Thuốc và lương tâm, trách nhiệm của nhà thuốc với cộng đồng

Ghi nhận tại một số điểm bán thuốc

Trong vai một người bệnh, phóng viên tìm mua thuốc điều trị gout tại Nhà thuốc P.T, phường Nghĩa Thành, TP. Gia Nghĩa. Tại đây, sau khi đưa thông tin chân bị đau, đã từng uống thuốc điều trị gout cách đó vài tháng, nhân viên nhà thuốc này đã tư vấn, bán cho phóng viên một số loại thuốc, sử dụng trong 5 ngày liên tiếp.

Theo hướng dẫn của người bán hàng, thuốc được sử dụng trước khi ăn và không có tác dụng phụ. Trong thời gian dùng thuốc, người bệnh cần kiêng một số loại đồ ăn để gia tăng tác dụng của thuốc.

Tiếp tục, khi phóng viên đề nghị mua thuốc điều trị tiểu đường type 2, nữ nhân viên Nhà thuốc P.T đã giới thiệu sản phẩm thuốc Diamicron MR 30.

Sau đó, phóng viên ngỏ ý muốn mua một sản phẩm khác là bút tiêm Mixtard 30 dành cho người bị tiểu đường. Nhà thuốc này bán sản phẩm trên với giá khoảng 300.000 đồng nhưng đề nghị người mua liên hệ với bác sĩ để hướng dẫn sử dụng do nhà thuốc này không nắm rõ cách sử dụng.

Cũng với cách tương tự, phóng viên tiếp tục đến mua thuốc điều trị tiểu đường type 2 tại Nhà thuốc H.V, phường Nghĩa Thành, TP. Gia Nghĩa.

Ban đầu, nữ nhân viên nhà thuốc yêu cầu phải có đơn thuốc mới bán thuốc. Tuy nhiên, khi phóng viên liên tục đề nghị mua và đưa ra nhiều lý do khác nhau, nữ nhân viên nhà thuốc đã đồng ý bán thuốc Diamicron MR 30 với giá gần 95.000 đồng/vỉ.

Theo tìm hiểu, các sản phẩm thuốc trên là thuốc kê đơn, bán khi có sự chỉ định của bác sĩ. Theo quy định, nếu người mua không xuất trình được đơn thuốc của bác sĩ, nhân viên nhà thuốc sẽ không bán các loại thuốc này. Điều này cũng tương tự đối với các website bán thuốc. Người mua phải chứng minh được sản phẩm được bác sĩ chỉ định mua mới có thể giao dịch.

Tuy nhiên, qua một khảo sát nhỏ, có thể thấy việc mua bán thuốc, gồm cả thuốc kê đơn rất dễ dàng. Người dân chỉ cần trình bày tình trạng sức khỏe, nhu cầu sử dụng là nhân viên nhà thuốc sẽ bán thuốc ngay mà bỏ qua việc kiểm tra đơn thuốc, lưu đơn.

Quy trình, nghiệp vụ vẫn chưa chặt

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, các nhà thuốc bán thuốc theo đơn bắt buộc phải lưu lại đơn thuốc hoặc trích xuất dữ liệu đơn thuốc trong trường hợp đó là đơn thuốc điện tử. Đối với thuốc gây nghiện, hướng tâm thần, tiền chất, cần lưu đơn thuốc và báo cáo định kỳ cho cơ quan quản lý Nhà nước theo quy định riêng, nghiêm ngặt hơn.

Mục đích của việc lưu đơn thuốc là để bảo đảm truy xuất nguồn gốc; giúp cơ quan quản lý kiểm tra, giám sát; hỗ trợ xử lý sự cố nếu có phản ứng bất lợi của thuốc và góp phần vào việc sử dụng thuốc an toàn, hợp lý.

Ông Nguyễn Túy, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Dược, Sở Y tế tỉnh Đắk Nông cho rằng, hiện nay, các nhà thuốc bán thuốc mà không có đơn thuốc vẫn tồn tại. Đây là vấn đề nan giải, không chỉ của ngành Y tế Đắk Nông mà của cả nước.

