Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte. (Nguồn: Chính phủ Hà Lan)
Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thủ tướng Vương quốc Hà Lan Mark Rutte sẽ thăm chính thức Việt Nam từ ngày 1-2/11. Đây là lần thứ ba ông Mark Rutte thăm Việt Nam trên cương vị Thủ tướng Hà Lan. Trước đó, Thủ tướng Mark Rutte thăm Việt Nam vào tháng 6/2014 và tháng 4/2019.
Trong suốt chặng đường nửa thế kỷ vun đắp và phát triển quan hệ Việt Nam-Hà Lan, hai bên đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ thúc đẩy hợp tác toàn diện, mở rộng hợp tác trên các lĩnh vực tiềm năng, không chỉ bao gồm kinh tế, thương mại, hợp tác phát triển mà còn cả những lĩnh vực then chốt về ứng phó với biến đổi khí hậu, nông nghiệp, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn… để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và chung tay ứng phó hiệu quả với các thách thức toàn cầu.
Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Mark Rutte được kỳ vọng sẽ tiếp tục đưa quan hệ hợp tác hai nước lên tầm cao mới, trong bối cảnh hai nước đang kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1973-2023).
Quan hệ chính trị-ngoại giao tin cậy
Việt Nam và Hà Lan thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 9/4/1973. Kể từ đó, Việt Nam và Hà Lan đã xây dựng được mối quan hệ hữu nghị và hợp tác tốt đẹp trên tất cả các lĩnh vực như chính trị-ngoại giao, kinh tế, giáo dục-đào tạo, quốc phòng-an ninh... và ngày càng đi vào chiều sâu.
Quan hệ Việt Nam-Hà Lan được đánh giá là điển hình của mối "quan hệ năng động và hiệu quả" giữa Việt Nam và một nước châu Âu.
Mặc dù chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao từ năm 1973 nhưng từ trước đó rất lâu, khoảng đầu thế kỷ 17, đã có những thương gia của Hà Lan đến Việt Nam mua gia vị, gạo, lụa, sành sứ. Trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ của Việt Nam, nhiều người dân Hà Lan đã xuống đường phản đối chiến tranh, lập Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam để giúp đỡ nhân đạo cho Việt Nam.
Từ thập niên 90 của thế kỷ 20, quan hệ hai nước đã được tăng cường, Hà Lan xem Việt Nam là đối tác ưu tiên và chính sách thúc đẩy hợp tác với Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ và thống nhất cao của chính giới cũng như cộng đồng doanh nghiệp Hà Lan.
Hai nước đã có rất nhiều chuyến thăm, trao đổi đoàn giữa lãnh đạo cấp cao hai nước, qua đó tạo cơ sở tăng cường quan hệ hữu nghị tin cậy và hợp tác tốt đẹp trên tất cả các lĩnh vực. Tiêu biểu là chuyến thăm Hà Lan của Thủ tướng Phan Văn Khải (tháng 10/2001), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (tháng 9/2011; dự Hội nghị Thượng đỉnh An ninh hạt nhân lần thứ 3 tại La Hay, Hà Lan tháng 3/2014), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (tháng 7/2017), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (tháng 3/2018) vào dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hà Lan…
Các chuyến thăm Việt Nam của các nhà lãnh đạo Hà Lan như Thủ tướng Wim Kok (tháng 6/1995), Thái tử Willem Alexander (tháng 10/2005, tháng 3/2011) và Thủ tướng Mark Rutte (tháng 6/2014, tháng 4/2019)…
Thông qua các chuyến thăm, nhiều cơ chế hợp tác song phương đã được hai nước thông qua và hoạt động rất hiệu quả. Hai bên đã ký kết nhiều hiệp định, thỏa thuận hợp tác quan trọng, tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên gồm: thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý nước, nông nghiệp, dầu khí, kinh tế biển và dịch vụ hậu cần.
