Phát triển ngành công nghiệp bán dẫn: Nhìn từ chính sách

Việt Nam được đánh giá là quốc gia có nhiều cơ hội và điều kiện thuận lợi để phát triển hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn, trở thành bộ phận quan trọng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Hiện nay, Đảng, Nhà nước đang xây dựng nhiều cơ chế, chính sách đột phá thúc đẩy ngành công nghiệp này.

Bán dẫn - lĩnh vực ưu tiên

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt, chip bán dẫn nói riêng, ngành bán dẫn nói chung được ví như "hạt gạo," bởi nó nuôi sống toàn bộ các lĩnh vực khác nhau trong kỷ nguyên công nghệ, là chìa khóa cho các công nghệ số trong tương lai.

Ngành công nghiệp bán dẫn đang có vai trò ngày càng quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu, với quy mô thị trường toàn cầu đạt trên 520 tỷ USD năm 2023 và vẫn tiếp tục tăng trưởng nhanh.

Bên cạnh đó, nhằm hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực vi mạch, hiện nay Bộ Khoa học và Công nghệ đang tiếp tục triển khai thông qua Đề án “Thúc đẩy chuyển giao, làm chủ và phát triển công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam trong các ngành, lĩnh vực ưu tiên giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” (Quyết định số 1851/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ) và “Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực khoa học công nghệ ở trong nước và ngoài nước bằng ngân sách nhà nước” (Quyết định số 2395/QĐ-TTg ngày 25/12/2015 Thủ tướng Chính phủ).

Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng tập trung triển khai các nội dung liên quan đến tiếp nhận công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực thiết kế và sản xuất phần cứng vi mạch tiên tiến trên thế giới; tiếp tục chỉ đạo triển khai các hoạt động ươm tạo doanh nghiệp trong lĩnh vực vi mạch điện tử...

Cũng theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, thời gian qua, hành lang pháp lý nhằm tạo điều kiện cho việc ưu tiên thu hút đầu tư và phát triển bán dẫn đã được quan tâm xây dựng. Theo đó, Luật Đầu tư và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đã bổ sung các ưu đãi đặc biệt cho các dự án công nghệ cao, quy mô lớn, giá trị gia tăng cao, trong đó bao gồm các dự án sản xuất bán dẫn.

Đến nay, Việt Nam đã và đang thu hút được hơn 40 công ty, tập đoàn lớn trong ngành vi mạch bán dẫn đến từ: Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hà Lan… Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp trong nước cũng đã gia nhập thị trường như Viettel, FPT, VNChip…

Theo ông Đàm Bạch Dương, Vụ trưởng Công nghệ cao (Bộ Khoa học và Công nghệ), Chính phủ, các bộ, ngành rất quan tâm đến việc đẩy mạnh ngành công nghiệp chip bán dẫn. Tuy nhiên, để phát triển ngành này phải hội tụ nhiều yếu tố về nghiên cứu, nhân lực...

Chính phủ đã phân công rõ nhiệm vụ của từng bộ, ngành đối với việc xây dựng chiến lược, phát triển nhân lực. Bộ Khoa học và Công nghệ với thế mạnh cơ quan quản lý nhà nước về nghiên cứu sẽ tập trung vào việc nghiên cứu.

Cụ thể, Bộ sẽ tham mưu cho Chính phủ về những nội dung cần tập trung phát triển đối với ngành công nghiệp này trên cơ sở nguồn lực, thực tiễn của Việt Nam, từ đó có hướng đi ngắn nhất, nhanh nhất, thành công nhất.

“Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ có các chương trình khoa học và công nghệ, chùm nhiệm vụ liên quan chip bán dẫn; đề xuất các cơ chế, chính sách khuyến khích thu hút các doanh nghiệp, tập đoàn trong và ngoài nước đầu tư các phòng thí nghiệm tại Việt Nam hoặc đầu tư các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong các viện nghiên cứu, trường đại học có lĩnh vực nghiên cứu liên quan đến bán dẫn. Đồng thời, thu hút nguồn chất xám, công nghệ từ nước ngoài thông qua việc khuyến khích các nhà khoa học, nhà nghiên cứu Việt Nam ở nước ngoài tham gia phát triển lĩnh vực chip bán dẫn tại Việt Nam,” ông Đàm Bạch Dương chia sẻ.

Thời gian tới, Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục đẩy mạnh chương trình tìm kiếm, chuyển giao công nghệ, chương trình hợp tác song phương, đa phương đối với những nước có thế mạnh về khoa học và công nghệ; từ đó tạo ra các nhóm nghiên cứu có thể áp dụng, nắm bắt nhanh nhất công nghệ lõi trong lĩnh vực này.

Chính sách đặc thù

Để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Anh Thi, Trưởng ban Quản lý Khu Công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, cần có những chính sách đặc thù đẩy mạnh hơn nữa việc thu hút FDI, đặc biệt là các nhà đầu tư chiến lược, có vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn.

Muốn thực hiện được điều này, cần tập trung vào cơ chế chính sách hỗ trợ thực hiện việc mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn thông qua khâu đào tạo nâng cao kỹ năng nhân lực thiết kế vi mạch bán dẫn theo nhu cầu doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách liên quan doanh nghiệp khởi nghiệp; liên quan Quỹ đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư như: Thuế, luật đầu tư mạo hiểm, các cơ chế cho nhà đầu tư mạo hiểm, các cơ chế bảo vệ họ khi "đầu tư mạo hiểm," các cơ chế thoái vốn cho đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là doanh nghiệp tiên phong cho ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn với nhiều rủi ro.

