Trí tuệ nhân tạo – Cơ hội và thách thức việc làm

Thành tựu lớn từ công nghệ

Trí tuệ nhân tạo (trí thông minh được thể hiện bằng máy móc - Al) được coi là môn học thuật vào năm 1956. Từ đó đến nay, với sự phát triển cực kỳ nhanh chóng và không ngừng, trí tuệ nhân tạo có tác động sâu sắc đến sự phát triển của xã hội, cung cấp nhiều lợi ích cụ thể trong mọi ngành công nghiệp. Nhiều ứng dụng trí tuệ nhân tạo trở thành thiết yếu trong cuộc sống như: các phần mềm máy tính, google, googlemap, robot... Sản phẩm của trí tuệ nhân tạo ngày càng thông minh. Ngoài việc giải đáp các câu hỏi, thắc mắc, nó thậm chí có thể phân tích hành động, lời nói để phán đoán mong muốn, nhu cầu của người dùng hoặc thực hiện theo yêu cầu người dùng. Đặc biệt, thời gian gần đây, cụm từ “ChatGPT” được nhắc đến như một Al đặc biệt thông minh.

Đây được xem là những cuộc cách mạng về khoa học, tạo ra những bước tiến mới trong cuộc sống con người. Với tính năng tìm kiếm của google đã thu hẹp khoảng cách, tiết kiệm thời gian của con người trong tiếp cận tri thức, trao đổi thông tin và các hoạt động sáng tạo, giải trí khác. Đặc biệt, mấy năm gần đây, sự ra đời của “ChatGPT” được xem như một minh chứng cho sự vươn xa của thành tựu khoa học. Thành tựu này gần như là vô hạn khi mà AI có thể thay thế con người viết văn, làm thơ, vẽ tranh, tổng hợp thông tin theo nhu cầu người dùng. AI đang dần cho thấy những gì con người làm được đều có thể thay thế. Từ các công việc thủ công đơn giản như cuốc đất, gặt lúa, vệ sinh nhà cửa đến các công việc trên công trường, công xưởng. Thậm chí AI đang từng bước tiến sâu đến các lĩnh vực khoa học, giải trí, sáng tạo, văn học nghệ thuật…

Nhìn từ góc độ cơ hội

Cách đây gần 3 năm, Báo Đắk Nông đã ứng dụng AI vào sản xuất các chương trình truyền hình. Lúc này, nhiều ý kiến khác nhau về việc liệu các robot thay thế con người làm MC, phát thanh viên trong các chương trình phát thanh, truyền hình có làm giảm đi khả năng tương tác, giá trị của sản phẩm truyền hình khi đến với công chúng? Tất nhiên là có, bởi các ý tưởng và giá trị sản phẩm sáng tạo không thể được truyền tải trọn vẹn từ việc ứng dụng AI bằng chính con người. Tuy nhiên, sự có mặt của AI đã giải quyết được bài toán về nhân lực, chi phí sản xuất trong điều kiện thực tiễn của một cơ quan báo Đảng đang phải đáp ứng yêu cầu về đa phương tiện, đa nền tảng vừa phải tinh giản biên chế. Rõ ràng, với góc nhìn này, trí tuệ nhân tạo đã và đang là cơ hội cho Báo Đắk Nông trước nguy cơ phải dừng sản xuất các sản phẩm truyền hình khi không có cơ chế hoặc khả năng tuyển dụng, duy trì đội ngũ dẫn chương trình, phát thanh viên chuyên nghiệp như đài phát thanh truyền hình.

Gần gũi hơn, nếu như trước đây, việc tiếp cận kiến thức, các sản phẩm nghệ thuật gần như khu biệt cho một bộ phận học giả, tầng lớp tri thức thì ngày nay, vấn đề này đã trở thành phổ thông của mọi đối tượng. Trí tuệ nhân tạo đang giúp mọi người tự học, nâng cao kiến thức, tay nghề, tiếp cận với nhiều cơ hội việc làm hơn trước đây. Thậm chí, cùng với sự phát triển của công nghệ, con người đã có thêm những việc làm mới mà trước đây không có. Đây chính là cơ hội trong điều kiện chúng ta biết tận dụng, sử dụng AI một cách hợp lý, hiệu quả.

