Tôi đã từng đọc không ít bài thơ hay viếtvề những cuộc chia tay tuổi học trò của nhiều thi sĩ. Nhưng không hiểu sao cứmỗi độ phượng nở, hè sang tôi lại khát khao được một lần đọc lại bài thơ “Mùahạ chia xa” của Trương Nam Hương. Toàn bài thơ như sau:
Mùa hạ chờ em đấy biếtkhông
Tiếng ve khản cổ hát lờimong
Đang trưa mây nõn trôingang phố
Giấu một cơn mưa tận đáylòng
Vẫn chắc mùa qua mùa trởlại
Thương ơi, biết lá cóxanh về
Thương ơi năm tháng emthơ dại
Hoa phượng buồn chi mắtđỏ hoe
Bè bạn ngồi quanh nhữngtán cây
Cổng trường chưa khépđợi chia tay
Từng trang lưu bút traonhau viết
Giọt mực nhòe lem nắngcuối ngày
Đưa cuối đường xa vẫnngoái trông
Tuổi em mùa hạ thắt nơhồng
Đứa dừng chân bước đưatay vuốt
Xem giọt mưa nào vướngmắt không.
Đến với bài thơ không biết bao lần, thếmà lạ thay, cứ mỗi lần tiếp xúc lại bắt gặp sự đồng cảm để ngân rung những sợitơ lòng mà phải chăng ngọn nguồn cảm xúc của sự đồng cảm ấy lại chính là “tiếnglòng” và nỗi buồn chia ly ở hạ cuối tuổi học trò.
“Mùa hạ chờ em đấy biếtkhông
Tiếng ve khản cổ hát lờimong”
Câu mở đầu bài thơ như là lời nhắc nhở,thông báo cho cô bé nữ sinh về cuộc chia tay sắp xảy ra. Vì thế nỗi buồn từ cõilòng nhuốm lên cảnh vật. Tiếng ve đã “khản cổ hát lời mong”. Cả đến những đámmây vô tri vô giác lững lờ kia cũng dường như mang tâm trạng đang ghìm nén đếntận đáy lòng để “giấu một cơn mưa”.
Khổ thơ vỏn vẹn chỉ có bốn câu mà đã pháchọa nên bức tranh mùa hạ có đủ sắc màu, cảnh vật, âm thanh mang đặc trưng rấtriêng: ồn ào mà lắng sâu, thổn thức mà man mác… đã nói hộ giùm tâm trạng của côbé nữ sinh trước mùa hạ cuối chia tay.
| Hoa phượng. Ảnh: Ngọc Tâm |
Nỗi buồn đó biểu hiện không ở đâu khácngoài “cửa sổ tâm hồn” - Buồn vương lên khóe mắt “Hoa phượng buồn chi mắt đỏhoe”. Cái màu đỏ rực như thắp lửa trời ta vẫn thường gặp ấy sao hôm nay đẹp vàlạ thế! Phải chăng có được vẻ đẹp khác thường đó bởi phượng trong bài thơ cũngmang tâm trạng đã được tác giả nhân cách hóa một cách tài tình. Cũng như “tiếngve khản cổ” phượng trong bài thơ cũng chứa chan đồng cảm với ai đang “đợi chiatay”.
“Bè bạn ngồi quanh nhữngtán cây
Cổng trường chưa khépđợi chia tay
Từng trang lưu bút traonhau viết
Giọt mực nhòe lem nắngcuối ngày”
Cái thời học sinh quá ngắn ngủi làm sao, khiếnta không kịp cảm nhận nó để rồi bây giờ khi sắp mất cái “thời vàng son” của đờingười mới thấm thía cảm nhận và nuối tiếc nó. Dưới những tán cây trong sântrường, tay trong tay trao nhau những dòng lưu bút được viết một cách hối hảvội vàng bởi chỉ còn khoảnh khắc nữa thôi cánh cổng trường quá quen thuộc kiasẽ khép lại và thế là… mất hết cả tuổi học trò! Hoa phượng, tiếng ve trongnhững ca khúc “phượng hồng” “Lưu bút ngày xanh” đã buồn, lưu luyến thì bây giờkhi vào hồn thơ của Trương Nam Hương thì càng đẹp trong nét buồn bâng khuâng vàgợi cảm hơn. “Giọt mực nhòe lem nắng cuối ngày”, “Nắng cuối ngày” đâu còn lànắng của đất trời nữa, đây phải chăng là màu nắng của thương nhớ vấn vương củahọc trò trong buổi ly biệt đó sao?!
Ở đây, cái giây phút chia xa ấy lòngngười dễ rối lên và cũng ở lứa tuổi “dễ thương” đó con người ta dễ buồn và xóabuồn bởi họ còn đằng trước cả một khoảng trời mơ ước.
“Đưa cuối đường xa vẫnngoái trông
Tuổi em mùa hạ thắt nơhồng”
Tuổi học trò đẹp là thế, hồn nhiên là thếmà lẽ nào xa nó một cách dễ dàng như thế được?Có sự mâu thuẫn chăng! Không. Vì vậy là tiếng vọng của con tim, cho nêndù em có niềm vui vì “tuổi em mùa hạ thắt nơ hồng” thì cũng chỉ là một cách nóiđể làm nhẹ bớt hay khỏi phát hiện ra nỗi buồn chia xa mãi mà thôi. Vì thế emvẫn:
“... dừng chân bước đưatay vuốt
Xem giọt mưa nào vướngmắt không”
Câu thơ kết bài thật hay, mưa hay nướcmắt? mưa của đất trời hay mưa của lòng người? Ta không biết hay đã rõ?... Thếlà trượt qua mãi, chuyến tàu của đời người không sao trở lại cái ga ban đầu –cái ga của tuổi học trò.
Có thể xem câu kết của đoạn thơ là giọtnước mắt thì câu kết của bài thơ chính là “điểm hẹn”, là bến bờ là nơi tụ hộicủa nó. Và giọt nước mắt ấy càng lớn dần khi thời gian chia tay mỗi lúc một đếngần. Điều đó hoàn toàn phù hợp với diễn biến tâm lý tình cảm của con người bởitrước khi cái “thời để nhớ” chưa tuột khỏi tầm tay của mình thì cô bé nữ sinhkia (và cả bạn nữa) vẫn còn đủ bình tĩnh để ghìm nén “giấu một cơn mưa” ở “tậnđáy lòng”. Thế rồi sự tỉnh táo đó cũng vội mất đi để “mắt đỏ hoe” và phải “nhòelem”. Tuy nhiên, đây vẫn còn là tiếng nói lý trí . Đến khi cánh cổng trường đãkhép nghĩa là tuổi học trò đã vĩnh viễn ra đi. Lúc này con tim cảm thấy hụthẫng, thổn thức, nuối tiếc. Chính vì vậy, không kìm nén được nữa, con tim òakhóc, lúc này, câu thơ vỡ ra như một tiếng khóc nức nở “xem giọt mưa nào vướngmắt không”!
Cảm ơn Trương Nam Hương, người đã cho tanhững giây phút đắm mình trong cảm xúc buổi đầu chia ly học trò. Mỗi chúng tadường như đã nhận ra tâm tình của mình trong bài thơ với tất cả những gì mà tachưa hoặc không thể viết ra được. Đó là sự đồng cảm mà bấy lâu chúng ta tìmkiếm.
Nguyễn Văn Thanh