Ngân hàng cần thúc đẩy tăng trưởng
Vào đầu tuần này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện gửi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) yêu cầu đẩy mạnh các biện pháp giảm lãi suất. Theo đó, NHNN cần ngay lập tức tiến hành thanh tra, kiểm tra các ngân hàng thương mại đã điều chỉnh tăng lãi suất huy động trong thời gian qua, đồng thời giám sát việc công bố lãi suất theo đúng quy định. Thống đốc NHNN sẽ xem xét và quyết định việc sử dụng các công cụ quản lý, bao gồm hạn mức tăng trưởng tín dụng và thu hồi giấy phép nếu cần thiết.
Thực tế cho thấy, từ quý II/2024 đến nay, lãi suất huy động đã tăng đáng kể và chưa có dấu hiệu chững lại. Trong tháng 1/2025, có 12 ngân hàng tiếp tục điều chỉnh tăng lãi suất huy động, dao động từ 0,1 - 0,9%/năm tùy từng kỳ hạn, chủ yếu ở các ngân hàng quy mô nhỏ. Hiện mức lãi suất huy động cao nhất trên thị trường đạt khoảng 6%/năm. Riêng một số ngân hàng nhỏ áp dụng mức lãi suất đặc biệt từ 7,5% - 9%/năm cho các khoản tiền gửi lớn, từ vài trăm đến vài nghìn tỷ đồng.
Mặt bằng lãi suất trên thị trường đang có sự phân hóa mạnh mẽ. Cụ thể, lãi suất huy động tại nhóm ngân hàng Big 4 gần như không thay đổi, trong khi các ngân hàng cổ phần tư nhân lớn điều chỉnh tăng nhẹ, còn nhóm ngân hàng nhỏ ghi nhận mức tăng đáng kể. Một số kỳ hạn cho thấy lãi suất của nhóm Big 4 thấp hơn nhóm ngân hàng nhỏ tới 2%/năm.
Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, để đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2025, hệ thống ngân hàng cần duy trì lãi suất cho vay ở mức thấp. Tuy nhiên, đây là một thách thức lớn, bởi trong khi lãi suất cho vay cần giảm để hỗ trợ nền kinh tế, thì lãi suất huy động lại khó có thể điều chỉnh giảm thêm. Nếu không xử lý khéo léo, điều này có thể ảnh hưởng đến thanh khoản của hệ thống ngân hàng.
Mặc dù dòng tiền tiết kiệm từ dân cư và doanh nghiệp vẫn tiếp tục đổ vào ngân hàng, nhưng ông Hùng lo ngại rằng khi nền kinh tế phát triển, các kênh đầu tư khác trở nên hấp dẫn hơn, người dân có thể giảm dần nhu cầu gửi tiết kiệm. Khi đó, ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong việc huy động vốn, từ đó ảnh hưởng đến khả năng giảm lãi suất cho vay đối với doanh nghiệp.
Dù việc giảm lãi suất huy động là một thách thức, các chuyên gia nhận định ngân hàng vẫn có dư địa để tiếp tục hạ lãi suất cho vay. PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường Đại học Kinh tế TP.HCM) cho rằng, ngân hàng hiện là nhóm doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhất trong nền kinh tế Việt Nam. Lợi nhuận của các ngân hàng tiếp tục tăng trong thời gian qua, không phải do tăng biên lãi suất (NIM của các ngân hàng đã giảm so với trước), mà nhờ vào việc đẩy mạnh số hóa và tối ưu hóa chi phí vận hành.
Thực tế, các ngân hàng đã nỗ lực điều chỉnh biên lãi ròng theo hướng giảm dần để hỗ trợ nền kinh tế, song mức độ giảm vẫn chưa thực sự đáng kể. “Cần thừa nhận rằng ngân hàng là tổ chức kinh doanh vì lợi nhuận, do đó việc yêu cầu họ cắt giảm lợi nhuận để hỗ trợ doanh nghiệp không phải là điều đơn giản,” ông Huân nhận xét.
Tại buổi làm việc với các ngân hàng mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí, tái cơ cấu hoạt động theo hướng hiệu quả hơn, đồng thời chấp nhận hy sinh một phần lợi nhuận để hạ lãi suất cho vay, góp phần hỗ trợ nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, tạo điều kiện cải thiện sinh kế.
Các ngân hàng quy mô nhỏ đối mặt với yêu cầu tái cơ cấu hoạt động
Dưới góc nhìn của các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đặt mục tiêu tăng trưởng tín dụng cao trong năm 2025 (16%) và tín dụng đang tăng nhanh hơn so với tốc độ huy động vốn, việc kiểm soát cuộc đua lãi suất ngay từ đầu năm là điều cần thiết. Tuy nhiên, NHNN cũng cần có giải pháp kịp thời để hỗ trợ thanh khoản cho các ngân hàng nhỏ.
Việc các ngân hàng tăng lãi suất huy động trong thời gian qua là điều dễ hiểu, nhằm chuẩn bị nguồn vốn cho nhu cầu tín dụng tăng cao trong năm tới. Đặc biệt, đối với các ngân hàng quy mô nhỏ, lãi suất vẫn là công cụ cạnh tranh hiệu quả nhất hiện nay.
Theo báo cáo từ VIS Rating, các ngân hàng nhỏ đang chịu áp lực lớn do chi phí huy động vốn gia tăng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt. Chuyên gia phân tích Phan Huy Hưng của VIS Rating nhận định: “Rủi ro thanh khoản tại các ngân hàng nhỏ đã tăng lên so với năm trước, do sự gia tăng phụ thuộc vào nguồn vốn vay ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng, trong khi tăng trưởng tiền gửi chậm lại.”
Các chuyên gia dự báo, NHNN sẽ siết chặt hơn mặt bằng lãi suất trong thời gian tới, khiến các ngân hàng thương mại nhỏ gặp nhiều thách thức hơn trong việc huy động vốn. Để đảm bảo thanh khoản, các ngân hàng sẽ phải tối ưu hóa chi phí hoạt động, đồng thời tìm kiếm giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh trong huy động vốn. Bên cạnh đó, việc tái cấu trúc danh mục cho vay cũng là yếu tố quan trọng nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động.
Về lâu dài, giới chuyên gia cho rằng cần có giải pháp đa dạng hóa các kênh huy động vốn để giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Thay vì chỉ tập trung vào việc kêu gọi giảm lãi suất, Việt Nam cần một chiến lược dài hạn để phát triển thị trường vốn và mở rộng các kênh huy động phi ngân hàng, chẳng hạn như fintech hay các mô hình tài chính số mới.
Việc mở rộng các kênh huy động vốn không chỉ giúp nền kinh tế giảm bớt sự phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng mà còn nâng cao khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.