Như vậy, ở góc độ cơ hội, AI đang giúp công việc, cuộc sống của chúng ta ngày một cao hơn bằng việc giải phóng sức lao động, trợ giúp đắc lực cho người lao động nâng cao hiệu quả, chất lượng công việc.

Dịch chuyển cơ cấu việc làm

Bên cạnh ứng dụng AI như một cơ hội để giải quyết các bài toán về nhân lực trong điều kiện đặc biệt hoặc tiếp cận tri thức, giải trí thì chúng ta cũng đang lo ngại liệu con người có bị thay thế bởi các cỗ máy hữu hình hay vô hình trong tương lai không xa.

Rõ ràng, trí tuệ nhân tạo là ngành khoa học đang tác động sâu sắc đến đời sống xã hội và định hình lại xã hội của chúng ta. Nhiều chuyên gia cho rằng sự sáng tạo của AI tuy không bằng con người nhưng hỗ trợ con người trong một số công việc liên quan đến viết lách, tính toán, tổng hợp…Đơn cử, ChatGPT chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến xu hướng ngành nghề và thị trường lao động khi số lượng công việc liên quan đến các hoạt động trên giảm xuống. Một số phần việc có thể thay thế toàn bộ, một số việc thay thế một phần. Đây chính là một thách thức lớn, đặt con người vào tình thế khó khăn hơn trong xã hội hiện nay.

Hiện nay, một số vị trí công việc ở môi trường khó khăn, độc hại với con người đang được các robot đảm nhận. Một số công việc truyền thống đã hoàn toàn mất đi trong thời đại công nghệ số.

Tuy nhiên, sự phát triển vượt bậc của công nghệ đang tạo nên những nghề nghiệp mới mà trước đây chưa từng xuất hiện, chẳng hạn như logistic, công nghệ AI... Sự kết hợp của công nghệ đa lĩnh vực là nền tảng thúc đẩy cho sự xuất hiện của các việc làm thời kỳ 4.0. Đây vừa là cơ hội, cũng chính là thách thức đối với người lao động khi họ phải bắt kịp các tiến bộ khoa học kỹ thuật, làm chủ công nghệ. Từ đây, công nghệ đang thúc đẩy quá trình dịch chuyển việc làm khá rõ nét ở tất cả các lĩnh vực. Từ những công việc phổ thông đơn thuần là lao động chân tay trước đây đang dần được thay thế bằng các dây chuyền máy móc tự động hóa với năng suất cao hơn. Thay vào đó, con người chỉ tham gia vào các quy trình điều hành, kiểm định, giám sát… Vì thế, nhu cầu lao động tham gia vào chuỗi giá trị sản phẩm đã giảm đáng kể so với trước đây, đồng nghĩa với việc một bộ phận lao động bị sa thải. Không chỉ ngành công nghiệp, ngay cả các lĩnh vực y tế, giáo dục, sáng tạo nghệ thuật… AI đang tham gia vào một số công việc mà trước đẩy tưởng chừng chỉ con người mới thực hiện được.

Từ thực tiễn đó cho thấy, phát triển của công nghệ đã khiến một bộ phận lao động mất việc làm hoặc ít có cơ hội việc làm hơn. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, dù ảnh hưởng đáng kể đến việc làm của một bộ phận lao động, nhưng trí tuệ nhân tạo không thể thay thế con người một cách triệt để. Ngược lại, nó đang tạo ra những việc làm mới với yêu cầu chất lượng, trình độ và giá trị cao hơn. Khi giá trị của người lao động cao hơn, chúng ta quay lại sử dụng trí tuệ nhân tạo như là một công cụ để phục vụ cuộc sống, công việc, nâng cao đời sống người lao động.