Văn hóa dân gian lànhững giá trị vật chất và tinh thần do dân gian sáng tạo ra trong quá trìnhlịch sử, luôn gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ. Phát huy các di sản văn hóadân gian trong thời kỳ hiện đại không chỉ là bảo tồn đúng các giá trị nguyênbản mà còn phải phát triển thêm các giá trị tốt đẹp để làm phong phú đời sốngtinh thần của dân tộc. Văn hóa dân gian một số dân tộc phía Bắc không nằm ngoàisự phát triển chung đó. Những giá trị văn hóa này được đồng bào các dân tộcphía Bắc di cư vào xã Ea Tam, huyện Krông Năng (Ðắk Lắk) hay Nam Dong, Ea Pô(Chư Jút) tiếp tục duy trì và phát huy.
 |
Ảnh: Tư liệu |
Hai địa phương được vínhư vùng núi phía Bắc thu nhỏ, nơi hội tụ nhiều nét văn hóa độc đáo của đồngbào các dân tộc miền núi phía Bắc. Mưu sinh trên vùng đất mới nhưng đồng bàoTày, Nùng vẫn luôn nhớ về quê cũ và lưu giữ bản sắc, nghi lễ của dân tộc mình.
Tuy nhiên, những nămđầu khi di cư vào vùng đất Tây Nguyên xây dựng cuộc sống mới, điều kiện kinh tếcòn khó khăn nên việc tổ chức lễ hội văn hóa dân gian không được duy trì. Nhữngnăm gần đây, khi đời sống được no đủ các lễ hội cũng được khôi phục và phát huytrên quê hương mới.
Cứ đến Tết Nguyên tiêuhằng năm, khi mùa màng đã xong, thóc lúa chở về đầy sân, cất đầy bồ cũng là lúcđồng bào ở đây tổ chức lễ hội để cảm tạ trời đất, ông bà tổ tiên đã cho một mùamàng bội thu, lúa đầy đồng, cây trái xanh tươi và cầu mong một vụ mùa mới mưathuận gió hòa,…
Lễ hội dân gian cácdân tộc thiểu số phía Bắc được tổ chức với phần lễ rất trang nghiêm gồm cácnghi lễ cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, xóm làng yên vui hạnhphúc. Tiêu biểu nhất là lễ Lồng Tồng (xuống đồng). Ở lễ hội này, phần lễ luônđược những người cao tuổi trong làng chuẩn bị kỹ lưỡng. Từ việc chọn nguyênliệu như gạo nếp, ngũ quả, gà, heo, rượu, các gia vị,… đến việc thực hiện cácnghi lễ đều được thực hiện đúng như nghi lễ truyền thống của dân tộc mình đểlại.
Nếu phần lễ diễn ratrong không khí trang nghiêm thì phần hội lại rất vui vẻ với nhiều trò chơi dângian mang bản sắc của đồng bào các dân tộc Việt Bắc như: biểu diễn đàn tính,hát then, hội tung Còn và các trò chơi dân gian như: đẩy gậy, kéo co...; thi ẩmthực: nấu rượu, quay heo, làm bánh khảo, bánh trời, bánh tro bếp, khẩu ri,…
 |
Tiếtmục hát Then của người Tày trong lễ hội |
Ðiểm nhấn của phần hộihàng năm chính là hội tung Còn. Tung Còn là một trò chơi đặc trưng nhất của dântộc Tày, Nùng. Bởi theo quan niệm của người Tày, Nùng, trong ngày hội có ngườitung Còn trúng vòng tròn làm rách giấy thì năm đó làm ăn mới thuận lợi, mưathuận gió hòa. Vì vậy mà phần hội tung Còn luôn thu hút đông đảo các thế hệtham gia.
Những người ở tuổitrung niên tung Còn là dịp để họ thực hiện quan niệm của đồng bào, để ôn lạinhững kỷ niệm của tuổi trẻ; các nam thanh nữ tú tham gia phần hội này còn làdịp để họ bày tỏ tình cảm với nhau, tung Còn cho nhau, chàng trai thấy ưng ý côgái nào, thì tung quả Còn cho cô gái đó, nếu cô gái bắt lấy quả Còn, chứng tỏcô gái cũng mến chàng trai.
Ðể chuẩn bị cho phầnthi này, giữa sân lễ hội người ta dựng một cây tre cao từ 20-30m làm cột. Trênđỉnh cột có uốn vòng tròn đường kính 50-60cm dán giấy hai bên, đề chữ Nhật,Nguyệt tượng trưng cho mặt trời và mặt trăng. Quả Còn được làm bằng vải màu, trongnhồi gạo hoặc ngô, có tua rua nhiều màu sắc. Ðể tung trúng vòng tròn không hềđơn giản, đòi hỏi người chơi phải có sức khỏe và sự khéo léo.
Cộttre chuẩn bị cho hội tung Còn. Ảnh: Q.X.D |
Ðến với lễ hội, dukhách không chỉ được tận mắt chứng kiến những nghi lễ truyền thống của đồng bàocác dân tộc phía Bắc mà còn được chứng kiến cách chưng cất rượu ngô men lá, lợnquay ủ lá móc mật, thi gói bánh chưng, bánh dày, bánh khảo, làm cơm lam, gànướng; được thưởng thức hương vị của những sản vật mang đậm bản sắc của núirừng phía Bắc, được hòa mình vào không khí của những trò chơi dân gian hấp dẫnthể hiện sự đoàn kết gắn bó của cộng đồng.
Lễ hội diễn ra tronghai ngày 15 và 16 tháng Giêng âm lịch hàng năm là dịp để đồng bào các dân tộcphía Bắc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa dân gian của mình. Qua cáchoạt động này, cộng đồng các dân tộc được giao lưu, khắc sâu tinh thần đoàn kếtvà giữ vững những nét tín ngưỡng lành mạnh… Ðồng thời, góp phần làm phong phúthêm cho nền văn hóa các dân tộc tại Ðắk Nông nói riêng và Tây Nguyên nóichung.
Thanh Hải