Hạn hán nghiêm trọng
Ông Đỗ Ngọc Duyên, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT cho biết: “Theo dự báo của Đài khí tượng Thủy văn khu vực miền Trung và Tây Nguyên thì từ nay đến tháng 6/2016 dòng chảy trên các sông Trung bộ và Tây Nguyên tiếp tục giảm dần và tình trạng khô hạn ở Tây Nguyên đến đầu tháng 6 mới dần được cải thiện. Hạn hán đối với vụ đông xuân 2015-2016 rất khốc liệt và mức độ ảnh hưởng, thiệt hại vẫn chưa có điểm dừng... Đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn tỉnh có hơn 22.000 ha cây công nghiệp phần lớn là cà phê và hồ tiêu thiếu nước tưới đợt 3, đợt 4, thiếu nguồn nước để chống hạn và không có giải pháp khắc phục... Một số nơi như Đắk Mil, Chư Jút, Krông Nô, Đắk Glong, nhân dân đã phải đi xa để chở nước sinh hoạt hoặc mua với giá từ 60-80 nghìn đồng 1m3 nước. Nếu đến cuối tháng 4, đầu tháng 5 vẫn không có mưa sẽ có 7.000 hộ tương đương 28.000 - 35.000 nhân khẩu bị thiếu nước sinh hoạt”.
Theo ông Lê Viết Thuận, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh, toàn tỉnh đã có 11.000/19.582 ao chứa nước của các hộ dân bị cạn kiệt nguồn nước. Chính vì vậy, 14.200 ha cà phê, hồ tiêu thiếu nước tưới đợt 3 và đợt 4 có nguy cơ khô cành, rụng quả, chết cây rất cao, nếu đến giữa tháng 4/2015 không có mưa. Hiện tại có 19/183 hồ chứa đã cạn kiệt nguồn nước, 10/183 hồ chứa có mực nước đang tụt giảm đến gần mực nước chết.
Và vẫn thường trực
Cũng theo ông Đỗ Ngọc Duyên, nếu kịch bản diễn biến thời tiết như dự báo thì không chỉ các huyện phía Bắc tỉnh mà các huyện phía Nam của tỉnh cũng chịu ảnh hưởng về hạn nặng nề. Đối với lúa thì đã thu hoạch không ảnh hưởng nhiều nhưng diện tích cây công nghiệp, diện tích mất trắng, chết cây sẽ diễn ra ở các huyện phía Bắc của tỉnh. Diện tích giảm năng suất sẽ diễn ra đối với các huyện phía Nam của tỉnh. Nước sinh hoạt cũng có nguy cơ thiếu.
Đánh giá của Chi cục Thủy lợi tỉnh Đắk Nông: Tỷ lệ cây trồng có nước tưới trên địa bàn tỉnh đến thời điểm hiện tại mới đạt 67%-68%. Trong đó công trình thủy lợi mới đáp ứng được 34% diện tích cây trồng cần nước tưới. Còn lại 33% -34% diện tích cây trồng được tưới từ sông suối, đập tạm, ao, hồ chứa nước nhỏ, giếng khoan, giếng đào của nhân dân...
“Nhận định trong thời gian tới (từ nay tới cuối vụ) có thêm 34 công trình có nguy cơ xảy ra tình trạng hạn hán thiếu nước (trong đó 4 công trình xảy ra hạn hán cục bộ), làm ảnh hưởng thêm trên 4.134 ha cây trồng các loại nâng tổng diện tích hạn hán vụ đông xuân 2015-2016”, ông Hoàng Trung Thơ, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình Thủy lợi tỉnh khẳng định.
Từ những đánh giá của nhà quản lý, đơn vị chuyên môn cho thấy, nguy cơ hạn hán đối với các địa phương trong tỉnh vẫn thường trực trong thời gian tới.
Nhiều giải pháp hỗ trợ người dân
Liên quan đến vấn đề này, ông Đỗ Ngọc Duyên cho biết thêm: “Ngân sách Trung ương hỗ trợ tỉnh Đắk Nông 127,124 tỷ đồng (đã hỗ trợ 17,6 tỷ) dùng để duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi, nạo vét kênh dẫn, cửa vào, hỗ trợ tiền điện, tiền dầu vượt định mức. Cấp bù thủy lợi phí 7 tỷ đồng chi đắp đập dâng, đập tạm, nạo vét kênh mương, thuê nhân công điều tiết nước; 2,8 tỷ đồng chi hỗ trợ phân bón, dầu tưới, hỗ trợ cứu đói...”.
Cũng theo ông Duyên, về mức hỗ trợ sẽ thực hiện theo Thông tư số 05/VBHN-BTC ngày 9/2/2015 của Bộ Tài chính và theo quyết định của UBND tỉnh. Về thời điểm nhận hỗ trợ: Ngay tại thời điểm xảy ra thiên tai, hạn hán (cứu đói, nước sinh hoạt, tiền dầu, tiền điện vượt định mức). Để được hỗ trợ, người dân phải có biên bản thống kê, xác nhận thiệt hại của xã, UBND huyện thẩm định… Tương tự, đối với chăm sóc phục hồi vườn cây được thực hiện sau vụ tưới và trình tự, thủ tục vẫn như trên.
Phải thích ứng với xu thế biến đổi khí hậu
Trên cơ sở thực trạng biến đổi khí hậu, căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương, các đại biểu đưa ra nhiều giải pháp để đối phó với hạn hán gồm có các giải pháp trước mắt, lâu dài. Theo đó, công tác theo dõi và cảnh báo diễn biến về thời tiết, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến người dân sử dụng nước tiết kiệm, điều tiết nguồn nước, củng cố các đập tạm, đập bổi để giữ nước. Triển khai lắp đặt các trạm bơm dã chiến, ống dẫn, chuyển nước tưới cho vùng cây trồng thiếu nước, khắc phục tình trạng hạn hán. Chuẩn bị phương án, kinh phí hỗ trợ tiền điện, tiền dầu tưới vượt cấp cho người dân chống hạn…
Về lâu dài, cần tiếp tục nâng cấp các công trình thủy lợi đã xuống cấp, đồng thời đầu tư xây dựng một số công trình thủy lợi trọng điểm ở vùng thường xảy ra hạn (Chư Jút, Krông Nô, Đắk Mil....). Rà soát, quy hoạch dân cư, quy hoạch nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp thích ứng với xu thế biến đổi khí hậu. Có cơ chế chính sách để hỗ trợ người dân đầu tư các công trình thủy lợi nhỏ, ao hồ, giếng khơi để bảo đảm nguồn nước phục vụ nhu cầu nước tưới và sinh hoạt.
Ông Đỗ Ngọc Duyên cho biết thêm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã tham mưu cho Chính phủ đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi lớn có tính chất chiến lược để bảo đảm an toàn và nâng cao dung tích hồ. Đồng thời, nắm tình hình thiệt hại để kịp thời hỗ trợ người dân, dứt khoát không để người dân đói, khát vì hạn hán gây ra...