Vì sao vẫn còn lạm thu trong trường học?

Lùm xùm chuyện thu, chi trong trường học

Ngay từ cuối năm học 2023 - 2024, ngành Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã ban hành các văn bản về thực hiện các khoản thu trong lĩnh vực GD-ĐT năm học 2024 - 2025. Mục tiêu của các văn bản này nhằm bảo đảm thực hiện về quản lý thu, chi tài chính đúng quy định, tránh tình trạng lạm thu.

Trong công văn mới ban hành cuối tháng 9/2024, Sở GD-ĐT Đắk Nông lưu ý, các nhà trường phải thông báo đầy đủ, công khai bằng văn bản đến phụ huynh, học sinh tất cả các khoản thu đầu năm. Các nhà trường giãn thời gian thực hiện các khoản thu.

Sở GD-ĐT Đắk Nông nghiêm cấm việc lợi dụng danh nghĩa ban đại diện cha mẹ học sinh để thu các khoản thu ngoài quy định. Kinh phí hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh do ban quản lý, sử dụng và tuyệt đối không sử dụng để mua sắm trang thiết bị, sửa chữa, nâng cấp xây dựng các công trình…

Việc vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng các khoản tài trợ phải được thực hiện theo Thông tư 16 năm 2018 của Bộ GD-ĐT. Trong đó, kế hoạch tài trợ phải được hội đồng trường thông qua trước khi gửi cấp có thẩm quyền phê duyệt trước khi kêu gọi.

Ngành GD-ĐT khuyến khích các nhà tài trợ tổ chức thực hiện việc đầu tư, xây dựng theo hình thức “chìa khóa trao tay”, mua sắm trang thiết bị và lắp đặt hoàn chỉnh để bàn giao cho cơ sở giáo dục. Các khoản tài trợ phải được tổng hợp kịp thời và báo cáo quyết toán thu, chi theo quy định.

Các văn bản, quy định, thông báo của ngành GD-ĐT đều hết sức dễ hiểu, cụ thể, chi tiết. Nhưng “đến hẹn lại lên”, năm học nào cũng có những thông tin lùm xùm về thu, chi trong trường học.

Lạm thu luôn là vấn đề khiến phụ huynh lo lắng. Những thông tin về tình trạng lạm thu đã gây ra dư luận xấu, ảnh hưởng đến uy tín của ngành GD-ĐT.

Mới đây nhất, vào ngày 14/10, một hiệu trưởng trường THPT ở Hòa Bình đã bị bắt vì tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản. Người này đã chỉ đạo các giáo viên chủ nhiệm khối 12 thu mỗi học sinh 100.000 đồng tiền ấn phẩm phục vụ kỳ thi. Đây là vụ việc có dấu hiệu lạm thu điển hình trong các trường học mà dư luận xã hội quan tâm, lên án.

Vì đâu nên nỗi?

Tại Đắk Nông, vào tháng 8/2021, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 06 quy định các khoản thu và mức thu các khoản thu dịch vụ phục vụ, hỗ trợ các hoạt động giáo dục của nhà trường đối với cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn. Các khoản thu và mức thu dịch vụ phục vụ công tác bán trú, dịch vụ phục vụ trực tiếp người học đều được quy định cụ thể mức tối đa.

Nghị quyết nêu rõ, các cơ sở chỉ thu để chi cho các khoản thực sự cần thiết phát sinh trong thực tế mà ngân sách Nhà nước không bảo đảm hoặc chỉ bảo đảm một phần. Nếu được tiếp nhận tài trợ phải bảo đảm rõ mục đích tài trợ và sử dụng nguồn đúng mục đích, công khai, minh bạch.

Trong điều kiện còn nhiều khó khăn về điều kiện hạ tầng cơ bản, ngành GD-ĐT khuyến khích xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục. Tại Đắk Nông, việc xã hội hóa lĩnh vực GD-ĐT rất phổ biến ở cấp độ mầm non. Tuy nhiên, từ tiểu học đến THPT, các cơ sở giáo dục tư nhân có nhưng rất khiêm tốn.

Đối với các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, ngành GD-ĐT cũng khuyến khích sự chung tay của xã hội bằng các hình thức tài trợ. Tuy nhiên, nội dung, nguyên tắc vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng tài trợ phải được thực hiện đúng theo quy định tại Thông tư 16 năm 2018 của Bộ GD-ĐT.

GD-ĐT là lĩnh vực luôn được xã hội đặc biệt quan tâm. Mục tiêu hướng tới là tạo môi trường GD-ĐT tốt nhất cho con em học sinh. Và thực tế thời gian qua, ở nhiều đơn vị, địa phương, sự góp sức của phụ huynh, các đơn vị, tổ chức, cá nhân, các nhà tài trợ đã góp phần từng bước nâng cao chất lượng môi trường giáo dục.

Nhưng ở nhiều nơi, những thông tin về tình trạng lạm thu vẫn còn xuất hiện. Phó Giám đốc Sở GD-ĐT Lê Bá Cường cho rằng, có nhiều nguyên nhân đến từ nhiều phía và cả ngành GD-ĐT. Trong đó, một nguyên nhân chủ quan và chủ yếu là do nhà quản lý, tức thủ trưởng của cơ sở giáo dục và sự thiếu minh bạch trong việc thu, chi.

Phần nhiều những nhà quản lý GD-ĐT trưởng thành từ môi trường giáo dục, đi lên từ công tác chuyên môn. Mặc dù được tập huấn quản lý giáo dục thường xuyên nhưng năng lực quản lý, đặc biệt là tài chính của một bộ phận còn hạn chế.

Ở một số nhà trường, việc kêu gọi tài trợ không được xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết. Đôi khi chủ trương mới ban hành, chưa được bàn bạc để có sự thống nhất nhưng các nhà trường đã tổ chức thu tiền. Nhiều phụ huynh không được bàn, không được ý kiến đã dẫn tới những thông tin trái chiều.

Theo ông Lê Bá Cường, có thể do chưa hiểu biết thấu đáo hoặc do ý chí chủ quan của nhà quản lý mà những phản ánh về thu, chi trong trường học vẫn còn diễn ra. Nếu thanh tra, kiểm tra mà phát hiện các hành vi lạm thu có ý chí chủ quan thì người đứng đầu sẽ bị xử lý theo Nghị định 127 năm 2018 của Chính phủ quy định trách nhiệm quản lý Nhà nước về giáo dục.

Tùy vào hành vi mà người vi phạm có thể bị kiểm điểm, kỷ luật và buộc phải khắc phục hậu quả theo quy định. Thậm chí, nhiều trường hợp thu, chi không đúng, xuất hiện tình trạng lạm thu có thể xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự.

“Năm nào ngành GD-ĐT cũng có văn bản hướng dẫn, nhắc nhở, tập huấn về công tác thu, chi trong trường học theo quy định. Công tác thanh, kiểm tra cũng được thực hiện thường xuyên, liên tục. Nhưng năm học nào chúng ta cũng có những thông tin về tình trạng lạm thu. Việc này xuất phát từ ý chí chủ quan của cá nhân nhưng tác động rất lớn đến cả ngành GD-ĐT”, ông Cường chia sẻ.