Phát huy giá trị không gian khu khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long

Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội Nguyễn Thanh Quang phát biểu tại tọa đàm. (Nguồn: báo Hà Nội mới)

Nhân dịp Hội nghị hợp tác giữa các địa phương Việt Nam-Pháp diễn ra tại Hà Nội, chiều 13/4, tọa đàm khoa học "Phát huy giá trị không gian khu khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long" được tổ chức nhằm đề cập đến thực trạng và gợi mở các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị khu khảo cổ học.

Tọa đàm do thành phố Hà Nội phối hợp cùng thành phố Toulouse và Cơ quan phát triển Pháp tổ chức với sự tham dự của các chuyên gia, nhà quản lý Việt Nam và quốc tế trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa.

Vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị di tích khảo cổ học trong sự phát triển không ngừng của đô thị, trước sự tàn phá của thời gian, môi trường và khí hậu vẫn luôn là câu hỏi lớn với các nhà nghiên cứu, nhà quản lý và công chúng.

Trong khi đó, Khu Khảo cổ học Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội với hàng triệu hiện vật đã phát lộ hoặc còn nằm yên dưới lòng đất, dù được các nhà quản lý, nhà khoa học ra sức bảo tồn, phát huy nhưng vẫn gặp nhiều thách thức.

Nỗ lực cho bảo tồn di sản

Công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản, nhất là khu khảo cổ học luôn đặt ra nhiều thách thức. Theo Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội Nguyễn Thanh Quang, bảo tồn và phát huy giá trị di sản khảo cổ học là vấn đề thách thức không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều quốc gia.

Câu hỏi về sự tồn tại của các di tích khảo cổ học cùng với hàng triệu “hiện vật vô giá” tồn tại hàng thế kỷ trong lòng đất đã, đang và sẽ tồn tại như thế nào trong bối cảnh hôm nay luôn nóng hổi, mang tính thời sự và gây nhiều tranh luận. Tuy vậy, với sự nỗ lực của thành phố Hà Nội cũng như Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội, cùng sự hợp tác của các cơ quan, tổ chức, các nhà khoa học, công tác bảo tồn di sản đã có những kết quả đáng ghi nhận.

Khu Di sản Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội có quan hệ hợp tác chặt chẽ, sâu rộng trên nhiều lĩnh vực nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản với Vùng Ile de France, thành phố Toulouse, các chuyên gia Pháp hỗ trợ chuyên môn cho khu di sản từ trước khi được công nhận là Di sản Văn hóa thế giới cho đến nay.

Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội đã phối hợp với thành phố Toulouse triển khai thực hiện dự án nằm trong chương trình hỗ trợ phát triển FICOL của Cơ quan Phát triển Pháp (AFD). Nội dung dự án là chuyển giao công nghệ hiện đại trong công tác bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị di sản, đặc biệt đối với các di tích khảo cổ học; hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng các báo cáo khoa học đánh giá hiện trạng, đưa ra các đề xuất để bảo tồn, quản lý tốt hơn Khu Di sản Hoàng thành Thăng Long, thúc đẩy phát triển du lịch, đáp ứng những tiêu chuẩn quốc tế đối với một di sản thế giới; đào tạo, nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn tại khu di sản.

Tại tọa đàm, các chuyên gia hai nước đã có những ý kiến đánh giá các vấn đề có liên quan tới di tích và đưa ra những phản ánh kịp thời, từ đó có quyết định chính xác dựa trên sự tôn trọng các giá trị mà UNESCO đặt ra, phù hợp với các yêu cầu của di tích, cũng như khả năng hành động của chính quyền địa phương. Đồng thời, cho phép xác định rõ các nhu cầu cấp thiết và thúc đẩy công tác triển khai phát huy giá trị Khu Khảo cổ tại Hoàng thành Thăng Long.

Tiến sỹ Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội cho rằng các cuộc khảo sát, khai quật tại đây từ năm 2011-2022 đã mở ra những hiểu biết mới về Chính điện Kính Thiên và không gian điện Kính Thiên qua hệ thống di tích, di vật. Tuy nhiên, cấu trúc mặt bằng và phân gian kiến trúc điện Kính Thiên vẫn là câu hỏi lớn chưa có lời giải đáp thỏa đáng. Căn cứ vào các nguồn sử liệu để nghiên cứu quá trình xây dựng, cấu trúc nền móng và phân gian kiến trúc của các chính điện triều Lý, Trần, Hồ, Lê (Lam Kinh) và Nguyễn, từ đó đưa ra hướng nghiên cứu tìm hiểu về cấu trúc mặt bằng điện Kính Thiên.

