Bốn năm sau khi Vương quốc Anh chính thức rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), phần lớn các nhà kinh tế và người dân nước này đều cho rằng Brexit (chỉ việc Anh rời EU) đã để lại những hậu quả đáng kể cho nền kinh tế.
Theo một khảo sát gần đây của tổ chức "Nước Anh trong một châu Âu thay đổi," hơn 66% người dân Anh tin rằng Brexit gây thiệt hại kinh tế.
Những dự báo bi quan
Cuộc “chia tay” với đối tác thương mại lớn nhất của Anh, được quy định trong Thỏa thuận hợp tác thương mại (TCA), có hiệu lực vào ngày 1/1/2021, đã tác động sâu rộng đến kinh tế Anh, với tăng trưởng kém, năng suất thấp, thương mại, đầu tư giảm và người dân nghèo đi.
Đầu tháng Năm, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo năm 2025, kinh tế Anh sẽ đứng cuối bảng trong Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7), với Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chỉ tăng 1% - thấp hơn mức 1,2% được tổ chức này dự báo trước đó.
OECD cũng hạ dự báo tăng trưởng GDP của Anh trong năm nay xuống còn 0,4% từ mức 0,7% trước đó.
Theo OECD, lãi suất cao, lạm phát kéo dài và tình trạng thiếu lao động lành nghề là nguyên nhân dẫn tới tăng trưởng kém của nước này.
Đáng chú ý, dự báo bi quan về Anh được đưa ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu “đang tăng trưởng mạnh” bất chấp những nguy cơ từ cuộc xung đột ở Ukraine và Trung Đông, theo OECD.
Theo nghiên cứu của tổ chức tư vấn Cambridge Econometrics (Anh), tổng giá trị gia tăng thực tế (GVA- thước đo quy mô nền kinh tế) của Anh trong năm 2023 thấp hơn khoảng 140 tỷ bảng so với mức nếu Anh vẫn ở lại liên minh thuế quan và thị trường chung, và sẽ giảm khoảng 311 tỷ bảng (10,1%) đến năm 2035.
Một thực tế đầy thách thức
Trung tâm nghiên cứu chính sách kinh tế (CEPR) nhận định Brexit khiến Tổng sản phẩm quốc nội của Anh giảm 2-3% do thương mại giảm.
Theo Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách Anh (OBR), tỷ trọng thương mại trong GDP của Anh đã giảm đáng kể và hiện ở mức thấp hơn nhiều so với các nền kinh tế tiên tiến khác.
Giáo sư Kinh tế và Chính sách công tại Đại học King’s College London Jonathan Portes cho rằng tác động trực tiếp và rõ nhất của Brexit là tạo ra các rào cản thương mại đáng kể giữa Anh và EU.
Với việc áp đặt các hàng rào phi thuế quan mới, Brexit đã tác động tiêu cực lớn và liên tục tới xuất khẩu hàng hóa của Anh, với các doanh nghiệp nhỏ đặc biệt chịu ảnh hưởng do những khó khăn về chuỗi cung ứng sản xuất.
Theo ONS, thương mại giữa Anh và EU giảm mạnh sau Brexit, đặc biệt là xuất khẩu hàng hóa. Xuất khẩu của Anh sang EU trong năm 2023 giảm 11,5 tỷ bảng so với năm trước đó.
Các thủ tục về kiểm dịch và an toàn thực phẩm đối với hàng hóa xuất nhập khẩu giữa Anh và EU sau Brexit gây chi phí chồng chất cho các doanh nghiệp Anh, tác động tiêu cực tới thương mại, đầu tư và tăng trưởng kinh tế.
Theo ông John Springford tại Trung tâm nghiên cứu cải cách châu Âu (Anh), tăng trưởng thương mại hàng hóa và dịch vụ bị bỏ lỡ do Brexit khiến xuất khẩu của Anh mất khoảng 23 tỷ bảng/quý, tương đương mức giảm khoảng 4-5% GDP so với mức nếu Anh vẫn ở trong khối.
Một tác động khác của Brexit là nguồn cung lao động của Anh bị thắt chặt do Brexit chấm dứt sự di chuyển tự do từ EU. Giáo sư Portes chỉ ra rằng lượng nhập cư ròng từ EU đến Anh - đạt mức đỉnh 200.000 người/năm vào thời điểm trưng cầu dân ý Brexit năm 2016 - hiện đứng ở mức âm. Điều này tác động tiêu cực tới một số ngành cụ thể cũng như tới sự linh hoạt của toàn bộ thị trường lao động của Anh, với tác động chính là làm tăng chi phí và giảm sản lượng ở các ngành bị ảnh hưởng.
