Siết chặt kiểm tra chất vàng O trong sầu riêng xuất khẩu
Đầu tháng 1/2025, cơ quan chức năng của Thái Lan cho biết các trạm kiểm soát hải quan Trung Quốc đang được lệnh kiểm tra chặt chẽ kết quả xét nghiệm chất cơ bản vàng 2 (Basic Yellow 2 - BY2, chất vàng O) trên các loại trái cây nhập khẩu. Theo đó, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã yêu cầu các trạm kiểm soát hải quan trên toàn quốc từ chối nhập khẩu sầu riêng Thái Lan nếu không xuất trình được kết quả xét nghiệm. Điển hình mới đây, lô sầu riêng Thái Lan xuất khẩu sang Trung Quốc khi tới sân bay quốc tế Ngô Vu Nam Ninh (Quảng Tây) đã bị cơ quan chức năng nước này từ chối.
Mới đây, một doanh nghiệp chuyên xuất khẩu sầu riêng cho biết, doanh nghiệp vừa buộc phải quay đầu 10 container sầu riêng với tổng trọng lượng 170 tấn vì không thể thông quan tại cửa khẩu. Nguyên nhân là phía Trung Quốc áp dụng các quy định kiểm định khắt khe hơn, đặc biệt là yêu cầu kiểm tra chất vàng O - một loại hóa chất có nguy cơ gây ung thư.
5 trong số đó đã bị Hải quan Trung Quốc trả về do doanh nghiệp chưa có giấy kiểm định chất vàng O. 5 container còn lại, doanh nghiệp này cũng cho quay đầu về Hà Nội, vì chưa có giấy. Do không thể xuất khẩu, buộc doanh nghiệp phải bán rẻ để tránh thiệt hại.
Cũng theo đại diện doanh nghiệp, đây là lần đầu tiên doanh nghiệp bị trả hàng, vì trước đây chỉ kiểm tra cadimi và đều đạt tiêu chuẩn. Trước sự biến động của thị trường, buộc doanh nghiệp phải dừng xuất khẩu để chờ hướng dẫn cụ thể hơn từ phía nước bạn.
Là doanh nghiệp xuất khẩu trái cây sang thị trường Trung Quốc, bà Ngô Tường Vy, Tổng giám đốc Công ty Chánh Thu cho biết, thời điểm này doanh nghiệp cũng đang dừng các lô hàng sầu riêng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc để nghiên cứu và chuẩn bị hồ sơ đáp ứng yêu cầu mới. Khi hoàn tất mọi thủ tục, công ty sẽ tiếp tục xuất khẩu.
Toàn ngành sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam đều đang đối mặt với khó khăn từ những quy định kiểm tra mới. Nguyên nhân là do Trung Quốc phát hiện một số lô sầu riêng Thái Lan nhiễm chất vàng O vào những tháng cuối năm 2024 và thị trường này đã đưa ra quy định siết chặt kiểm tra. Trước sự thay đổi đột ngột, nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa kịp thích nghi, dẫn đến tình trạng hàng bị trả lại hoặc chờ lâu tại cửa khẩu.
Cần có giải pháp cấp thiết hỗ trợ doanh nghiệp
Trao đổi với phóng viên Báo chí, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) cho biết: "Hành động kiểm soát chặt dư lượng hóa chất trên sầu riêng xuất khẩu của Trung Quốc đang gây đình trệ và ảnh hưởng chung cho các nước sản xuất sầu riêng khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên đây là việc làm cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, và người dân Trung Quốc chắc chắn sẽ cảm thấy tức giận nếu biết được sầu riêng không an toàn vì họ đang mua đặc sản này với giá rất cao. Hiện nay việc xuất khẩu sầu riêng đang bị gián đoạn, Trung Quốc kiểm tra 100% lô hàng xuất khẩu và có thể mất đến 1 tuần để thông quan. Hải quan Trung Quốc nhận định chất BY2 có thể nhiễm vô tới thịt quả nên phải kiểm tra cả bên trong. Cơ quan chức năng của Trung Quốc cũng cảnh báo không được sử dụng sầu riêng trả về để chế biến đông lạnh vì khả năng cũng sẽ gặp phải vấn đề kiểm soát tương tự sầu riêng tươi".
"Hiện nay Vinafruit đang cảnh báo đến doanh nghiệp về các container không xuất khẩu được thì không được bán cho người tiêu dùng hoặc chế biến trước khi mang mẫu đi kiểm tra dư lượng vàng O. Nếu không tìm thấy dư lượng thì có thể bán nhưng nếu có tồn dư hóa chất thì phải tiêu hủy để không làm ảnh hưởng đến uy tín và cũng để bảo vệ an toàn cho người tiêu dùng", ông Đặng Phúc Nguyên nói thêm.
Sầu riêng đang vào những tuần cao điểm tiêu thụ do đúng dịp Tết Nguyên đán. Nếu không nhanh chóng có giải pháp bảo đảm an toàn cho sầu riêng xuất khẩu, giá sầu riêng sẽ rớt mạnh sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Do đó, ông Đặng Phúc Nguyên đề nghị cơ quan chức năng Việt Nam cần phải nhanh chóng có nhiều phòng kiểm nghiệm để cấp giấy chứng nhận an toàn, không có dư lượng chất vàng O để không gây gián đoạn hoạt động xuất khẩu sầu riêng.
Sầu riêng là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, năm 2024 đạt kim ngạch kỷ lục khoảng 3,3 tỷ USD, tăng hơn 1 tỷ USD so với năm 2023. Sự tăng trưởng mạnh của sầu riêng giúp ngành rau quả Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu trên 7 tỷ USD.
 | Xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc tăng trưởng mạnhVới sản lượng đạt gần 721.000 tấn tăng 50,2 so với cùng kỳ năm 2023 Việt Nam đã chiếm được thị phần sầu riêng đáng kể tại thị trường Trung Quốc |
Mỗi năm thị trường Trung Quốc nhập khẩu sầu riêng tươi trị giá 7 tỷ USD và dự kiến con số này sẽ vượt mức 10 tỷ USD trong vài năm tới. Ngoài ra, Trung Quốc cũng chi 1 tỷ USD sầu riêng đông lạnh và dự kiến sẽ tăng nhanh qua các năm.
Vàng O là thuốc nhuộm tổng hợp có màu sắc vàng tươi. Rất có thể một số đối tác nhập khẩu đưa chất vàng O sang và yêu cầu phía sản xuất sử dụng để tăng thêm màu sắc cho sầu riêng. Việc tiếp xúc kéo dài với chất này có thể gây hại, một số nghiên cứu cho thấy nó có thể gây ung thư. Việc sử dụng bị hạn chế hoặc bị cấm ở một số quốc gia, đặc biệt là đối với các ứng dụng thực phẩm hoặc mỹ phẩm do lo ngại về an toàn.