Ngoài ngày Tết cổ truyền thì Tết Nguyên Tiêu cũng là một ngày lễ quan trọng trong năm đối với tín ngưỡng của nhiều người dân Việt Nam. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về nguồn gốc, ý nghĩa của ngày Tết này cũng như sự khác biệt của Tết Nguyên Tiêu của Việt Nam và của người Hoa.
Bạn hãy đọc bài viết dưới đây để tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa của ngày lễ truyền thống này nhé! Và xem thử Tết Nguyên Tiêu năm 2023 sẽ rơi vào ngày nào để cùng chuẩn bị đón lễ với gia đình mình nhé!
1 Tết Nguyên Tiêu là gì?
Nguồn gốc ngày Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu hay còn được gọi là Rằm tháng Giêng là một ngày lễ bắt nguồn từ Trung Quốc kéo dài từ ngày 14 - 15 tháng Giêng âm lịch. Theo TS. Đinh Đức Tiến, khoa Lịch sử, Đại học Xã hội và Nhân văn, Tết Nguyên Tiêu đều bắt nguồn từ những sự tích của Trung Quốc và có nhiều phiên bản khác nhau.
2 Sự tích, ý nghĩa ngày Tết Nguyên Tiêu
Sự tích ngày Tết Nguyên Tiêu
Nhiều tài liệu nhắc đến Tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ thời Tây Hán, Trung Quốc với lễ hội rước đèn long trọng. Câu chuyện bắt đầu từ việc các cung nữ mỗi khi xuân đến lại nhớ nhà nhưng cung vua lại canh gác nghiêm ngặt nên không thể ra được. Lúc này, Đông Phương Sóc - viên sủng thần của Hán Vũ Đế đã cảm động trước tấm lòng của cung nữ và giúp cô. Ông tung tin thành Trường An sẽ bị Hỏa thần thiêu rụi khiến nhiều người dân lo sợ, sau đó đưa ra hiến kế với nhà vua rằng vào ngày rằm tháng giêng này vua cùng người nhà nên lánh nạn ngoài cung trong ngày đó sẽ cho sẽ cho người treo đèn lồng đầy sân giả cảnh lửa cháy để lừa Hỏa thần.
Hán Vũ Đế đã đồng ý với kế sách này của Đông Phương Sóc và thế là từ đó vào ngày rằm tháng giêng hằng năm cả nước đều treo đèn lồng và các cung nữ đều có thể gặp mặt người thân của mình. Ngày lễ này đã được lưu truyền, lan rộng qua nhiều thế kỷ và ảnh hưởng đến Việt Nam, tuy nhiên tại Việt Nam Tết Nguyên Tiêu đã có sự biến tấu và khác biệt so với Trung Quốc.
Ý nghĩa ngày Tết Nguyên Tiêu
Mâm cỗ cúng Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới, “Nguyên” nghĩa là thứ nhất, “Tiêu” nghĩa là đêm. Ngoài ra Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Thượng Nguyên để phân biệt với Tết Trung Nguyên (Rằm tháng bảy) và Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng mười). Tết Nguyên Tiêu là một ngày lễ quan trọng với người Phật giáo hằng năm, vì vậy có câu nói rằng “Cúng quanh năm không bằng Rằm tháng giêng” hay “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày Rằm tháng giêng”.
Vào ngày lễ này mỗi gia đình thường sẽ bày một mâm cỗ cúng để thể hiện lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với Phật, ông bà tổ tiên câu mong năm mới an lành và nhiều tài lộc. Tùy vào điều kiện kinh tế và phong tục tập quán mà mỗi vùng miền sẽ có cách thể hiện mâm cỗ khác nhau nhưng ít hay nhiều thì đều chung mục đích tỏ lòng thành kính với Phật và tổ tiên của mình.
3 Tập tục, lễ hội Tết Nguyên Tiêu ở các nước
Tết Nguyên Tiêu tại Việt Nam
Tại Việt Nam, Tết Nguyên Tiêu là ngày rằm tháng Giêng, là dịp dân chúng lên chùa cúng sao giải hạn, ước nguyện điều lành. Ở những nơi có đông cộng đồng người Hoa sinh sống như Chợ Lớn, Hội An, Tết Nguyên Tiêu có nhiều lễ hội, hoạt động đặc biệt.
Ở Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh, cộng đồng người Hoa sẽ tổ chức nhiều lễ hội đặc sắc và phong phú tại các Hội quán, gia đình như: các nghi thức lễ, diễu hành, trình diễn ca kịch cổ truyền, múa lân sư rồng, đố chữ, thư pháp, thư họa, trình diễn âm nhạc,...
