Khẳng định tầm vóc Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng

Việc làm cần thiết

Theo tài liệu và ghi nhận tại Hội thảo ấn phẩm lịch sử “Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng (1912-1936)” do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Đắk Nông tổ chức vào đầu tháng 8/2011, bằng tư liệu, luận cứ khoa học, hầu hết các tham luận, ý kiến của các nhà nghiên cứu lịch sử Việt Nam đến từ Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh đã khẳng định, việc biên soạn ấn phẩm về Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng là một vấn đề rất có ý nghĩa đối với khoa học lịch sử và thực tiễn.

PGS-TS Hà Minh Hồng, Trưởng Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP. Hồ Chí Minh lúc đó cho rằng: “Gần 100 năm kể từ khi Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng nổ ra vẫn chưa có một công trình khoa học hay một cuốn sách tương xứng về người anh hùng của Tây Nguyên và về phong trào khởi nghĩa vũ trang tiêu biểu của Tây Nguyên bất khuất. Chủ trương của Thường trực Tỉnh ủy Đắk Nông về chỉ đạo biên soạn, xuất bản ấn phẩm là rất phù hợp với thực tế nhu cầu của địa phương cũng như cả nước muốn hiểu biết đầy đủ, chân thực, khách quan về Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng. Trên quan điểm sử học Mác xít về nhân vật lịch sử và thực tiễn phong trào khởi nghĩa quan trọng này sẽ làm cơ sở cho việc phát huy truyền thống đoàn kết, bất khuất, kiên cường của các dân tộc Tây Nguyên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay”.

Việc biên soạn, hoàn chỉnh ấn phẩm về Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng (1912-1936) là một hoạt động mang tính chất lịch sử - văn hóa thiết thực, nhằm tôn vinh xứng đáng phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp do N’Trang Lơng lãnh đạo

Theo PGS-TS Trần Thị Thu Hương, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng lúc đó cho rằng, phong trào đấu tranh của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh N’Trang Lơng là một sự kiện lịch sử chứng minh truyền thống yêu nước, ý chí chiến đấu vì độc lập, tự do của Nhân dân ta. Việc sưu tầm, biên soạn cuốn sách về thủ lĩnh N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh của đồng bào Tây Nguyên do ông lãnh đạo là một việc làm cần thiết. Ấn phẩm sẽ không những góp phần làm phong phú, sinh động truyền thống đánh giặc cứu nước của Nhân dân ta mà còn nhằm giáo dục tinh thần yêu nước, truyền thống đấu tranh cho Nhân dân trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên nói riêng và cả nước nói chung”.

TS Bùi Văn Đạo, Viện trưởng Viện Phát triển bền vững vùng Tây Nguyên (Viện Khoa học xã hội Việt Nam) lúc đó chia sẻ: “Tôi rất vui mừng và ủng hộ ý tưởng biên soạn ấn phẩm về Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng của Tỉnh ủy Đắk Nông, một việc làm đáng lẽ cần làm từ lâu vì ý nghĩa khoa học thực tiễn cao. Bản thảo ấn phẩm phản ánh sinh động và trung thực lịch sử của một vùng đất và một con người mà nếu không được xuất bản, giới thiệu sẽ là một thiếu sót đối với lịch sử và là thiệt thòi cho các thế hệ hôm nay và mai sau ở Tây Nguyên cũng như trong cả nước.

Tôn vinh xứng đáng tầm vóc, giá trị lịch sử

Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng là phong trào có quy mô lớn nhất và kéo dài nhất trong lịch sử đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược tại Tây Nguyên. Vị trí, vai trò, ý nghĩa, tầm vóc của phòng trào rất rộng lớn, không chỉ trong nước mà còn đối với quốc tế. Đối diện với quân xâm lược nhà nghề, nắm trong tay nhiều vũ khí hiện đại nhưng N’Trang Lơng và đội quân của mình vẫn bám chắc vào rừng núi, tìm mọi cách xây dựng và phát triển lực lượng trong suốt ¼ thế kỷ, để rồi luôn tấn công quân xâm lược với tinh thần chủ động, tích cực, táo bạo, mưu trí. Mặc dù là một phong trào đấu tranh tự phát của các dân tộc Tây Nguyên, chưa có sự lãnh đạo của Đảng, nhưng nghĩa quân vẫn phát huy tinh thần đấu tranh kiên cường. Đối diện với một phong trào đấu tranh to lớn và rầm rộ như vậy, nền cai trị của thực dân Pháp tại đây nhiều lần bị đặt trong tình trạng nguy hiểm, thậm chí có lúc bị đánh đổ như năm 1914 - 1915. Điều đó cho thấy, trong công cuộc thực dân của mình, người Pháp chưa bao giờ bình định được hoàn toàn khu vực Tây Nguyên cũng như dập tắt được sức sống mãnh liệt, tinh thần đấu tranh cho độc lập, tự do của đồng bào các dân tộc nơi đây. Với tất cả ý nghĩa đó, thủ lĩnh N’Trang Lơng không những là vị anh hùng đối với người dân Tây Nguyên mà còn là vị anh hùng dân tộc, sánh vai cùng với các anh hùng Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám…

TS Nguyễn Hữu Tâm, Giám đốc Thư viện Viện Sử học Việt Nam lúc đó nhận định: “Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng đã từng nhận được sự quan tâm đặc biệt của giới nghiên cứu và của cả xã hội. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu, biên soạn ấn phẩm, với độ chính xác, chân thực về lịch sử, tính khoa học sẽ góp phần nâng cao nhận thức đúng đắn, cùng ý nghĩa tích cực, tác dụng to lớn của toàn bộ Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng đối với phong trào chống thực dân Pháp của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên cũng như nêu cao tinh thần đoàn kết chiến đấu của hai dân tộc Việt Nam - Campuchia trong suốt chiều dài lịch sử”.

Khi đang giữ chức vụ Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đắk Nông với vai trò chủ trì hội thảo, đồng chí Nguyễn Văn Thử nhấn mạnh: "Việc biên soạn, hoàn chỉnh ấn phẩm về Phong trào khởi nghĩa N’Trang Lơng là một hoạt động mang tính chất lịch sử - văn hóa thiết thực, nhằm tôn vinh xứng đáng phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp do N’Trang Lơng lãnh đạo. Đây cũng là căn cứ xác thực để tỉnh  xúc tiến các hoạt động văn hóa như: tổ chức lễ kỷ niệm cuộc khởi nghĩa N’Trang Lơng; xây dựng Cụm Tượng đài Anh hùng N’Trang Lơng và các dân tộc Tây Nguyên; dựng phim về N’Trang Lơng… Qua đó, tôn vinh xứng đáng tầm vóc, giá trị lịch sử, khẳng định niềm tự hào dân tộc, cũng như tạo sự thống nhất, đồng thuận trong toàn xã hội, động viên đồng bào các dân tộc thắt chặt tình đoàn kết dưới sự lãnh đạo của Đảng để xây dựng quê hương Đắk Nông ngày càng giàu đẹp".