Tháng 9/2024, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh có quyết định phê duyệt “Chương trình phát triển công nghiệp vi mạch Thành phố Hồ Chí Minh tại Khu Công nghệ cao giai đoạn 2025-2030.”

Chương trình có mục tiêu tổng quát là phát triển công nghiệp vi mạch bán dẫn Thành phố với hạt nhân là Khu Công nghệ cao, có đủ năng lực tham gia vào các khâu có giá trị gia tăng cao trong chuỗi giá trị ngành vi mạch bán dẫn toàn cầu.

Đến năm 2030, Khu Công nghệ cao trở thành một trung tâm nghiên cứu, phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn của quốc gia, có hệ sinh thái vi mạch bán dẫn mạnh.

Chương trình cũng nêu rõ một số mục tiêu cụ thể như hạ tầng khoa học công nghệ, mô hình quản trị hiện đại theo thông lệ tốt của thế giới; năng lực nghiên cứu, làm chủ công nghệ tiên tiến; ươm tạo, thương mại hóa thành công sản phẩm vi mạch Việt có tính ứng dụng trong xây dựng thành phố thông minh, phát triển bền vững; là nơi thu hút và đào tạo nguồn nhân lực thiết kế vi mạch bán dẫn đạt trình độ quốc tế cho Thành phố Hồ Chí Minh; hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo phát triển cho các doanh nghiệp vi mạch; có không gian phát triển các dự án đầu tư có sức lan tỏa công nghệ, kết nối vào hệ sinh thái vi mạch bán dẫn thế giới…

Cũng trong tháng Chín, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 1018/QĐ-TTg ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.

Chiến lược là căn cứ quan trọng với các định hướng, mục tiêu và giải pháp nhằm hiện thực hóa tham vọng trở thành một trong các trung tâm công nghiệp bán dẫn toàn cầu trong tương lai.

Chiến lược này đề ra lộ trình phát triển 3 giai đoạn. Cụ thể, giai đoạn 1 (2024-2030), tập trung thu hút đầu tư FDI có chọn lọc, hình thành ít nhất 100 doanh nghiệp thiết kế, 1 nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ và 10 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn.

Quy mô doanh thu công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam đạt trên 25 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 10-15%. Quy mô doanh thu công nghiệp điện tử tại Việt Nam đạt trên 225 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 10-15%.

Quy mô nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đạt trên 50.000 kỹ sư, cử nhân có cơ cấu, số lượng phù hợp, đáp ứng nhu cầu phát triển.

Giai đoạn 2 (2030-2040): Phát triển công nghiệp bán dẫn kết hợp giữa tự cường và FDI, hình thành ít nhất 200 doanh nghiệp thiết kế, 2 nhà máy chế tạo chip bán dẫn, 15 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn, từng bước tự chủ về công nghệ thiết kế, sản xuất sản phẩm bán dẫn chuyên dụng.

Quy mô doanh thu công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam đạt trên 50 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 15-20%; quy mô doanh thu công nghiệp điện tử tại Việt Nam đạt trên 485 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 15-20%.

Giai đoạn 3 (2040-2050): Hình thành ít nhất 300 doanh nghiệp thiết kế, 3 nhà máy chế tạo chip bán dẫn, 20 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn, làm chủ nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực bán dẫn.

Quy mô doanh thu công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam đạt trên 100 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 20-25%. Quy mô doanh thu công nghiệp điện tử tại Việt Nam đạt trên 1.045 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 20-25%.

Về chính sách, Chiến lược yêu cầu nghiên cứu xây dựng cơ chế ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, tài chính đặc biệt của Nhà nước để đầu tư xây dựng một nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ, công nghệ cao phục vụ nhu cầu nghiên cứu, thiết kế, sản xuất chip bán dẫn. Đồng thời, có chính sách ưu tiên sử dụng ngân sách nhà nước để mua sắm thiết bị điện tử trong nước nhằm thúc đẩy, phát triển thị trường công nghiệp điện tử.

Để đạt được những mục tiêu này, cũng trong tháng 9/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 1017/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 phê duyệt Chương trình "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050."

Theo Quyết định, mục tiêu chung là đến năm 2030, Việt Nam đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn có chất lượng, tập trung vào công đoạn thiết kế vi mạch bán dẫn, đóng gói và kiểm thử vi mạch bán dẫn; từng bước nắm bắt công nghệ trong công đoạn sản xuất bán dẫn; trong đó đào tạo được ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tất cả các công đoạn của chuỗi giá trị trong ngành công nghiệp bán dẫn.

Đến năm 2050, Việt Nam có đội ngũ nhân lực mạnh, gia nhập vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu; đủ khả năng đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam cả về chất lượng và số lượng.

Được đánh giá là có lợi thế về địa chính trị, nhân lực về bán dẫn, có cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của công nghiệp bán dẫn toàn cầu, Việt Nam nằm ở trung tâm của khu vực đang chiếm tới 70% sản lượng sản xuất của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Việc ban hành những cơ chế, chính sách cụ thể về công nghiệp bán dẫn có ảnh hưởng to lớn tới an ninh kinh tế và an ninh quốc phòng, đồng thời là động lực to lớn để Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đạt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao, thực hiện các mục tiêu kinh tế-xã hội./.