Cơ sở khôi phục và tái hiện các di sản kiến trúc

Là người gắn bó nhiều năm qua với công tác khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam đưa ra nhiều luận cứ để khôi phục và tái hiện các di sản kiến trúc, khai thác các giá trị của Khu Di sản Hoàng Thành Thăng Long.

Di tích Hoàng thành Thăng Long. (Ảnh: TTXVN)

Theo ông, trước hết đẩy nhanh việc nghiên cứu tiến đến khôi phục không gian Chính điện Kính Thiên, một mặt sẽ xây dựng bảo tàng tại chỗ các dấu tích Cung điện Thăng Long tại Khu Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu. Đồng thời, nghiên cứu xây dựng Bảo tàng Hoàng cung Thăng Long và nghiên cứu, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể của Hoàng thành Thăng Long.

Tại Tọa đàm, ông Jean Francois Milou, chuyên gia Pháp-Văn phòng Studio Milou Singapore chia sẻ về việc nghiên cứu giải pháp thiết kế kiến trúc để bảo tồn và phát huy giá trị Khu Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu.

Theo ông, với yêu cầu về quy hoạch rất nghiêm ngặt của khu vực xung quanh Hoàng thành Thăng Long, đơn vị quản lý di sản chỉ có thể xây dựng một công trình không cao quá 5m. Khi đó có thể xây dựng nơi đây giống như một công viên dành riêng cho Khu khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long.

Khu công viên này sẽ được nhìn thấy từ phía Tòa nhà Quốc hội. Hình ảnh hai công trình kế bên nhau biểu tượng cho mối liên hệ giữa Hà Nội ngày nay và Hà Nội trong quá khứ. Bước vào trong, một công trình quan trọng là bảo tàng khảo cổ học ngầm rộng lớn với lối tiếp cận trực tiếp tới các hố khảo cổ.

Các chuyên gia của Pháp chia sẻ việc phát huy giá trị di sản như một chiến lược phát triển tổng thể của Hà Nội và giới thiệu một khu di tích đã trải qua quá trình chuyển đổi để nâng cao giá trị di sản...

Những kết quả của Tọa đàm sẽ là cơ sở khoa học để Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội đưa ra các phương án bảo tồn, phát huy giá trị di sản khảo cổ học phục vụ khôi phục, tái hiện các di sản kiến trúc; đặc biệt, bổ sung tư liệu, tham vấn các giải pháp khoa học, ứng dụng công nghệ trong quá trình phát huy giá trị di sản khảo cổ học.

Các đại biểu và du khách tham quan trưng bày. (Ảnh: Đinh Thuận/TTXVN)

Cùng ngày, tại Hoàng thành Thăng Long, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội phối hợp cùng thành phố Toulouse, Cơ quan phát triển Pháp (AFD) khai mạc trưng bày "Từ lòng đất đến bảo tàng: Hành trình của hiện vật."

Đây là hoạt động của dự án hợp tác giữa thành phố Hà Nội-chính quyền thành phố Toulouse và cũng là hoạt động bên lề của Hội nghị hợp tác giữa các địa phương Việt Nam và Pháp lần thứ 12 đang tổ chức tại Hà Nội.

Trưng bày "Từ lòng đất đến bảo tàng: Hành trình của hiện vật" thể hiện mối liên hệ và lịch sử hợp tác giữa hai thành phố; các vấn đề bảo tồn di sản và các giá trị của UNESCO thông qua những hình ảnh minh họa là các di sản đã được xếp hạng tại Toulouse và Hà Nội.

Đặc biệt, trưng bày diễn giải hành trình nghiên cứu, giới thiệu di sản tới công chúng, với sự chung tay, góp sức của các chuyên gia nhiều lĩnh vực như khảo cổ học, lịch sử, kiến trúc, thiết kế, bảo tàng học… để quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản lâu dài.

Đây là minh chứng kết quả sự hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm suốt 2 năm qua giữa di sản Hoàng thành Thăng Long và các di sản của Toulouse./.