Nỗi lo nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắk Nông

Thực trạng buồn và những hệ lụy

Theo số liệu báo cáo của Ban Dân tộc tỉnh Đắk Nông, giai đoạn 2015 - 2020, toàn tỉnh có 347 trường hợp tảo hôn; 24 trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Nạn tảo hôn, phổ biến nhất là nữ ở độ tuổi dưới 16. Hôn nhân cận huyết thống, thường là hình thức hôn nhân con cô, con cậu (chưa qua 3 thế hệ).

Những trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống rất khó có số liệu thống kê cụ thể vì họ thường không đăng ký kết hôn, không có hộ khẩu thường trú, sinh sống ở vùng sâu, xa, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, đường sá đi lại không thuận tiện, khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội hạn chế như: xã Quảng Hòa, Đắk Som, Đắk R’măng (Đắk Glong); xã Đắk Ngo, Quảng Trực (Tuy Đức); xã Cư K’nia, Ea Pô (Cư Jút); xã Quảng Phú, Đắk Nang (Krông Nô)…

Thời gian qua, nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã để lại nhiều hệ lụy, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tảo hôn và hôn cận huyết thống ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dân số, suy giảm giống nòi. Dù khỏe mạnh nhưng khi kết hôn cận huyết thống họ có thể sinh ra những đứa con ốm yếu, dị dạng hoặc bệnh tật, kém phát triển chiều cao/cân nặng, trí tuệ... Hôn nhân cận huyết thống, do có nhiều loại gen chung, tỷ lệ mang các gen bất thường có thể tăng, dẫn đến khả năng mắc các bệnh di truyền như bệnh tim bẩm sinh, tự kỷ và hội chứng Down.

Do bỏ học kết hôn sớm, tuổi đời còn nhỏ, nhận thức về xã hội, gia đình còn kém nên việc chăm lo cho con cái cũng hạn chế. Bên cạnh đó, việc lập gia đình khi chưa đủ tuổi nên tư liệu sản xuất (vốn, đất đai, công cụ lao động) cũng không có, dẫn đến điều kiện phát triển kinh tế rất khó khăn… Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến nghèo đói, lạc hậu, chậm phát triển.

Nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu là do một số dân tộc thiểu số còn tư tưởng sinh con nhiều để có anh em; cho con lấy vợ, gả chồng sớm để khỏi gánh nặng cho gia đình. Sự vào cuộc của chính quyền địa phương chưa thường xuyên, thiếu kiên quyết. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên tại nhiều địa phương, trường học chưa được quan tâm đúng mức. Quan hệ tình dục không lành mạnh và không an toàn trước hôn nhân dẫn đến có thai ngoài ý muốn…

Giải pháp ngăn chặn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Ngày 25/1/2021, tỉnh Đắk Nông ban hành Kế hoạch số 46/KH-UBND triển khai thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2021 - 2025 (giai đoạn II)”.

Thực hiện Kế hoạch, thời gian qua, các cơ quan, ban, ngành của tỉnh đã tổ chức nhiều buổi truyền thông, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi trong hôn nhân của đồng bào DTTS. Các tài liệu, tờ rơi, khẩu hiệu, đăng bài trên báo, đài phát thanh - truyền hình… có nội dung liên quan đến Luật Hôn nhân và Gia đình, phụ nữ, trẻ em, bình đẳng giới, dân số để tuyên truyền Đề án một cách hiệu quả.

Hai mô hình “Can thiệp làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” ở Trường PTDTNT THCS và THPT huyện Đắk Glong và xã Đắk Som (Đắk Glong) được duy trì hiệu quả. Ngành Giáo dục triển khai thêm 5 mô hình gồm 2 mô hình ở trường DTNT, bán trú và 3 mô hình ở xã có tỷ lệ hoặc nguy cơ cao về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cao.

Tỉnh mở lớp tập huấn để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, già làng, người có uy tín, trưởng thôn, bon, buôn, bản… tham gia thực hiện. Các địa phương xây dựng, triển khai nhân rộng mô hình điểm và các mô hình chuyên đề “Can thiệp làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”.

Tỉnh phấn đấu, 100% trường DTNT, bán trú và các xã có đông đồng bào DTTS sinh sống được tuyên truyền, cung cấp thông tin, kiến thức pháp luật liên quan về lĩnh vực hôn nhân gia đình; về tác hại, hệ lụy của việc tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống bằng nội dung, hình thức phù hợp. Bình quân mỗi năm giảm 2%-3% số cặp tảo hôn và 3% - 5% số cặp kết hôn cận huyết thống đối với địa bàn DTTS. Đến năm 2025, cơ bản ngăn chặn hoặc hạn chế tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS.

Ông Quách Công Ban, Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Đắk Nông cho biết, thời gian tới, Ban sẽ tổ chức kiểm tra tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn các huyện, thành phố năm 2023. Đây là nội dung của tiểu dự án 2-dự án 9 thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021-2025. Trong đó, tập trung việc triển khai thực hiện của chính quyền xã trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, cách thức, nội dung triển khai thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Ban kiểm tra công tác truyền thông, tuyên truyền, giáo dục pháp luật, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi trong hôn nhân của đồng bào DTTS. Qua đó, chỉ đạo các xã duy trì, triển khai nhân rộng mô hình điểm và các mô hình chuyên đề “Can thiệp làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”.