Tiết Thanh minh là gì? Hiểu sao cho đúng về tết Thanh minh và tiết Thanh minh

Tiết Thanh minh là gì?

Tiết thanh minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí, bắt đầu sau ngày Lập Xuân 45 ngày và sau ngày Đông chí 105 ngày. Tiết thanh minh kéo dài khoảng 15 - 16 ngày, và ngày đầu tiên được gọi là Tết thanh minh.

Vào năm 2024, Tiết thanh minh sẽ bắt đầu từ ngày 4/4 Dương lịch (26/2 Âm lịch), sau khi kết thúc tiết Xuân phân và kéo dài đến ngày 20/4 Dương lịch.

Tết thanh minh là gì?

Người xưa chọn ngày đầu của tiết Thanh minh để làm tết Thanh Minh. Tết Thanh minh của mỗi năm có sự xê dịch khác nhau. Năm 2024, tết Thanh minh rơi vào ngày 4/4 dương lịch, tức 26/2 âm lịch.

Tết Thanh Minh là một ngày lễ Tết thể hiện “Đạo lý uống nước nhớ nguồn”, lòng thành kính đối với tổ tiên của người dân Việt Nam. Mang đậm nét thiêng liêng phong tục truyền thống in sâu trong mỗi người dân Việt Nam vào ngày này những người con xa quê đều sắp xếp về tảo mộ tổ tiên mình.

Vào tiết Thanh minh, mọi người thường đi tảo mộ, sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên, dòng tộc cho sạch sẽ. Đây là cơ hội cho con cháu thể hiện tấm lòng hiếu thuận, báo hiếu, trả nghĩa ông bà, tổ tiên.

Bên cạnh việc tảo mộ, con cháu còn sắm sửa lễ vật để thắp hương, cắm hoa cho người đã khuất. Nếu ai đi làm không kịp về quê, có thể tự lập mâm cúng và thắp hương từ xa.

Khi đi tảo mộ, cha mẹ nên cho trẻ con theo cùng để các cháu biết được vị trí ngôi mộ của ông bà.

Trong ngày tết Thanh minh, mỗi gia đình cũng nên dọn dẹp nhà cửa, bàn thờ, lau bát hương, thay hoa cho gọn gàng, sạch sẽ, để thể hiện lòng thành kính.

Ngoài Tết thanh minh, vào những ngày đầu năm tháng 3 còn có Hội Đạp Thanh hay còn gọi là hội giẫm cỏ. Đây là lễ hội cũng có nguồn gốc từ Trung Quốc trong dịp này, nam nữ sắm sửa cho mình quần áo đẹp để cùng đi chơi xuân. Hiện nay ở Việt Nam không còn lưu truyền lễ hội này nữa nhưng vẫn chúng ta vẫn có thể biết được lễ hội này qua đoạn thơ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du:

"Thanh minh trong tiết tháng ba,

Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh,

Gần xa nô nức yến anh,

Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân,

Dập dìu tài tử giai nhân,

Ngựa xe như nước áo quần như nêm"

Ý nghĩa của tết Thanh minh

Đối với người Việt Nam, Tết Thanh Minh là dịp để con cháu hướng về cội nguồn tổ tiên. Dù đi xa làm ăn thì vào ngày này gia đình cùng tụ họp đi tảo mộ sau đó về nhà quây quần bên mâm cơm gia đình. Những ngôi mộ sạch sẽ tươm tất như thay con cháu thể hiện lòng thành kính của mình đối với tổ tiên.

Trong dịp Tết Thanh Minh các khu nghĩa trang thường trở nên đông đúc tấp nập thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” nét văn hóa đẹp của người dân Việt Nam. Dạy con cháu nên biết yêu thương hiếu thảo trân trọng ba mẹ ông bà khi còn sống chứ không phải chờ đến khi họ mất mới tỏ lòng thành kính của mình.

Bên cạnh đó, mọi người còn quét dọn cho những mồ mả vô chủ, không có người thân tới chăm nom, thể hiện được sự nhân văn, đạo lý tương thân tương ái, giúp đỡ lần nhau.

Mâm cúng tết Thanh minh 2024 tại nhà và ngoài mộ chi tiết

Trong dịp này, người Việt thường chuẩn bị mâm cúng tết Thanh minh tại nhà và ngoài mộ. Tùy từng gia đình, lễ cúng tết Thanh minh có thể là lễ chay hoặc lễ mặn.

