Trong thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp đã tiếp cận kýkết và “kề vai, sát cánh” với nông dân để hợp tác sản xuất. Thế nhưng, do nhiềunguyên nhân, có không ít trường hợp đã phá vỡ hợp đồng, khiến cho hoạt động sảnxuất, tiêu thụ nông sản của người dân gặp rất nhiều khó khăn.
Công ty Cổphần giống cây trồng Nghệ An đã tiên phong trong việc chuyển giao các loạigiống ngô chất lượng cao cho nông dân huyện Krông Nô, nhưng việc tìm "đầura" đang là bài toán khó của nông dân |
Nhiều rủi ro trong hợp đồng sản xuất
Một ví dụ điển hìnhtrong liên kết sản xuất đã trở thành bài học đắt giá đối với sản xuất nôngnghiệp trong các năm 2010-2011, đến nay vẫn còn để lại dư âm khó quên, đó làphong trào trồng chanh dây của nông dân trên địa bàn tỉnh.
Câu chuyện bắt đầu từmột vài mô hình tự phát trồng chanh dây của bà con nông dân mang lại lợi nhuậnbất ngờ thì liền ngay sau đó một số đơn vị, doanh nghiệp đã “nhảy vào” khếchtrương thị trường, tổ chức hội thảo để thực hiện dự án trồng chanh dây xuấtkhẩu tại một số địa phương như Ðắk R’lấp, Ðắk Glong, Ðắk Song, thị xã GiaNghĩa…
Theo thỏa thuận tronghợp đồng, các đơn vị như Hợp tác xã Thương mại và Dịch vụ Tia Sáng (Gia Nghĩa),Công ty TNHH Trường Hoàng (Lâm Ðồng)… chịu trách nhiệm cung ứng giống, phânbón, kỹ thuật, đồng thời bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho nông dân theo giá thịtrường. Do nông dân nóng vội, các đơn vị, doanh nghiệp đã chớp thời cơ ồ ạtnhập giống về bán với số lượng lớn.
Trong khi cơ quanchuyên môn chưa có kết quả nghiên cứu kỹ đặc tính sinh trưởng của cây chanh dâytại địa phương lẫn thị trường “đầu ra” của sản phẩm nên trong một thời gianngắn, hầu hết các nhà vườn đều bị nhiễm bệnh và chanh dây rớt giá thê thảm.
Hệ quả là khi các đơnvị, doanh nghiệp đã thu lợi không nhỏ từ tiền bán giống đã “im hơi lặng tiếng”thì nông dân tự xoay xở, đến khi không trụ nổi thì đành bỏ cuộc.
Tương tự, những rủi rotrong sản xuất, tiêu thụ nông sản không chỉ có nông dân chịu thiệt mà nhiều khidoanh nghiệp cũng “lãnh đủ”.
Trường hợp của Công tyCổ phần bông Tây Nguyên trong một vài năm trở lại đây cho thấy, chế tài ràngbuộc trong hợp đồng sản xuất nông nghiệp giữa doanh nghiệp và nông dân vẫn cònnhiều bất cập.
Thông thường, ngay từđầu vụ sản xuất, doanh nghiệp đã áp dụng nhiều chính sách đãi ngộ, khuyến khíchnông dân mở rộng diện tích bông vải như nâng giá thu mua, đầu tư giống, phânbón, kỹ thuật, cho vay đầu tư…
Theo cam kết thì nôngdân phải bán lại sản phẩm cho doanh nghiệp. Thế nhưng, hầu hết các hộ trồngbông ở các xã Ðắk R’la, Ðắk Gằn (Ðắk Mil) đã tự phá hợp đồng, mang sản phẩm đibán cho tư thương.
Việc người dân đingược lại cam kết đã khiến cho kế hoạch thu mua của Công ty Cổ phần bông TâyNguyên bị xáo trộn và tình hình thu hồi vốn đầu tư trở nên khó khăn khi nôngdân không còn sản phẩm.
Cần có chế tài chặt chẽ
Theo các nhà chuyênmôn thì sở dĩ “đầu ra” nông sản luôn phải đối mặt với những khó khăn, bất cậpnêu trên là bởi, thời gian qua, các cấp, ngành hữu quan chủ yếu tập trung chocông tác chuyển giao khoa học kỹ thuật, thâm canh, nâng cao năng suất chứ chưaquan tâm nhiều đến việc tiêu thụ nông sản.
Nhiều mặt hàng đã đượcký hợp đồng tiêu thụ, nhưng khi gặp trở ngại thì xảy ra hiện tượng doanh nghiệp“tháo chạy” để nông dân tự xoay xở, và ngược lại có lúc do lợi ích trước mắt mànông dân tự ý phá hợp đồng đem sản phẩm bán ra ngoài với giá cao hơn, gây thiệthại cho doanh nghiệp. Khi xảy ra những điều trên thì chế tài xử lý đối với bênvi phạm vẫn còn nhiều “lỗ hổng”.
Bên cạnh đó, nguyênnhân khiến giá cả nông sản luôn gặp bấp bênh, khó tiêu thụ là vì khâu thuhoạch, chế biến nông sản còn hạn chế, phần lớn hàng nông sản được sản xuất rahiện còn bán dưới dạng thô, chưa qua chế biến, chất lượng không đồng đều, buộcphải phân loại, phân cấp, dẫn đến giá mua thấp, chưa được thị trường tin cậy.
Vì vậy, để khắc phụcnhững bất cập trong tiêu thụ nông sản, trước hết các cấp, ngành liên quan cầnmở rộng mô hình liên kết, gắn sản xuất với tiêu thụ và chế biến nông sản mộtcách chặt chẽ. Các doanh nghiệp cần tổ chức tốt mạng lưới tiêu thụ nông sản chonông dân.
Còn người nông dânngoài việc áp dụng kỹ thuật, nâng cao chất lượng nông sản theo hướng hàng hóathì họ cũng cần tuân thủ các điều khoản cam kết trong hợp đồng để tạo niềm tinlẫn nhau, tạo dựng chuỗi giá trị sản xuất các sản phẩm nông sản khép kín từkhâu sản xuất đến tiêu thụ.
Ngành Nông nghiệptỉnh, chính quyền địa phương cần tạo điều kiện, đẩy mạnh việc ký kết hợp đồngtiêu thụ nông sản giữa nông dân và doanh nghiệp theo tinh thần Quyết định số80/2002/QÐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về chính sách khuyến khích tiêu thụ nôngsản thông qua hợp đồng.
Trong quá trình thựchiện hợp đồng, các cấp, ngành hữu quan cần tích cực tham gia giám sát, theogiỏi chặt chẽ trách nhiệm của các bên khi tham gia ký hợp đồng để cùng nhauthực hiện nghiêm túc; đồng thời kịp thời cảnh báo, tìm giải pháp hỗ trợ, xử lýkhi các bên vi phạm hợp đồng.
Bài, ảnh:Văn Tâm