Trân trọng và phát huy vai trò của nghệ nhân

Nghệ nhân “chữa bệnh” cho cồng chiêng

Hơn 50 năm qua, nghệ nhân Điểu Nơi, bon Jiêng Ngaih, xã Đắk R'tíh (Tuy Đức) vẫn miệt mài truyền dạy cho thanh thiếu niên trên địa bàn về những giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Ngoài truyền dạy kỹ năng diễn tấu cồng chiêng, dân ca, nghệ nhân Điểu Nơi còn là một trong những nghệ nhân chỉnh chiêng giỏi của tỉnh. Chỉ với một cái dùi, một cái đe và một cái búa, dưới bàn tay khéo léo của nghệ nhân Điểu Nơi, những bộ cồng chiêng bị “lạc âm, tịt âm” đều được ông chỉnh sửa và mang lại âm thanh trong trẻo. Nên ở đâu có chiêng bị “bệnh”, ông đều được mời đến và ra tay “chẩn trị”.

Theo nghệ nhân Điểu Nơi thì chỉnh chiêng không phải là công việc đơn giản mà cần nhiều kinh nghiệm, có cái tai thẩm âm thật tốt và dùng cái thô sơ chỉnh cái phức tạp. Tùy theo chiếc chiêng “bệnh” nặng hay nhẹ, cần kéo âm lên cao hay hạ xuống thấp để dùng dụng cụ và cường độ âm chỉnh thích hợp.

Để chỉnh sửa chiêng khỏi bị “lạc âm, tịt âm” thì trước hết phải dò coi nó như thế nào, mỏng dày ra sao. Chỉnh cho tiếng cao lên thì phải úp chiêng xuống, chỉnh cho tiếng trầm xuống thì phải ngửa chiêng lên. Nói nghe đơn giản, song để biết chuẩn xác thì phải gõ vào điểm nào, gõ mấy cái, lực gõ mạnh nhẹ ra sao thì chỉ có nghệ nhân chỉnh chiêng mới cảm được.

Ghi nhận những cống hiến của nghệ nhân Điểu Nơi, năm 2022 ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”.

Lưu giữ nét văn hóa thổ cẩm

Nghệ nhân Lý Thị Ngân, thôn Quảng Hòa, xã Nâm N’đir (Krông Nô) được biết đến là người gìn giữ nghề thêu, dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc Dao Thanh Y. Ngay từ khi còn nhỏ, bà đã theo học và thêu thành thạo các loại sản phẩm thổ cẩm truyền thống với nhiều họa tiết, hoa văn đặc trưng của người Dao.

Với tâm huyết và mong muốn giữ nghề không bị mai một, bà vẫn duy trì và may những bộ trang phục cho tất cả các thành viên trong gia đình cũng như những ai có nhu cầu để kiếm thêm thu nhập. Đặc biệt, bà đã phối hợp với địa phương tham gia các lớp tập huấn, truyền dạy, nâng cao tay nghề dệt thổ cẩm cho các chị em người Dao trên địa bàn.

Năm 2022, được công nhận là “Nghệ nhân Ưu tú” bà Lý Thị Ngân tự hào: “Được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” tôi vừa hạnh phúc, vừa cảm thấy phải có trách nhiệm, làm tốt hơn việc gìn giữ, truyền dạy, bảo tồn văn hóa truyền thống”.

Cần cơ chế đãi ngộ kịp thời

Đội ngũ nghệ nhân có vai trò quan trọng trong việc truyền dạy và tiếp nối văn hóa truyền thống. Bởi họ chính là những người “giữ lửa”, “tiếp lửa” và “truyền lửa” cho các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Hiện nay, số nghệ nhân trong cộng đồng ngày một ít dần đi mà không có lớp kế cận.

Ðể giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, bên cạnh vai trò quản lý và định hướng của Nhà nước cùng các chính sách hiệu quả, cơ chế đặc thù đãi ngộ, động viên và tôn vinh đội ngũ nghệ nhân.

Phát biểu tại Lễ trao tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân Ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể năm 2022 cho 15 nghệ nhân trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, đồng chí Lê Trọng Yên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông yêu cầu các cơ quan chức năng của tỉnh quan tâm, tạo điều kiện cho các nghệ nhân trình diễn, truyền dạy di sản văn hóa cho thế hệ trẻ. Các ngành, địa phương có giải pháp phát triển các giá trị văn hóa truyền thống thành các sản phẩm để khai thác, phát triển du lịch.

Các nghệ nhân nói chung, “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân Ưu tú” nói riêng, bằng tâm huyết và lòng say mê nghề nghiệp tiếp tục đóng góp tài năng, trí tuệ giữ gìn, phát huy và truyền lại cho thế hệ kế cận những giá trị văn hóa di sản phi vật thể quý giá của dân tộc.