Ðây là chuyến thăm đầu tiên của một Thủ tướng Nhật Bản đến Mỹ với tư cách là khách mời cấp nhà nước kể từ chuyến thăm của ông Abe Shinzo năm 2015. Thủ tướng Kishida nhấn mạnh tầm quan trọng của liên minh Nhật-Mỹ trong bối cảnh cộng đồng quốc tế đang phải đối mặt những thách thức phức tạp và đa dạng, cũng như môi trường an ninh chung quanh Nhật Bản ngày càng trở nên nghiêm trọng. Ông Kishida cho biết, Nhật Bản và Mỹ là những đối tác toàn cầu, vì thế hai nước cần nỗ lực đóng vai trò dẫn dắt trong giải quyết các vấn đề của cộng đồng quốc tế.
Trọng tâm hợp tác an ninh, kinh tế
Kể từ khi nhậm chức năm 2021, Thủ tướng Kishida định vị Nhật Bản là đối tác của Mỹ không chỉ ở châu Á mà còn trên phạm vi toàn cầu, trong khi đối với Mỹ, quan hệ đối tác với Nhật Bản từ lâu đã là trọng tâm trong chiến lược ở Ấn Ðộ Dương-Thái Bình Dương. Mục tiêu trọng tâm chuyến thăm cấp nhà nước tới Washington của Thủ tướng Kishida Fumio lần này là tăng cường hơn nữa quan hệ kinh tế và quốc phòng với Mỹ, đồng minh quan trọng nhất. Cùng với hợp tác thương mại, an ninh, quốc phòng là chương trình nghị sự bao trùm trong chuyến thăm.
Nhiều nguồn tin cho rằng, Mỹ và Nhật Bản đang lên kế hoạch nâng cấp mạnh mẽ nhất quan hệ hợp tác về an ninh giữa hai nước kể từ khi hai bên ký hiệp ước về phòng thủ chung hồi năm 1960. Nhật Bản và Mỹ đang nỗ lực tăng cường khả năng răn đe và ứng phó của liên minh trước các thách thức an ninh ngày càng tăng. Hai bên cũng đang tìm cách đi đầu trong việc tạo ra các quy định nhằm ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ trang ngoài vũ trụ.
Hồi tháng 1/2023, Nhật Bản và Mỹ nhất trí mở rộng phạm vi nghĩa vụ của Washington đối với phòng thủ của Tokyo được quy định trong Hiệp ước an ninh giữa hai nước, theo đó bao gồm cả lĩnh vực không gian. Hai nước cũng dự kiến trình một nghị quyết chung lên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc kêu gọi không triển khai vũ khí hạt nhân hoặc vũ khí hủy diệt hàng loạt trên vũ trụ.
Trong khi đó, tái cơ cấu và mở rộng chức năng của Bộ Chỉ huy quân sự Mỹ tại Nhật Bản cũng là một trong những chủ đề hàng đầu trong hợp tác quốc phòng giữa hai bên. Ðây được đánh giá là nỗ lực nâng cấp lớn nhất liên minh an ninh Mỹ-Nhật trong nhiều thập niên qua, mở ra cho hai bên hướng đi cần thiết để thúc đẩy những điều chỉnh kịp thời hướng tới thành lập một bộ chỉ huy tác chiến chung mới.
Việc này sẽ cho phép hai bên chia sẻ thông tin liền mạch hơn và ra quyết định hợp tác, qua đó tăng hiệu quả các chuỗi chỉ huy hiện có. Sau khi Nhật Bản nới lỏng quy định xuất khẩu thiết bị quốc phòng, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Kishida dự kiến sẽ tiến thêm một bước nữa trong lĩnh vực này bằng việc thảo luận về thành lập một hội đồng quốc phòng chung nhằm nghiên cứu các mặt hàng xuất khẩu tiếp theo.
