Người Thái, Dao đến Tây Nguyên chủ yếu từ sau năm 1975. Hai dân tộc này thuộc nhóm ngôn ngữ Thái-Dao. Người Dao có nhiều nhóm như Dao Tiền, Dao Ðỏ, Dao Thanh Y, Dao Quần Chẹt... Hiện nay, ở Ðắk Nông, người Dao có dân số khoảng 19.000 người, với hai nhóm chính là Dao Ðỏ và Dao Thanh Y, cư trú chủ yếu ở khu vực huyện Krông Nô và Ðắk Mil. Người Thái ở Ðắk Nông có khoảng 11.000 người, cư trú chủ yếu ở khu vực huyện Cư Jút và Krông Nô. Cả hai dân tộc này mang theo những giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc mình đến tỉnh Ðắk Nông.
Người Dao, khi tới Ðắk Nông lập nghiệp, vẫn luôn gìn giữ những nét đẹp truyền thống của dân tộc mình. Những làn điệu dân ca (páo dung), dệt thổ cẩm, lễ hội truyền thống... vẫn được duy trì và phát triển, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc tại địa phương.
Trong ẩm thực, sự giao lưu tiếp xúc với các dân tộc chung quanh đã làm các món ăn, thức uống của người Dao có nhiều biến đổi, kể cả trong các bữa ăn hằng ngày cũng như trong các dịp lễ, Tết. Mỗi nhóm người Dao đều có những nét đặc trưng riêng như hoa văn, mầu sắc, kiểu dáng trong trang phục truyền thống.
Người Dao có đời sống văn hóa tinh thần phong phú được thể hiện trong tín ngưỡng, tập quán và văn học-nghệ thuật. Các tác phẩm văn học truyền miệng, phản ánh đời sống đa dạng của cộng đồng, được họ trao truyền qua nhiều thế hệ.
Người Dao có các nghệ thuật đặc trưng như cắt giấy trang trí bàn thờ và phục vụ tang lễ, chạm bạc nữ trang, nhảy múa lễ hội và thổi kèn cưới. Kèn Pí Lè (một loại nhạc cụ truyền thống của người Dao) có thể tạo ra nhiều giai điệu và nghệ nhân sẽ chọn giai điệu phù hợp từng nghi lễ.
Người Thái di cư sớm đến vùng đất Ðắk Nông chủ yếu sống ở huyện Cư Jút và Krông Nô. Ðồng bào Thái chú trọng giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc như: Trang phục truyền thống, dệt thổ cẩm… Phụ nữ Thái thường mặc trang phục truyền thống mỗi khi gia đình có việc hệ trọng. Các bà, các mẹ truyền dạy con cháu cách vấn khăn hay buộc dây lưng. Phụ nữ có chồng có cách vấn khăn khác phụ nữ chưa có chồng.
Người Thái còn có các bộ nhạc cụ truyền thống bao gồm trống, khèn bè, ống gõ... thường được sử dụng trong dịp lễ, Tết, cưới hỏi. Ðồng bào Thái đã thành lập các câu lạc bộ văn hóa-văn nghệ và duy trì hoạt động đều đặn, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa tại địa phương.
Họ giữ gìn nhiều nghi lễ truyền thống như lễ mừng thọ cha, mẹ, ông, bà; lễ cầu an; lễ tạ ơn; lễ xuống đồng… Những điệu múa truyền thống của phụ nữ Thái hoà nhịp với điệu nhạc từ bộ gõ lồ ô, điệu gõ khua luống (một loại hình nghệ thuật đặc sắc của người Thái).
Trong dịp lễ, Tết, cúng tổ tiên, người Thái truyền dạy cho con dâu, cháu, chắt cách làm các món truyền thống như: Bánh chưng đen, xôi ngũ sắc, náp (cá ướp hành đùm vào lá dong rồi hấp), pa pỉnh tộp, pa pỉnh phé (cá ướp hành, mắc khén, hạt dổi rồi kẹp nướng), moót (lõi chuối rừng nấu với tấm nếp cùng cá hoặc thịt), chè lam (bột nếp trộn mật mía, lạc, gừng)...
Những món ăn này đều để dâng cúng tổ tiên, vì vậy người Thái chế biến rất cẩn thận. Chẳng hạn, để làm bánh chưng đen, họ chọn rơm nếp sạch, đốt lấy tro, sau đó trộn tro này với gạo nếp đã ngâm trước đó. Nhiều món ăn cần gia vị riêng mới trở thành món ăn của người Thái. Một số gia vị đặc trưng như hạt mắc khén, hạt dổi… không có ở Ðắk Nông cho nên người Thái phải gửi từ quê vào.