Cây điều trên đất “Cổng Trời”

Dốc “Cổng Trời” thuộc thôn 1, xã ChưK’nia (Chư Jút). Tên của dốc do người dân tự đặt đã lâu lắm rồi, bởi dốc vừacao, vừa dài, gò lưng đi bộ lên tới đỉnh chắc chắn ai cũng phải kêu “Trời’’. Ấyvậy mà con người đã có mặt ở nơi được cho là “thâm sơn, cùng cốc’’ này từ trướcnăm 1990.

Đất “Cổng Trời” pha tạp rất nhiều đá,sỏi; dưới triền dốc ít đá, sỏi hơn nhưng lại có màu trắng bệch như vôi đục nêntrồng bắp đỏ cũng chỉ cho trái bằng nắm dao, củ mì bằng nửa cổ tay. Xuống thấpnữa là ruộng đất cát pha, trồng lúa cho bông ngắn ngủn, còn rau rợ thì… đìuhiu. Ít lâu sau, nhiều người thử trồng cà phê, song do đất quá cằn cỗi và vôcùng hiếm nước tưới nên cà phê trồng tới 5 năm mà thân cành khẳng khiu, mỗi câychỉ thu được nửa kg nhân, trong khi nơi cách đó vài km sản lượng thu hoạch gấp6 lần như vậy. Rồi người ta bỏ cà phê trồng mía, nhưng chỉ được vụ đầu cây míacòn to; năm thứ hai, thứ ba đất hết màu dù có được chăm sóc cũng chỉ nhỉnh hơnngón chân cái.

Thu hoạch điều. Ảnh: NgọcTâm

Thời gian sau, sau khi tìm hiểu, ngườidân ở đây biết được điều là giống cây “chịu sống” khỏe ở những vùng đất khắckhổ nhất và chịu hạn cực kỳ giỏi, vậy là người ta bàn nhau mua giống điều vềươm trồng thử. Quá bất ngờ, chỉ sau mùa mưa, điều đã cao cả mét, cành lá sumsuê xanh tốt cả năm. Rồi cứ sau một đám mưa đầu mùa thì lá già lác đác rụng,thay vào đó là những chồi non bung ra. Năm thứ hai, điều có trái bói, năm thứba cho thu hoạch từ 30 đến 40 kg hạt nhân một sào. Theo lời ông Nguyễn XuânTuyển, thuộc lớp người đầu tiên đến lập nghiệp ở khu vực “Cổng Trời”, hiện làPhó Chủ tịch UBMTTQ xã Chư K’nia thì giá điều bấy giờ (năm 1997) là 7.000đồng/kg, mỗi sào thu được hơn 200.000 đồng. Khi điều bước sang năm thứ tư,nhiều người đã đi Bình Phước học hỏi kinh nghiệm nên về chăm bón đúng kỹ thuậtvà cắt tỉa cành hợp lý nên cây điều cho năng suất 75-80 kg nhân/sào, giá hộtđiều lại được các nhà máy thu mua cao, từ 18.000 đến 20.000 đồng/kg. Dân khấpkhởi mừng bảo nhau “bám đồi dốc mà làm, chắc chắn con người sẽ bắt đất đẻ racủa cải’’. Thế là mọi người, mọi nhà tăng cường nhân rộng diện tích bằng loạiđiều ghép có năng suất cao mua ở Bình Phước. Người ta không trồng trên đấtkhông như trước kia nữa, mà hố được đào khá rộng và sâu, mỗi hố đều được đổ mộtlượng phân heo, phân bò đã khô hoặc phân tươi ủ mục, sau đó lấp đất lại mới hạgiống. Nhờ vậy mà cây con phát triển nhanh hơn, thời gian cho thu hoạch ngắnhơn và năng suất cũng cao hơn. Ông Trần Xuân Hách, lúc bấy giờ là Chủ tịch UBNDxã, hiện là Bí thư Đảng ủy xã Chư K’nia bộc bạch: Để cây điều mang lại hiệu quảcao, chúng tôi đã khuyến khích bà con cần có sự đầu tư thỏa đáng, ‘’bám’’ chặtvào sách kỹ thuật và học hỏi kinh nghiệm của những người đã trồng trước mà canhtác và chăm sóc đúng quy trình. Từ đó mỗi héc ta điều từ 6-7 năm tuổi trở lênthu tới 1,4-1,6 tấn nhân hạt. Mấy năm nay, điều đều có giá từ 30.000 đến35.000/kg, chi phí tất cả mọi khoản hết khoảng 1/3, còn lại thu lãi trên dưới30 triệu đồng mỗi ha/năm.

Thôn 1, xã Chư K’nia có 3 dân tộc anh emgồm Kinh, Tày, Nùng sinh sống với 86 hộ và gần 400 nhân khẩu; trong đó có 38 hộcó đất ở khu vực “Cổng Trời” với diện tích trên 100 ha. Đất cao, dốc thì trồngđiều, thấp hơn trồng cà phê, dưới triền sâu thì trồng lúa nước, nhờ vậy mà mặcdù xã Chư K’nia nằm trong diện “địa phương đặc biệt khó khăn’’ nhưng thôn 1 làmột trong 5 thôn (trên tổng số 11 thôn) của địa phương đã xóa nhà tranh tre ngaytừ năm 2004 và xóa hẳn đói từ năm 2006. Hiện nay chỉ còn 3 hộ thuộc diện nghèotheo chuẩn mới. Toàn khu vực đã có đến 40% nhà xây cấp 4 khang trang, phần cònlại là nhà gỗ kiên cố; 100% số nhà có xe máy và các phương tiện nghe nhìn. Đặcbiệt, “Cổng Trời” có đến 100% trẻ em trong độ tuổi học tiểu học và 96% số emtrong độ tuổi học THCS được đến trường; thôn có nhà mẫu giáo cho trẻ nhỏ…

Hoàng Ninh