Tuyên bố của Nhà trắng cho biết, chuyến thăm sẽ nêu bật sức mạnh bền bỉ của mối quan hệ đối tác liên minh, cam kết không lay chuyển của Mỹ với Nhật Bản và vai trò tiên phong ngày càng tăng của Nhật Bản trên trường quốc tế, cũng như những nỗ lực nhằm củng cố mối quan hệ chính trị, an ninh, kinh tế và giao lưu nhân dân. Song song với hợp tác quốc phòng, thương mại cũng là một trọng tâm trong hợp tác Mỹ-Nhật.
Các nguồn thạo tin cho biết, Thủ tướng Kishida sẽ thăm một nhà máy của Toyota Motor Corp. đang được xây dựng ở North Carolina. Chuyến thăm được cho là lời nhắc nhở gửi tới nước Mỹ về sự đóng góp của các công ty Nhật Bản đối với nền kinh tế số một thế giới. Thủ tướng Kishida nhấn mạnh: “Ðiều quan trọng là phải chứng tỏ rằng Nhật Bản là quốc gia đầu tư lớn nhất thế giới vào Mỹ. Các công ty Nhật Bản đang hỗ trợ việc làm ở Mỹ và tiềm năng đầu tư thêm vào Mỹ những năm tới là rất lớn”.
Thêm vào đó, một vấn đề khác được cho là sẽ được nhà lãnh đạo Nhật Bản đề cập tới trong các cuộc gặp liên quan những chỉ trích tại Mỹ về thỏa thuận Nippon Steel mua US Steel với giá 14,1 tỷ USD. US Steel từng là công ty quyền lực nhất thế giới và là biểu tượng cho vị thế cường quốc công nghiệp của Mỹ. Vì vậy, chính phủ liên bang phải xem xét các tác động kinh tế và chính trị của thỏa thuận này. Phó Chủ tịch Viện Chính sách xã hội châu Á và cựu Ðại diện Thương mại Mỹ tại châu Á Wendy Cutler cho rằng, thỏa thuận này, nếu không được thông qua, có thể làm phức tạp thêm mối quan hệ kinh doanh giữa hai nước.
Phối hợp nâng tầm ảnh hưởng ở khu vực
Một sự kiện quan trọng diễn ra trong chuyến thăm là hội nghị thượng đỉnh ba bên đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Nhật Bản với Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr., diễn ra trong bối cảnh cả Washington và Tokyo đều đang tìm cách tăng cường quan hệ quốc phòng và kinh tế với Manila. Theo thông báo của Nhà trắng, cuộc gặp nhằm thảo luận về quan hệ kinh tế và các vấn đề ở khu vực Ấn Ðộ Dương-Thái Bình Dương.
Các nhà lãnh đạo sẽ thảo luận về hợp tác ba bên nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn diện và các công nghệ mới nổi, thúc đẩy chuỗi cung ứng năng lượng sạch và hợp tác về khí hậu, cũng như tăng cường hòa bình, an ninh ở khu vực Ấn Ðộ Dương-Thái Bình Dương và trên toàn thế giới. Người đứng đầu Chính phủ Nhật Bản tái khẳng định, hợp tác giữa ba nước có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong duy trì hòa bình, ổn định ở Ấn Ðộ Dương-Thái Bình Dương cũng như duy trì một trật tự quốc tế tự do và rộng mở dựa trên pháp quyền.
Một số chuyên gia nhận định, mối quan hệ Mỹ-Nhật đang ở mức cao nhất mọi thời đại, với chiều rộng và chiều sâu của hợp tác song phương tiếp tục được tăng cường. Hai nhà lãnh đạo hai nước dự kiến sẽ xác nhận sự hợp tác trong nhiều lĩnh vực bao gồm an ninh, không gian, chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ khoa học lượng tử, mạng di động thế hệ thứ năm, cũng như sẽ đồng ý thiết lập một đối thoại chính sách cấp bộ trưởng để thúc đẩy sản xuất điện gió ngoài khơi. Tuy nhiên, trong bối cảnh cả Thủ tướng Kishida và Tổng thống Biden đều đối mặt nhiều vấn đề phải giải quyết hiện nay cả về đối nội và đối ngoại, việc duy trì hợp tác sâu rộng trở thành động lực của liên minh Mỹ-Nhật tiếp tục là thách thức đối với cả hai phía.