Đáng chú ý, hai nước đã thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược về Thích ứng với Biến đổi Khí hậu và Quản lý nước (tháng 10/2010); Đối tác Chiến lược về Nông nghiệp bền vững và an ninh lương thực (tháng 6/2014) và nâng cấp quan hệ lên Đối tác Toàn diện nhân chuyến thăm của Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte tới Việt Nam vào tháng 4/2019. Kể từ đó, hai bên hợp tác sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị đến ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư…
Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte chủ trì Lễ đón Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính thăm chính thức Vương quốc Hà Lan hồi tháng 12/2022. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)
Gần đây nhất, trong chuyến thăm chính thức Vương quốc Hà Lan của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính (tháng 12/2022), lãnh đạo hai nước đã nhất trí đẩy mạnh, làm sâu sắc hợp tác hai nước trong khuôn khổ Đối tác Chiến lược về Thích ứng với Biến đổi Khí hậu và Đối tác Chiến lược về Nông nghiệp Bền vững; nhất trí mở rộng hợp tác về an ninh-quốc phòng, văn hóa-du lịch, giao thông vận tải, khoa học-công nghệ, giáo dục-đào tạo, tiếp tục ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương như khuôn khổ hợp tác ASEAN-EU, Hội nghị Thượng đỉnh Á-Âu (ASEM), Liên hợp quốc....
Hai nhà lãnh đạo nhất trí tiếp tục triển khai hiệu quả Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU (EVFTA), cùng thúc đẩy để hai nước trở thành các trung tâm trung chuyển hàng hóa ở hai khu vực.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị Hà Lan sớm phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam-EU (EVIPA); khuyến khích các doanh nghiệp Hà Lan đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam trong các lĩnh vực thế mạnh của Hà Lan như cảng biển, công nghệ đóng tàu, kết nối về logistics, hạ tầng chiến lược; đề nghị Hà Lan ủng hộ Ủy ban châu Âu (EC) sớm gỡ bỏ thẻ vàng IUU đối với thủy sản xuất khẩu của Việt Nam, hỗ trợ Việt Nam xây dựng cảng biển, cảng hàng không và trung tâm đổi mới sáng tạo theo mô hình trung tâm Brainport và đề xuất hai bên sớm ký hiệp định hợp tác lao động.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte hội đàm tháng 12/2022. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)
Về phần mình, Thủ tướng Mark Rutte khẳng định Hiệp định EVFTA là động lực quan trọng thúc đẩy quan hệ kinh tế hai nước; nhấn mạnh các doanh nghiệp Hà Lan ngày càng quan tâm đến Việt Nam, nơi chính trị ổn định và môi trường đầu tư-kinh doanh thuận lợi; đánh giá cao nỗ lực phát triển nghề cá bền vững của Việt Nam, ủng hộ EC sớm gỡ bỏ thẻ vàng IUU.
Trên diễn đàn quốc tế đa phương và khu vực, nhất là trong khuôn khổ Liên hợp quốc, ASEM, ASEAN-EU, Việt Nam và Hà Lan luôn dành cho nhau sự ủng hộ và hợp tác tích cực. Hai nước đã ủng hộ lẫn nhau ứng cử vào các cơ quan của Liên hợp quốc như Hội đồng Bảo an, Hội đồng Nhân quyền, Hội đồng Kinh tế-Xã hội.
Hà Lan cũng ủng hộ Việt Nam thúc đẩy quan hệ với EU, chia sẻ lập trường về việc giải quyết vấn đề tranh chấp ở Biển Đông bằng luật pháp quốc tế. Ngược lại, Việt Nam giúp Hà Lan tăng cường quan hệ và tiếp cận với thị trường ASEAN dễ dàng hơn.
Hà Lan - nhà đầu tư lớn nhất của EU tại Việt Nam
Trong những năm gần đây, quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Hà Lan-Việt Nam không ngừng phát triển. Hà Lan là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam tại châu Âu và là nhà đầu tư lớn nhất của EU tại Việt Nam. Trao đổi thương mại song phương năm 2021 đạt 8,37 tỷ USD, tăng gần 10% so với năm 2020; năm 2022 đạt 11,1 tỷ USD, tăng 32,6% so với năm 2021.
Hà Lan là thị trường xuất siêu lớn thứ hai của Việt Nam trong năm 2022. Việt Nam xuất khẩu sang Hà Lan chủ yếu các mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc thiết bị; điện thoại, linh kiện; hàng dệt may; giày dép; các mặt hàng nông, thủy sản như rau quả, hạt điều, cà phê, hạt tiêu, gạo; sản phẩm hóa chất, sản phẩm chất dẻo; và nhập khẩu chủ yếu từ Hà Lan thực phẩm, thức ăn gia súc và nguyên liệu, hóa chất và sản phẩm hóa chất, dược phẩm, sản phẩm chất dẻo, máy móc, thiết bị…
Sản xuất thức ăn gia súc, gia cầm và thủy sản tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn DE HEUS, 100% vốn đầu tư của Hà Lan, ở Vĩnh Phúc. (Ảnh: Danh Lam/TTXVN)
Việc triển khai Hiệp định Thương mại Tự do giữa Liên minh châu Âu-Việt Nam (EVFTA) từ tháng 8/2020 đã đem đến nhiều cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam và Hà Lan mở rộng quan hệ hợp tác với kết quả là nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam đã thành công tiếp cận thị trường EU với mức thuế suất ưu đãi.
