Nhận diện thuốc thật trong ma trận thuốc giả

Ma trận thuốc giả

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, khoảng một phần mười các loại thuốc đang lưu hành tại các nước có thu nhập thấp và trung bình là thuốc giả hoặc kém chất lượng.

Ở châu Phi và khu vực cận Sahara, ước tính mỗi năm có khoảng 500.000 người tử vong vì sử dụng thuốc giả trong điều trị sốt rét và các bệnh truyền nhiễm.

Sử dụng thuốc giả khiến người bệnh đối mặt với nguy cơ tử vong hoặc biến chứng nặng nề do điều trị sai. Tình trạng này còn gây thiệt hại kinh tế lớn, làm xói mòn niềm tin xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín ngành y tế cũng như sự tồn tại của các doanh nghiệp dược chân chính.

Hiện nay, hầu hết các thuốc đều có nguy cơ bị làm giả, từ thực phẩm chức năng, thuốc bổ đến các thuốc chữa bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, thuốc kháng sinh, thuốc ung thư, thuốc kháng virus… Với công nghệ tinh vi, các thuốc giả này có thể được sản xuất với hình dáng, bao bì, nhãn mác giống như thuốc thật mà người dùng rất khó phát hiện.

Các loại thuốc phổ biến, có nhu cầu sử dụng cao hoặc giá trị lớn thường là mục tiêu của các đối tượng làm giả như: thuốc giảm đau, hạ sốt; thuốc điều trị tiểu đường; thuốc điều trị huyết áp, tim mạch; thực phẩm chức năng, thuốc bổ xương khớp, tăng cường sinh lý…

Không phải lúc nào người dân cũng có đủ kiến thức chuyên môn để phân biệt thuốc thật, giả bằng mắt thường. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu có thể giúp nhận diện sớm.

Cụ thể, thuốc giả thường có bao bì không sắc nét, mờ nhòe, thông tin in không đồng đều, chữ sai chính tả; không có tem niêm phong, tem chống giả hoặc tem dán lệch, bong tróc. Thuốc giả thường có mùi lạ, màu sắc viên thuốc khác biệt so với sản phẩm chính hãng từng dùng và được bán giá thấp bất thường, rẻ hơn nhiều so với giá niêm yết hoặc giá tại nhà thuốc uy tín.

Thuốc giả thường không có tờ hướng dẫn sử dụng hoặc tờ hướng dẫn được in bằng giấy kém chất lượng; mã vạch không tra được thông tin khi quét qua các ứng dụng kiểm tra sản phẩm.

Tra cứu thông tin thuốc đã cấp phép

Từ ngày 1/7/2025 tới, khi Luật Dược sửa đổi bổ sung một số điều có hiệu lực thi hành thì một số thuốc (thuốc không kê đơn) mới được kinh doanh (bán lẻ) theo phương thức thương mại điện tử trên sàn giao dịch, ứng dụng, website thương mại điện tử bán hàng có chức năng đặt hàng trực tuyến.

Theo đó, Cục Quản lý Dược lưu ý người dân, sau ngày 1/7, nếu mua thuốc qua mạng, người dân chỉ mua thuốc trên các trang web được cấp phép bán thuốc trực tuyến; không mua qua các nền tảng mạng xã hội hoặc người bán cá nhân không rõ danh tính.

Khi mua thuốc ở các nhà thuốc, quầy thuốc, người dân chỉ mua thuốc ở nơi được cấp phép, có uy tín và địa chỉ rõ ràng. Không mua từ nguồn không rõ ràng như chợ, hàng rong hoặc qua các trang mạng xã hội, livestream... Khi mua thuốc, người dân cần yêu cầu hóa đơn mua hàng để bảo đảm nguồn gốc. Hóa đơn cũng là cơ sở để khiếu nại nếu phát hiện thuốc giả.

Để tìm hiểu thông tin từ nguồn chính thức, người dân nên tra cứu thông tin thuốc trên website của Cục Quản lý Dược (dav.gov.vn) hoặc các trang web uy tín của nhà sản xuất hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi mua. Đối với thuốc kê đơn chỉ mua thuốc theo đơn thuốc của bác sĩ.

Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế cũng hướng dẫn người dân, doanh nghiệp tra cứu thông tin giấy đăng ký lưu hành thuốc.

Trao đổi tại Hội thảo chuyên đề với chủ đề: “Thuốc giả - hệ lụy thật: Giải pháp nào ngăn chặn” do Báo Tiền Phong phối hợp với Cục Quản lý Dược, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP. Hồ Chí Minh và Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh tổ chức, TS. Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược nhấn mạnh: “Thuốc giả không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ gia tăng thuốc giả từ bên ngoài xâm nhập, rồi lan rộng qua các kênh trực tuyến, đặc biệt là mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới”.

Trước thực trạng trên, TS Tạ Mạnh Hùng đã đưa ra nhiều nhóm giải pháp ngăn chặn thuốc giả như: hoàn thiện pháp luật, tăng mức phạt và bổ sung các quy định kiểm soát bán thuốc online, công khai thông tin đơn vị phân phối và áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã QR; siết chặt thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược; tăng cường đầu tư cho hệ thống kiểm nghiệm, truyền thông cảnh báo cộng đồng…

“Cuộc chiến chống thuốc giả là nhiệm vụ khó khăn và lâu dài. Cần cả hệ thống chính trị vào cuộc, cùng với sự tỉnh táo và hợp tác của người dân”, TS. Tạ Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Sự cẩn trọng trong từng viên thuốc có thể cứu sống một mạng người. Đừng ham rẻ, đừng tùy tiện và đừng phó mặc sức khỏe vào những viên thuốc không rõ nguồn gốc. Mỗi người dân là một “người gác cổng” đầu tiên trong hành trình bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình trước nạn thuốc giả đang ngày càng tinh vi.