Theo Giáo sư Portes, Brexit cũng ảnh hưởng tiêu cực tới đầu tư. Ông cho rằng mặc dù Anh có mức đầu tư kinh doanh tương đối thấp trước khi rời EU, số liệu tổng hợp và bằng chứng khảo sát đều cho thấy Brexit ít nhất chịu trách nhiệm một phần cho hiệu suất đầu tư đặc biệt kém tại Anh kể từ năm 2016, với mức đầu tư thấp hơn 10% so với trước Brexit, là một nguyên nhân gây giảm sản lượng GDP và năng suất.
Theo OBR, Brexit khiến năng suất dài hạn của Anh giảm 4% so với trước khi nước này rời EU.
Cuộc chia tay với EU cũng gây thiệt hại đáng kể cho người lao động, với số việc làm mới ở Anh giảm 4,8%, đồng thời ảnh hưởng lớn tới người tiêu dùng Anh.
Theo một nghiên cứu của trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London (LSE), Brexit - khiến lạm phát đặc biệt cao và làm giảm giá trị đồng bảng, khiến hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ - đóng góp 30% vào mức tăng giá thực phẩm kể từ năm 2019, khiến hóa đơn thực phẩm mỗi hộ gia đình tăng thêm trung bình 210 bảng, gây tổng thiệt hại 5,8 tỷ bảng cho người tiêu dùng Anh. Tính trung bình, mỗi người dân Anh thiệt hại gần 2.000 bảng.
Một góc nhìn khác
Tuy nhiên, không phải mọi tin tức đều xấu. Theo số liệu của Bộ Kinh doanh Thương mại Anh, sau Brexit, xuất khẩu dịch vụ của Anh đang đạt mức cao nhất.
Là nước xuất khẩu dịch vụ lớn thứ hai trên thế giới sau Mỹ, xuất khẩu dịch vụ của Anh đạt kỷ lục 472 tỷ bảng trong 12 tháng tính đến tháng 11/2023. Xuất khẩu dịch vụ của Anh sang EU đạt 169 tỷ bảng trong 12 tháng tính đến tháng 9/2023, tăng 40 tỷ bảng so với năm 2018.
Anh cũng là nước thu hút đầu tư FDI cao nhất châu Âu, với tổng số vốn FDI cao hơn Đức, Pháp và Italy gộp lại. Chỉ riêng tại Hội nghị thượng đỉnh đầu tư toàn cầu ở London vào năm ngoái, Anh thu hút gần 30 tỷ bảng cam kết đầu tư.
Các cuộc thăm dò được thực hiện tại Anh trong 4 năm qua cho thấy xu hướng ổn định ủng hộ quan hệ chặt chẽ hơn với EU.
Theo khảo sát mới đây của YouGov, 51% người dân Anh ủng hộ nước này tái gia nhập EU, và 42% ủng hộ gia nhập thị trường chung, so với 31% ủng hộ duy trì quan hệ hiện tại với EU.
Lãnh đạo Công đảng đối lập Keir Starmer, người có khả năng chiến thắng trong cuộc bầu cử vào ngày 4/7 tới, cam kết sẽ đàm phán lại về TCA giữa Anh và EU trong năm 2025 nếu đảng của ông thắng cử. Tuy nhiên, ông loại trừ việc tái gia nhập EU hoặc trở lại thị trường chung.
Các chuyên gia cho rằng dù ai thắng cử, chính phủ mới sẽ phải giải quyết hàng loạt vấn đề của nền kinh tế như tình trạng đầu tư liên tục ở mức thấp và không ổn định, thương mại giảm, sự bất bình đẳng giữa các khu vực trên toàn nước Anh và sự tụt hậu của các thành phố bên ngoài London, hệ thống thuế và tài chính kém hiệu quả, tình trạng thiếu nhà ở...
Các chuyên gia cũng đồng tình rằng Anh sẽ phải tập trung vào chính sách thương mại, đảm bảo các hiệp định thương mại dịch vụ với các nước thu nhập cao như Singapore, Australia và Nhật Bản./.