Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Bộ luật dân sự (sửa đổi)

Theo chương trình xây dựng luật, pháp lệnh nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII năm 2014 và năm 2015, dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) được Quốc hội cho ý kiến tại các kỳ họp thứ 8, thứ 9 và xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (dự kiến diễn ra vào cuối năm 2015).

Chính phủ đề xuất Quốc hội có Nghị quyết giao cho Chính phủ tổ chức lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) trong khoảng thời gian từ tháng 1/2015 đến tháng 3/2015. Trên cơ sở kết quả tổng hợp ý kiến nhân dân, Chính phủ chỉ đạo Cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Bộ luật dân sự (sửa đổi) phối hợp với các cơ quan của Quốc hội và các cơ quan, tổ chức liên quan để tiếp thu, chỉnh lý hoàn thiện dự thảo Bộ luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9.

Ủy ban pháp luật của Quốc hội tán thành với đề xuất nêu trên của Chính phủ. Theo đó sau khi Quốc hội cho ý kiến về dự án Bộ luật dân sự (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 8 này, Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) trong khoảng thời gian từ tháng 1/2015 đến tháng 3/2015. Sau đó, dự thảo Bộ luật được báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9.

Chính phủ cho rằng, mục tiêu của việc sửa đổi, bổ sung lần này là nhằm xây dựng Bộ luật dân sự thực sự trở thành luật chung của hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội được hình thành trên nguyên tắc tự do, tự nguyện, bình đẳng và tự chịu trách nhiệm giữa các bên tham gia. Việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật cũng sẽ ghi nhận và bảo vệ tốt hơn các quyền của cá nhân, pháp nhân trong giao lưu dân sự, góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, ổn định môi trường pháp lý cho sự phát triển kinh tế - xã hội sau khi Hiến pháp năm 2013 được ban hành.

Dự thảo Bộ luật cũng đã bổ sung nhiều cơ chế pháp lý mới, hợp lý để bảo vệ tốt hơn quyền của những người yếu thế về năng lực hành vi dân sự, đặc biệt là chế độ giám hộ đối với người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi của mình.

Về quyền nhân thân, bên cạnh việc quy định các quyền nhân thân cơ bản nhất của cá nhân thì dự thảo Bộ luật bổ sung nguyên tắc: Ngoài các quyền nhân thân được quy định tại Bộ luật dân sự, các quyền con người, quyền nhân thân khác về dân sự đều được Nhà nước công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật.

Các ý kiến thảo luận sáng nay đều đồng tình việc phải lấy ý kiến toàn dân về bộ luật này. ĐB Trần Hoàng Ngân (TPHCM) và một số ĐB khác đều chung quan điểm, Bộ luật này chỉ sau Hiến pháp, vì vậy sau kỳ họp 8, phải lấy ý kiến nhân dân về bộ luật. ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) cũng đồng tình, vì đây là bộ luật gốc, liên quan đến vấn đề sở hữu của toàn dân nên phải lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân.

Thảo luận về dự án luật này, sáng nay các ý kiến thể hiện sự chưa hài lòng về dự thảo bộ luật vì cho rằng còn nhiều vấn đề chưa rõ. ĐB Trần Du Lịch (TPHCM) cho rằng, phải viết lại bộ luật này. “ Nếu lấy gốc là bộ luật từ năm 1994 là không ổn. Vì chúng ta đã đi  sai nhiều khái niệm về chính trị, pháp lý. Cần cố gắng cái gì pháp luật là pháp luật, không chính trị hóa những nội dung pháp luật”, ông Lịch nói. Cũng theo ĐB Trần Du Lịch, cần làm rõ những nguyên tắc của bộ luật dân sự. “Cái gì mà người ta hòa giải được thì Nhà nước không can thiệp”, ông Lịch nói.

Về đề sở hữu, ĐB Trần Du Lịch cho rằng:  “Nếu tuân thủ Hiến pháp thì phải ghi sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện. Sở hữu toàn dân là sở hữu lớn nhất, sở hữu chung. Vậy thì có loại sở hữu chung, riêng. Phải ghi rõ ai là đại diện của sở hữu chung. Tôi cho rằng, luật phải ghi sở hữu toàn dân là sở hữu chung lớn nhất. Vì đây là khái niệm chính trị hơn là khái niệm pháp lý. Ngoài ra, phải bàn tính lại, Nhà nước và tổ chức của Nhà nước cái nào là pháp nhân, không pháp nhân, có tài sản thế nào. Không nói chung chung được”.

ĐB Huỳnh Ngọc Ánh phân tích: Đây là luật gốc, nhưng thiết kế như dự thảo về quyền sở hữu thì rộng quá, quá thoáng, tòa án sẽ rất khó xử. Ví dụ nhà ở 20-30 năm không có tranh chấp thì họ có quyền được xác lập quyền sở hữu không? Nhà cửa cũng vậy, nếu chỉ giao nhà xong thì được coi là hợp pháp thì căn cứ vào đâu để bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Vì hiện nay mua bán nhà xong phải làm thủ tục với cơ quan đăng ký để Nhà nước bảo vệ. Nếu không quy định cụ thể thì sẽ có nhiều vấn đề phát sinh. Ngay chuyện xác lập quyền sở hữu đối với một cái xe máy cũng đã phức tạp rồi”. Theo ĐB Huỳnh Ngọc Ánh, dự thảo có nhiều nội dung mà chính ông là một người trong ngành luật cũng không hiểu. Vì vậy, các ĐBQH đều hy vọng luật này được làm qua 3 kỳ họp Quốc hội thì sau này sẽ rõ ràng hơn.

Hầu hết các ý kiến ĐBQH đều đề nghị làm rõ tính chất “gốc” của bộ luật này đối với các luật chuyên ngành khác. ĐB Trần Hoàng Ngân cho rằng, Bộ luật lần này phải khẳng định: trong trường hợp nội dung nào mâu thuẫn với luật chuyên ngành thì phải theo Bộ luật dân sự. ĐB Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cũng đề nghị phải ghi rõ, Bộ luật này điều chỉnh mọi hành vi, quan hệ dân sự, vì thế rất cả các hành vi, quan hệ dân sự phải tuân thủ Bộ luật này.