Thăng trầm với cây điều

Những ngày này, gia đình ông Phạm Trọng Đức, ở thôn 2, xã Quảng Tín, huyện Đắk R'lấp (Đắk Nông) đang bước vào thu hoạch điều. Gia đình ông đang canh tác 7ha điều xen với cà phê.

Nhờ trồng xen được nước tưới và phân bón từ cây cà phê nên năm nay năng suất điều tương đối cao, ước tính khoảng 1 tấn/ha, tăng khoảng 5 tạ/ha so với năm trước. Tuy nhiên, so với cách đây 5 năm thì năng suất điều giảm mạnh. Nguyên nhân là do ảnh hương của thời tiết.

Ông Đức chia sẻ, cây điều từng mang lại thu nhập tốt cho gia đình nhưng 5 năm qua liên tục mất mùa do thời tiết không thuận lợi. Năm nay, tình hình có phần khả quan hơn khi năng suất điều tăng so với các năm trước, dù vẫn thấp hơn mức bình thường.

Ông áp dụng mô hình trồng xen điều trong 7ha cà phê, giúp giảm chi phí đầu tư bằng cách tận dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật từ cà phê. Ngoài ra, cây điều vừa tạo nguồn thu vừa có tác dụng che bóng cho cà phê.

Tương tự, gia đình ông Nguyễn Đăng Ái, ở thôn 2, xã Quảng Tín, huyện Đắk R'lấp (Đắk Nông) đang trồng 1,3ha điều xen cà phê. Từ đầu vụ đến nay, ông Ái đã thu hoạch được trên 5 tạ điều, bán với giá trung bình trên 35.000 đồng/kg.

Với diện tích này, cách đây 5 năm, ông Ái thu được 2 tấn điều nhưng 3 - 4 năm gần đây mất mùa liên tục chỉ còn được hơn 1 tấn. Ông Ái cho biết, năm nay, điều ra hoa rất nhiều nhưng sau đó gặp mưa và sương muối nên khô bông, không đậu trái, mất mùa.

Cây điều mất mùa liên tục trong những năm qua, khiến người dân có xu hướng phá bỏ để chuyển sang trồng cây khác. Giá thu mua điều cũng rất thất thường, có khi chỉ còn 10.000 đồng/kg, làm cho việc giữ cây điều trở nên khó khăn.

Nếu muốn duy trì cây điều, giá cả cần được ổn định. Điều mất mùa, chất lượng hạt cũng kém đi, càng làm giảm giá trị và sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.

Điều là một trong những cây trồng chủ lực ở huyện Đắk R’lấp. Cây điều phát triển tốt, ít tốn công chăm sóc nhưng lại nhạy cảm nên dễ bị tác động bởi thời tiết trong mùa ra hoa, đậu quả, khiến năng suất ngày càng giảm mạnh do biến đổi khí hậu.

Ông Trần Văn Hải, Chủ tịch Hội Nông dân xã Quảng Tín, huyện Đắk R’lấp (Đắk Nông) cho biết, xã có trên 680ha điều. Đây là một trong những địa phương có diện tích điều lớn nhất nhì huyện Đắk R’lấp và của tỉnh. Năm 2024, năng suất điều chỉ đạt khoảng 4-5 tạ/ha.

Do giá cả bấp bênh, năng suất kém nên những năm gần đây nhiều hộ trồng điều trên địa bàn xã đã dần phá bỏ để chuyển qua trồng các loại cây trồng khác có giá trị kinh tế cao hơn. Chính vì vậy, năm 2023 diện tích điều của xã trên 1.000ha nhưng đến nay chỉ còn trên 680ha.

Huyện Đắk R’lấp có gần 4.000ha điều. Theo đánh giá của Phòng NN-PTNT huyện Đắk R’lấp, trước đây năng suất điều bình quân đạt từ 1,5 - 2 tấn/ha trồng thuần; khoảng 1 tấn/ha trồng xen.

Tuy nhiên, 5 năm trở lại đây, cây điều liên tục mất mùa, chỉ đạt khoảng 5 tạ/ha trồng thuần; 2-3 tạ/ha trồng xen. Riêng năm nay, tình hình có vẻ khả quan hơn, một số vườn trồng xen đạt 1 tấn/ha.

Trước sự bấp bênh về năng suất của cây điều, nhiều hộ muốn chuyển đổi sang cây trồng khác hoặc tái canh giống điều ghép mới có năng suất cao hơn.

Điều trăn trở lớn của người dân là chuyển đổi sang trồng cây gì mang lại hiệu quả kinh tế và bền vững trước sự tác động của biến đổi khí hậu đang là bài toán khó, chưa có lời giải thỏa đáng.