Vị lãnh đạo này cho rằng, tình trạng bán thuốc kê đơn nhưng không có đơn của bác sĩ hoặc không lưu đơn thuốc là sai. Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, nếu phát hiện sai phạm, lực lượng chức năng sẽ xử lý vi phạm hành chính.

Đặt câu hỏi liệu tình trạng bán thuốc kê đơn nhưng không có đơn thuốc có tạo kẽ hở trong việc lưu hành thuốc giả, thuốc kém chất lượng, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Dược, Sở Y tế tỉnh Đắk Nông không khẳng định vấn đề này. Tuy nhiên, ông Nguyễn Túy đánh giá, vẫn có khả năng xảy ra nếu các nhà thuốc, nhân viên nhà thuốc không tuân thủ nghiêm ngặt quy trình và nêu cao đạo đức nghề nghiệp.

Đạo đức là vấn đề cốt lõi

Thời gian qua, thuốc giả, thuốc kém chất lượng đã xuất hiện dưới nhiều hình thức như không chứa hoạt chất, chứa hoạt chất sai hàm lượng, nhái mẫu mã bao bì... Đáng lo ngại, rất nhiều loại chỉ được phát hiện khi đã xuất hiện trên kệ thuốc của nhà thuốc và đến tay người tiêu dùng.

Trong bối cảnh thị trường dược phẩm ngày càng mở rộng, tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng đang trở thành một vấn nạn nhức nhối. Mỗi khi một loại thuốc được phát hiện là giả, kém chất lượng, sự quan tâm, lo lắng của người dân lại được đẩy lên cao bởi đây là loại hàng hóa đặc biệt, có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người sử dụng, song người tiêu dùng lại khó có thể phân biệt thật - giả.

Trước thực trạng ấy, vai trò và đạo đức nghề nghiệp của các nhà thuốc, nhất là đội ngũ nhân viên bán thuốc, trở nên đặc biệt quan trọng. Không chỉ là người thực hiện nhiệm vụ kinh doanh, nhà thuốc, nhân viên nhà thuốc còn là “người gác cửa” trong chuỗi cung ứng dược phẩm, góp phần ngăn chặn thuốc giả đến tay người bệnh.

Đạo đức của nhà thuốc không chỉ thể hiện ở việc bán đúng thuốc, mà còn ở khâu lựa chọn nhà cung cấp uy tín, kiểm tra hóa đơn chứng từ, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Chị Đoàn Thảo Nguyên, xã Đắk Nia, TP. Gia Nghĩa chia sẻ: “Mỗi viên thuốc không chỉ là sản phẩm kinh doanh mà còn là hi vọng có một sức khỏe tốt của người bệnh. Do đó, nhân viên bán thuốc phải hiểu rõ vai trò của mình, có kiến thức chuyên môn để tư vấn đúng, đầy đủ cho người bệnh, đồng thời nói không với các sản phẩm có dấu hiệu giả, kém chất lượng”.

Đạo đức của người làm nghề thuốc còn thể hiện ở việc cập nhật kiến thức, phổ biến thông tin cho người dân để họ biết cách phân biệt thuốc thật – giả.

Theo quy định, mỗi năm, người hành nghề dược phải tham gia tối thiểu 48 tiết đào tạo liên tục (tương đương 6 ngày) trong 2 năm liên tiếp (trung bình 24 tiết/năm) để cập nhật kiến thức chuyên môn, kỹ năng, quy trình hành nghề. Việc này sẽ góp phần bảo đảm an toàn cho người bệnh và cộng đồng; nhân viên ngành Dược sẽ bắt kịp tiến bộ y học – dược học, qua đó xây dựng niềm tin với người dân và xã hội.

Ông Nguyễn Túy, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Dược cho biết, khoảng 10 năm về trước, Sở Y tế tỉnh Đắk Nông chủ trì việc đào tạo, tập huấn kỹ năng chuyên môn cho nhân viên ngành Dược. Sau này, công việc này được chuyển về cho các trung tâm giáo dục nghề nghiệp đủ điều kiện về cơ sở vật chất và đội ngũ chuyên môn. Hàng năm, Sở Y tế đề nghị phòng y tế các huyện, thành phố kiểm tra công tác này, bảo đảm người bán thuốc phải đủ chứng chỉ, bằng cấp để hành nghề.