Tạp bút-Tản văn: Sống vì người khác

Trên đời này,không phải ai cũng chỉ sống vì một mình mình, vì chính một mình mình, vì mỗibản thân mình. Con người sinh ra ở trên đời này sống vì mình (tất nhiên) nhưngcũng còn phải sống cho người khác, vì những người khác nữa.

Người khác,trước hết là bố mẹ đẻ, anh chị, em ruột (lúc còn nhỏ), rồi vợ, chồng (hay con)nữa (khi trưởng thành). Người khác còn là cô, dì, chú, bác, anh em họ hàng, làngười yêu, là bè bạn nữa. Người khác còn là người trong một xã, một phường, mộtvùng quê, một đất nước. Người khác còn là các dân tộc anh em trên toàn thế giớinữa.

Vì sao conngười lại phải sống vì người khác?

Trước hết,trái tim con người mách bảo con người phải sống vì người khác. Tình yêu bố mẹ,vợ con (chồng con), anh em, bè bạn, tình yêu đất nước, quê hương đã nhủ conngười ta không chỉ biết sống một mình mà phải biết sống vì người khác, phảibiết cảm thông, sẻ chia những nỗi niềm với người khác, phải biết vui cùng niềmvui của người khác, phải biết đau nỗi đau của người khác.

Có nhà thơ đãviết “Trái tim người khác nằm đau ngực mình...”. Vâng! Vì yêu thương, vì nhớnhung, vì nỗi đau của người khác mà trái tim trong ngực mình cũng nhói đau.Vâng, trái tim mình nhưng lại đập những nhịp đập của trái tim người khác. Vâng,thế mới là trái tim con người. Có lẽ những con người nào không có trái tim nhưthế thì chưa chắc đã là một con người theo đúng nghĩa của nó.

Trái tim conngười có một sức mạnh phi thường.

Bình thường,con người ta rất hiền lành, có người hiền như đất, có người còn yếu đuối vànhút nhát nữa. Có người sợ chó, có người sợ con cóc, con vắt, con đỉa, con thằnlằn đến phát khiếp. Ấy thế mà khi thấy người thân của mình, thấy đồng bào mìnhgặp nạn, thấy đất nước lâm nguy, những con người ấy đã quên hết cả sợ hãi, quêncả bản thân mình. Họ sẵn sàng nhảy vào nơi mưa bom bão đạn, sẵn sàng nhảy vàolửa, sẵn sàng nhảy xuống dòng nước chảy xiết để cứu đồng bào, cứu đất nước.

Trong hai cuộckháng chiến trường kỳ, hàng triệu các chàng trai, các cô gái đã tình nguyện lênđường tòng quân cứu nước, hát vang bài ca “Vì nhân dân quên mình”. Và chínhcuộc đời họ chứng minh cho câu hát ấy. Họ đã tình nguyện xa mái ấm gia đình, xanhững người thân thương nhất, “dứt áo ra đi” để ăn rừng, ngủ rú, ăn bờ, ngủbụi, “khoét núi ngủ hầm/mưa dầm cơm vắt...” và “máu trộn bùn non”... Có nhữngngười đã lấy thân mình lấp lỗ châu mai, lấy thân mình chèn pháo, lấy thân mìnhlàm giá súng cho đồng đội nhả đạn về phía quân thù... Những con người ấy đãnhường nhau sự sống, tranh nhau cái chết - chết cho Độc lập, Tự do. Đó là nhữngcon người có “Một trái tim biết yêu tha thiết đất nước quê hương/ Biết căm thùquân xâm lược/ Một trái tim rực lửa anh hùng”.