Về đầu tư, tính đến tháng 3/2023, Hà Lan là nhà đầu tư xếp thứ 8/143 quốc gia và vùng lãnh thổ và đứng thứ nhất trong Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam với 421 dự án tại Việt Nam, tổng vốn đạt 13,89 tỷ USD.
Một số dự án đầu tư đáng chú ý của Hà Lan tại Việt Nam gồm: Nhà máy Điện Mông Dương trị giá 2,1 tỷ USD và Nhà máy Điện Phú Mỹ 3 trị giá 410 triệu USD (thực chất là đầu tư của Hoa Kỳ thông qua văn phòng tại Hà Lan); Công ty Pepsico Việt Nam trị giá 180 triệu USD.
Các dự án đầu tư chủ yếu thực hiện tại các tỉnh, thành phố phía Nam như: Thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương… Ngoài một số dự án đầu tư lớn này, các dự án đầu tư của Hà Lan nhìn chung có quy mô vừa và nhỏ. Nhiều dự án đầu tư của các tập đoàn lớn hoạt động rất hiệu quả như: Heineken (bia Heineken, Tiger, Bivina), Unilever (chất tẩy rửa, hóa mỹ phẩm, kem Wall), Royal Dutch Shell (khai thác và phân phối dầu khí), Foremost (sữa), Akzo Nobel Coating (hóa dược), Philips (điện tử)...
Về hợp tác phát triển, trong nhiều thập kỷ qua, Hà Lan là một trong những nhà tài trợ phát triển chính thức lớn nhất của EU cho Việt Nam. Hợp tác giữa hai nước trong giai đoạn đầu chủ yếu tập trung vào lĩnh vực hợp tác phát triển khi Chính phủ Hà Lan viện trợ cho Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, hỗ trợ kỹ thuật để phát triển khu vực nông nghiệp.
Tháng 6/1999, Hà Lan đã xếp Việt Nam vào danh sách các nước ưu tiên nhận viện trợ phát triển. Tháng 10/2000, hai nước ký Hiệp định khung về hợp tác phát triển. Viện trợ của Hà Lan trong giai đoạn này tập trung vào ba lĩnh vực gồm lâm nghiệp và đa dạng sinh học; y tế và quản lý nhà nước.
Ngoài ngân sách song phương hằng năm, Hà Lan còn triển khai một số chương trình hỗ trợ cho Việt Nam như ORET/MILIEV (giao dịch xuất khẩu hỗ trợ phát triển chính thức), PSOM (chương trình hợp tác với các thị trường mới hình thành), ORIO (chương trình hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng cho các nước đang phát triển, đã chính thức chấm dứt vào cuối năm 2016), DRIVE (từ 2017 đến nay, là chương trình tiếp nối khi Chương trình ORIO kết thúc, nhằm cung cấp vốn viện trợ Hà Lan cho các dự án trong lĩnh vực đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, với mục tiêu làm mềm lãi suất cho các khoản vay ưu đãi của Chính phủ Hà Lan cho Chính phủ Việt Nam), NICHE (sáng kiến tăng cường năng lực giáo dục), PPP (đối tác công tư), G2G (các sáng kiến hợp tác giữa hai Chính phủ)...
Bên cạnh đó, Hà Lan cũng cung cấp một số viện trợ dưới hình thức phi chính phủ thông qua Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam. Đây là tổ chức đã dành cho Việt Nam nhiều sự hỗ trợ trong lĩnh vực y tế, sức khỏe cộng đồng, phát triển sinh kế cho người dân nghèo ở nông thôn từ năm 1968 đến nay.
Từ tháng 1/2014, Hà Lan đã chuyển quan hệ với Việt Nam sang đối tác thương mại, đặt trọng tâm thúc đẩy thương mại và đầu tư với Việt Nam nhằm góp phần tăng trưởng kinh tế và việc làm của Hà Lan. Tuy vậy, Hà Lan vẫn tiếp tục tài trợ cho nhiều tổ chức xã hội tại Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực xã hội và kinh tế.
