Ngay trước thềm Giỗ Tổ Hùng Vương và Lễhội Đền Hùng năm nay, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao vàDu lịch đã đệ trình lên tổ chức UNESCO hồ sơ công nhận “Tín ngưỡng thờ HùngVương” của Việt Nam là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Tín ngưỡng thờ Hùng Vương từ hàng nghìnnăm nay đã ăn sâu vào tâm thức của người Việt. Lễ hội Đền Hùng hàng năm trởthành lễ hội văn hóa lớn nhất của cả nước. GS Trần Quốc Vượng triết lý về giỗTổ Vua Hùng: “Đền Hùng và lễ hội đền Hùng không thể xếp ngang với lễ hội khácmà chỉ có thể đứng đầu hàng dọc của phức hệ tâm linh Việt Nam.”
Từ nét văn hóa độc đáocủa người Việt
“Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” thuộcvăn hóa tín ngưỡng thờ Tổ tiên của dân tộc Việt Nam. Các Vua Hùng được nhân dân lậpbàn thờ chính tại núi Nghĩa Lĩnh, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì (Phú Thọ) vàcòn vô số các đền miếu thờ cúng Hùng Vương và tướng lĩnh dưới thời các Vua Hùngở Phú Thọ và nhiều địa phương trong cả nước. Người Việt Nam có quanniệm “Sự tử là để sự vinh, sự vong là để sự tồn,” Hùng Vương trong tâm khảm củangười Việt là người khai sáng ra đất nước và dân tộc. Tín ngưỡng thờ Hùng Vươngtrong tiến trình lịch sử luôn là yếu tố nội lực của văn hóa dân tộc, góp phầnhun đúc lòng tự hào, tạo nên tinh thần đoàn kết, yêu nước thương nòi của ngườiViệt Nam.
Bằng chứng sinh động để khẳng định hệ tínngưỡng thờ Hùng Vương là hơn 80 triệu con Lạc cháu Hồng sinh sống trên dải đấthình chữ S đã lập hơn 1.400 di tích thờ các vua Hùng, rồi tổ chức lễ hội hàngnăm để bày tỏ tấm lòng tri ân tiên tổ. Hơn thế, trước anh linh 18 vị vua Hùngtrên đất Phong Châu, dù là người Việt Nam hay khách quốc tế đều trào dângmột cảm xúc thiêng liêng.
Trên thực tế, tín ngưỡng thờ cúng HùngVương đã tồn tại và phát triển trong cuộc sống cộng đồng người Việt hàng ngànnăm nay. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không chỉ thể hiện trong đời sống vănhóa tâm linh và đức tin của người Việt vào các vị thánh thần bảo hộ, mà còn trởthành đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” biết ơn những bậc tiền nhân có công dựngnước.
Người dân hành hương về Giỗ Tổ Hùng Vương. Ảnh: Tư liệu |
Hành trình tới UNESCO
Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý với đề xuấtcủa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình UNESCO hồ sơ “Đờn ca tài tử Nam Bộ”và “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” để xem xét công nhận là di sảnvăn hóa phi vật thể của nhân loại. Để hoàn chỉnh hồ sơ “Tín ngưỡng thờ HùngVương, tỉnh Phú Thọ và các cơ quan, đơn vị chức năng, các nhà nghiên cứu, quảnlý văn hóa, Ban Xây dựng hồ sơ đã dành nhiều thời gian, tâm huyết để hồ sơ đượctrình đúng tiến độ, đảm bảo các yêu cầu khoa học.
Hồ sơ “Tín ngưỡng thờ Hùng Vương” có sựkết hợp chặt chẽ với việc xây dựng hồ sơ hát Xoan, vì đây là hai hồ sơ có mốiquan hệ mật thiết chứng minh sự tồn tại của thời đại Hùng Vương và có sự hỗ trợlẫn nhau.
Ban xây dựng hồ sơ “Tín ngưỡng thờ HùngVương” đã tổ chức nhiều hội nghị với Ban chỉ đạo, các chuyên gia của Hội đồngdi sản quốc gia và các nhà khoa học nhằm thông qua đề cương chi tiết của hồ sơ.
Ban xây dựng hồ sơ cũng đã tiến hành haiđợt kiểm kê di sản Tín ngưỡng thờ Hùng Vương theo hướng dẫn của UNESCO tại 226di tích thuộc 106 xã trên địa bàn 12 huyện, thành, thị xã; thực hiện việc ghihình, chụp ảnh mọi tư liệu sưu tầm tại 226 địa điểm thờ Hùng Vương; mua tư liệuảnh, làm sách “Tuyển tập các công trình nghiên cứu về Hùng Vương;” điều tra thuthập tư liệu trong và ngoài nước về tín ngưỡng thờ Hùng Vương, đồng thời đảmbảo hồ sơ gửi UNESCO theo đúng tiến độ lần hai.
Trong Hội thảo Quốc tế được tổ chức tạitỉnh Phú Thọ vào năm 2011, đa số các nhà khoa học quốc tế đều đánh giá cao tínngưỡng thờ cúng tổ tiên của Việt Nam nói chung và Tín ngưỡng thờ Hùng Vương củaViệt Nam nói riêng. Mẫu số chung của con người ở nhiều nước khác nhau là hànhvi tín ngưỡng tương đối phổ biến. Thế nhưng hiếm có đất nước nào như ở Việt Nam, tất cả cácdân tộc trên mọi miền Tổ quốc đều coi mình có chung một cội rễ, chung một thủytổ. Thậm chí, Hùng Vương đã trở thành đấng tối linh được ngưỡng mộ và thờ cúngtrong tâm thức dân tộc và những năm gần đây Hội Đền Hùng đã phát triển thànhtín ngưỡng thờ Quốc Tổ. Đó chính là nét văn hóa dân tộc độc đáo của Tín ngưỡngthờ Hùng Vương ở Việt Nam mà rất hiếm có hình mẫu tương tự ở các nước khác trênthế giới.
Không chỉ là dịp tri ân, tưởng nhớ cácvua Hùng đã có công dựng nước, Lễ hội còn là dịp giới thiệu quảng bá sâu rộngdi sản Hát Xoan Phú Thọ đến với đồng bào cả nước và du khách nước ngoài, nhằmthực hiện mục tiêu, chương trình hành động của UNESCO trong quá trình duyệt Hồsơ “Hát Xoan Phú Thọ” là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp,từng bước xây dựng Khu Di tích lịch sử đền Hùng, thành phố Việt Trì trở thànhtrung tâm văn hóa-lễ hội với cội nguồn dân tộc Việt Nam.
L.H (th)