Trong côngcuộc xây dựng đất nước sau ngày hòa bình cũng đã có hàng triệu, hàng chục triệunhững tấm lòng nhân ái sẵn sàng và thường xuyên cảm thông giúp đỡ, ủng hộ ngườinghèo, giúp đỡ, ủng hộ những con người yếu đau, hoạn nạn, giúp đỡ, ủng hộ đồngbào bị thiên tai, lũ lụt, giúp đỡ, ủng hộ những gia đình gặp thảm họa trongcuộc sống. Nhiều tấm gương đã quên mình cứu hộ, cứu nạn và anh dũng hy sinh. Đãcó biết bao nhiêu con người đã tình nguyện hiến máu, hiến tạng cứu người. Nhữngcon người ấy là những con người đã sống vì người khác, vì mọi người, vì đấtnước.

Trong cuộc đấutranh quyết liệt với các loại tội phạm, các loại “lâm tặc”, “thương tặc” (và cảgiao thông tặc nữa) đã có biết bao nhiêu chiến sĩ áo vàng, chiến sĩ biên phòng,chiến sĩ kiểm lâm đã chiến đấu dũng cảm, đã “vì nước quên thân” để giữ bình yêncho cuộc sống của nhân dân, giữ yên bình cho đất nước.

Những conngười ấy là những tấm gương sáng về đạo đức mới “mình vì mọi người” trong xãhội chúng ta.

Thế nhưng ởtrên đời này, không phải ai cũng biết sống vì người khác, vì mọi người. Cónhững con người chỉ biết sống vì cái tôi nhỏ bé của họ. Có những con người cảđời chỉ muốn lúc nào cái gì của họ cũng phải to hơn, ngon hơn, thơm hơn, tốtđẹp hơn, béo bổ hơn (và cả vinh quang hơn) cái của người khác. Họ sục sạo, họlăn lộn, họ tìm mọi cách để làm việc ấy, kể cả cách chà đạp lên, dẫm đạp lênlợi ích và nhân phẩm người khác. Có kẻ còn gây tội ác hòng đạt được mục đích đêhèn của chúng. Vì thế một xã hội có kỷ cương không thể để cho trái tim yêu ghétcủa mỗi người hoàn toàn định đoạt mọi hành vi của con người được. Phải có đạođức và pháp luật. Đạo đức xã hội để giáo dục, pháp luật của Nhà nước để bắtbuộc mọi hành vi của con người phải tuân theo một quỹ đạo đúng đắn.

Con người tasinh ra không phải là sống riêng rẽ, biệt lập. Con người sống có tổ chức. Đó làmột làng, một xã, một phố, một phường, một trường học, một cơ quan, xí nghiệp,một tổ chức, một đất nước. Ai cũng có quyền được mưu cầu hạnh phúc. Ai cũng cóquyền được mưu lợi cho mình, nhưng phải tuân thủ nguyên tắc: lợi mình nhưngkhông làm hại người khác. Sống vì người khác một cách tốt đẹp nhất là sống theonguyên tắc “mình vì mọi người, mọi người vì mình”, là “sống theo hiến pháp vàpháp luật”.

Tuy nhiên,sống vì người khác không phải là sống hoàn toàn chiều theo ý muốn riêng (đôikhi rất quái gở) của một người nào đó dù người đó là bố đẻ, mẹ đẻ, là vợ, làchồng, là con đẻ, là bạn chí cốt của mình đi nữa. Thương yêu nhau, gắn bó vớinhau, vì nhau không có nghĩa là suốt đời phải làm nô lệ cho những ý thích bấtthường (có lúc quái gở) của nhau, không có nghĩa là suốt đời phải làm nô lệ chonhững ý nghĩ và hành động (có lúc sai lầm) của nhau. Mỗi một con người chúng tasống vì nhau, vì người khác, vì mọi người vẫn có quyền được phát huy những cátính riêng, những sở thích riêng tốt đẹp của mình, vẫn có quyền để những ướcmơ, hoài bão của mình được thăng hoa tới những đỉnh vinh quang nhất.

Sống vì ngườikhác, sống vì nhau còn cần phải hiểu, phải tôn trọng và tạo điều kiện giúp đỡnhau để phát huy được sở trường, tài năng, cần tạo điều kiện cho nhau thực hiệnđược những ước mơ, hoài bão trong cuộc sống.

Phạm MinhGiang