Tích cực mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực
Cùng với việc đẩy mạnh quan hệ hợp tác thương mại, đầu tư, Việt Nam và Hà Lan đang tích cực mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực khác.
Đặc biệt, hai bên đã thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược về Thích ứng với Biến đổi Khí hậu và Quản lý nước từ năm 2010. Hoạt động nổi bật nhất trong những năm đầu hợp tác giữa hai nước là việc hoàn thiện Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long với tầm nhìn dài hạn, đưa ra nhiều khuyến nghị, tập trung giải quyết các vấn đề quản lý tài nguyên nước, thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm đưa Đồng bằng sông Cửu Long trở thành một khu vực kinh tế phát triển bền vững.
Hiện nay, Hà Lan tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm, nguồn nhân lực, các công nghệ hỗ trợ Việt Nam giải quyết các vấn đề cấp bách, như: chống khô hạn, mặn xâm nhập, đặc biệt là xử lý vấn đề sụt lún và xói mòn bờ sông, bờ biển…
Hai nước cũng hợp tác mạnh mẽ trên lĩnh vực nông nghiệp. Trong khuôn khổ Đối tác Chiến lược về Biến đổi Khí hậu và Nông nghiệp Bền vững, hai bên đã triển khai nhiều chương trình, dự án hợp tác mang định hướng trung và dài hạn.
Ngày 30/5/2017, trong chuyến thăm Việt Nam, Hoàng hậu Hà Lan Maxima tham quan thực tế mô hình sản xuất nông nghiệp sạch ở huyện Đơn Dương và thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. (Ảnh: Nguyễn Dũng/TTXVN)
Hà Lan hiện là nhà đầu tư lớn vào ngành nông nghiệp Việt Nam và đang từng bước giúp Việt Nam xây dựng nền sản xuất nông nghiệp bền vững, gia tăng giá trị hàng hóa xuất khẩu trong lĩnh vực rau-hoa quả, làm vườn, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản.
Trong lĩnh vực hợp tác giáo dục-đào tạo, Hà Lan đã giúp Việt Nam trong nhiều dự án, gồm: Chương trình Hợp tác Liên Đại học Việt Nam-Hà Lan, Chương trình học bổng của Chính phủ Hà Lan và Chương trình học bổng Huygens với số lượng từ 30-50 học bổng/năm.
Từ tháng 8/2002, Hà Lan đưa Việt Nam vào danh sách được hưởng quy chế đặc biệt trong hợp tác đào tạo đại học. Nhiều đại học, viện nghiên cứu Việt Nam đã thiết lập quan hệ hợp tác đào tạo nghiên cứu chặt chẽ với các đối tác Hà Lan.
Trường Trung học Phổ thông Chuyên Hà Nội-Amsterdam - ngôi trường thắm tình hữu nghị Việt Nam-Hà Lan. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)
Về y tế, trong hơn hai năm qua, Hà Lan đã hỗ trợ Việt Nam 1 triệu liều vaccine và các trang thiết bị y tế trị giá 43 tỷ đồng để phòng, chống COVID-19.
Cộng đồng người Việt Nam tại Hà Lan hiện có khoảng 24.000 người (năm 2020). Số lượng học sinh, sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam sang du học, nghiên cứu tại Hà Lan khoảng 400 học sinh/năm. Tháng 6/2016, Hội Sinh viên Việt Nam tại Hà Lan chính thức ra đời nhằm gắn kết và giúp đỡ các du học sinh Việt Nam tại Hà Lan…
Trải qua nửa thế kỷ, trên nền tảng của mối quan hệ bạn bè tin cậy, có chung quyết tâm chính trị, có tiềm năng và nhu cầu hợp tác, có lợi ích tương hợp và kinh tế tương hỗ, mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước Việt Nam-Hà Lan chắc chắn sẽ tiếp tục đơm hoa kết trái, đưa quan hệ Đối tác Toàn diện ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất.
Đại sứ Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam Kees van Baar khẳng định: "Chúng ta có thể nhìn thấy một tương lai đầy hứa hẹn của việc hợp tác song phương giữa hai nước trong những năm tới đây. Chúng tôi mong muốn hợp tác với Việt Nam vì lợi ích chung của hai quốc gia, hai dân tộc, thông qua việc kết nối các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và quan trọng nhất là nhân dân hai nước"./.