không có trái như ở Đắk Sin, Hưng Bình (Đắk R’lấp) và dịch bệnhtiềm ẩn đã xuất hiện tại các địa phương như hiện nay.

Theo Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh thìchanh dây rất dễ bị các loại dịch hại tấn công như: bệnh do nấm phythopthoar SP(bệnh bã trầu, do virút gây hại), bệnh ghẻ trái, vàng lá… Để tập trung quản lýdịch hại, xây dựng vùng nguyên liệu, ngành Nông nghiệp tỉnh khuyến cáo nông dântrồng chanh dây phải theo kế hoạch, hướng dẫn của cơ quan chuyên môn. Đối vớiviệc chế biến, tiêu thụ quả chanh dây thì hiện đã có 4 cơ sở thu mua và chếbiến, với công suất mỗi kho lạnh đạt 50 tấn nước múc/ngày. Nhưng đây cũng chỉlà những cơ sở sơ chế ban đầu thành nước múc đóng thùng để chuyển tiếp đi cácđịa phương khác nên giá trị sản xuất chưa cao.

Để câychanh dây thực sự mang lại hiệu quả, trong thời gian qua, ngành Nông nghiệptỉnh cũng đã xây dựng kế hoạch phân vùng sản xuất chanh dây tập trung, thíchhợp để xây dựng vùng nguyên liệu. Theo đó, ngành đã khuyến cáo chỉ nên ưu tiêntrồng chanh dây ở các địa phương có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu thích hợpnhư: Đắk R’lấp, Đắk Glong, Tuy Đức và thị xã Gia Nghĩa…Đồng thời, tỉnh cũng đã thực hiện nhiềuchương trình kêu gọi, xúc tiến đầu tư tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tưxây dựng nhà máy chế biến ở địa phương; Chi cục cũng đã thành lập 2 chốt kiểmdịch thực vật tại các chốt giao thông để kiểm tra, theo dõi việc nhập giống vàođịa bàn… Về lâu dài, Sở Nông nghiệp-PTNT đã yêu cầu Cục Trồng trọt-Bộ Nôngnghiệp-PTNT cần xem xét bổ sung giống chanh dây vào danh mục giống cây trồngđược phép sản xuất tại Việt <_st13a_country-region w:st="on"><_st13a_place w:st="on">Namvà kiểm soát công tác nhập khẩu giống phù hợp với điều kiện của từng địaphương. Với những động thái trên, hy vọng sẽ giúp các địa phương hạn chế đượctình trạng sản xuất chanh dây manh mún, thừa nguyên liệu thiếu đầu ra nhằm nângcao giá trị sản phẩm, giảm thiểu thiệt hại không đáng có trong sản xuất củangười nông dân.

Bài,ảnh: Văn Tâm