Ở Việt Nam vào ngày lễ này các Phật tử các nơi đều kéo về viếng chùa lễ Phật cầu mong gia đạo bình an
Tết Nguyên Tiêu tại Trung Hoa
Tết Nguyên Tiêu ở Trung Quốc còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, hay Tết Trạng nguyên. Người dân sẽ cúng tế cầu an cầu phước, ăn bánh trôi (gọi là “thang viên” – viên tròn trong nước), thi đoán hình thù trên lồng đèn, ngâm thơ, ghi ước nguyện lên đèn lồng và thả lên trời.
Tết Nguyên Tiêu tại các quốc gia khác
Ở Hàn Quốc, rằm tháng Giêng được xem là lễ Daeboreum (대보름), mọi người sẽ cùng nhau chơi những trò chơi truyền thống là Samulnori (쥐불 놀이) đêm trước Daeboreum (còn có tên là Lễ hội lửa Jeongwol Daeboreum), leo núi để trở thành người đầu tiên nhìn thấy mặt trăng mọc, cầu may mắn,...
Rằm tháng Giêng âm lịch tại Nhật Bản là lễ 小 正月 (Koshōgatsu), cầu nguyện cho một vụ mùa bội thu,a ưn cháo đậu đỏ vào buổi sáng.
Tại Philippines, ngày rằm tháng Giêng sẽ có những chương trình diễu hành đặc sắc.
4 Một số câu hỏi thường gặp về ngày Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu 2023 là ngày mấy Dương lịch?
Ngày Tết Nguyên Tiêu diễn ra từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) đến hết ngày 15 (ngày rằm) tháng giêng âm lịch ngay trước ngày Tết Nguyên Đán một tuần. Mọi người đều sắp xếp nghỉ phép mong muốn được ghé chùa thắp nén nhang cầu bình an, thuận lợi trong năm mới vào ngày lễ này. May mắn là vào năm 2023 Tết Nguyên Tiêu nhằm vào ngày 15 tháng 2 dương lịch (vào thứ ba) thuận lợi cho mọi người có thể ghé chùa tỏ lòng thành kính với Phật và tổ tiên của mình.
Cúng rằm tháng Giêng 2023 vào ngày nào Dương lịch? Rằm tháng Giêng chính là Tết Nguyên tiêu, vì thế chúng ta sẽ cúng rằm tháng Giêng 2023 vào thứ 3 ngày 15 tháng 2 năm 2023 Dương lịch.
Tết Nguyên Tiêu 2023 vào ngày nào dương lịch
Tết Nguyên Tiêu của người Hoa và người Việt khác nhau thế nào?
Tết Nguyên Tiêu được du nhập vào Việt Nam vào thời kỳ bắc thuộc và do sự ảnh hưởng của phong tục tập quán của Việt Nam mà có sự khác biệt với Tết Nguyên Tiêu của Trung Quốc. Đối với người Hoa đây là ngày lễ hoa đăng, thả đèn lồng cầu nguyện cho năm mới bình an thì ở Việt Nam vào ngày lễ này các Phật tử các nơi đều kéo về viếng chùa lễ Phật cầu mong gia đạo bình an. Các chùa thường tổ chức Đàn Dược sư, tụng kinh dược sư trong suốt tháng Giêng và kêu gọi các Phật tử cùng tụng niệm mong muốn phước báo an lành đến mọi người trước thềm năm mới.
Tết Nguyên Tiêu ăn gì?
Ở Trung Quốc, Tết Nguyên Tiêu người ta sẽ ăn bánh trôi, há cảo, bánh táo đỏ, màn thầu, bánh yến mạch,... để cầu điều may, sức khỏe.
Ở Việt Nam, người dân sẽ ăn bánh ú, bánh chưng, xôi gấc, gà luộc,... vào ngày Tết Nguyên Tiêu, với mong muốn cầu điều may, hạnh phúc, ấm no cho gia đình.
Cách cúng ngày Rằm tháng Giêng như thế nào?
Ngày cúng rằm tháng Giêng tốt nhất cho năm 2023 là sáng 26/02/2023 (nhằm 15/01 âm lịch), tuy nhiên nếu có việc bận thì bạn cũng có thể cúng vào ngày 25/02/2023 (nhằm 14/01 âm lịch). Giờ cúng tốt nhất nên là giờ Ngọ.
Để cúng rằm tháng Giêng, bạn cần chuẩn bị 1 mâm cỗ cúng Phật, 1 mâm cỗ cúng gia tiên và cần phải lau dọn bàn thờ cẩn thận, không gây đổ vỡ đồ vật.
Cách cúng rằm tháng Giêng
>>Ngày Tết Nguyên tiêu, cùng ăn bún riêu chay thanh đạm