Mâm cúng Thanh minh tại nhà

Mâm cúng Thanh minh tại nhà thường có một số món ăn như: xôi, gà luộc, canh măng, các món xào… Bên cạnh đó, mâm cúng Thanh minh còn cần thêm trái cây, hoa tươi, trầu cau, vàng mã… Nếu không muốn cúng lễ mặn, mọi người có thể làm mâm cúng chay.

Với những gia đình không nấu cỗ cúng tết Thanh minh, gia chủ có thể thắp hương với trái cây tươi, trà, một ít bánh, kẹo để tỏ lòng biết ơn với tổ tiên.

Trước khi cúng Thanh minh tại nhà, gia chủ cần dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng và lau sạch bàn thờ gia tiên. Người cúng cần chuẩn bị trang phục lịch sự, sạch sẽ, chỉnh tề rồi lên hương, sau đó vái lạy tổ tiên và đọc văn khấn. Khi một tuần hương cháy hết, gia chủ có thể hóa vàng và xin thụ hưởng lộc.

Mâm cúng Thanh minh ở ngoài mộ

Lễ tạ mộ truyền thống thường có lễ hoa quả đơn giản (hương, nước, hoa tươi, trầu cau, hoa quả, thuốc lá, chè, rượu trắng (kèm chén đựng rượu 5 cái), nến cốc màu đỏ. Ngoài lễ hoa quả, mâm cúng Thanh minh ở ngoài mộ cũng được chia thành lễ chay và lễ mặn.

Với mâm cỗ chay, bạn chuẩn bị một số món như xôi chè, oản chuối, bánh trái, chai nước, gạo, muối, bỏng, bơ, mật ong.

Mâm cỗ mặn có rượu, thịt heo, chân giò, gà luộc hoặc khoanh giò. Nếu ngoài mộ có nhiều bát hương thì bát nào cũng phải thắp hương, lễ vật đặt trên bàn chung.

Trước khi cúng mộ, người ta đem theo xẻng, cuốc để đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ. Điều này vừa tránh các loài động vật hoang dã như rắn, chuột đào hang, làm tổ, vừa không phạm tới linh hồn người đã khuất. Sau khi dọn sạch mộ, người tảo mộ đặt lễ vật cúng tết Thanh minh vào chỗ thờ chung để làm lễ.

Bắt đầu vào lễ cúng bái, gia chủ thắp hương, đèn và khấn theo bài cúng lễ Thanh minh. Khi hoàn tất, gia chủ chờ cho hương cháy khoảng 2/3 thì lễ tạ, hóa vàng và xin lộc về nhà.

Bạn cũng cần cắm một nén hương cho những ngôi mộ cạnh đó để tỏ lòng kính trọng và chia sẻ sự thành kính với những ngôi mộ không có người viếng thăm.

Văn khấn Thanh minh 2024 trong nhà và ngoài mộ

Văn khấn Thanh minh ngoài mộ

Dưới đây là bài văn khấn Âm phần long mạch theo sách Văn khấn cổ truyền của Đại đức Thích Thanh Tâm, NXB Thời đại:

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.

Con kính lạy các ngài thần linh bản xứ cai quản trong khu vực này.

Hôm nay là ngày: ...

Tín chủ chúng con là: (tên người khấn).

Ngụ tại: (địa chỉ của nhà tín chủ).

Nhân tết Thanh minh, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước án, kính mời chư vị tôn thần lai lâm chiếu giám.

Gia đình chúng con có ngôi mộ của: (cha, ông hay cụ tam đại, tứ đại theo vai của người dưới mộ so với tín chủ), táng tại xứ này, nay muốn sửa sang xây đắp.

Vì vậy chúng con xin kính cáo các đấng thần linh, thổ công, thổ phủ, long mạch, tiền chu tước, hậu huyền vũ, tả thanh long, hữu bạch hổ và chư vị tôn thần cai quản trong khu vực này.

Chúng con kính mời các vị chư thần về đây chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho vong linh được an nhàn yên ổn, siêu thoát.

Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con toàn gia mạnh khỏe an bình, bốn mùa không tật ách, tám tiết hưởng thái bình.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Văn khấn Thanh minh trong nhà

Trong tết Thanh minh, các gia đình cũng thường cúng gia tiên tại nhà. Độc giả có thể tham khảo bài cúng gia tiên theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam (NXB Văn hóa Thông tin) như sau:

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là... ,… tuổi, sinh tại xã..., huyện...., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: Trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp...

Kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.