Mạng xã hội - “chợ trời dược liệu” nguy hiểm

“Thần dược” trôi nổi trên mạng

Thời gian qua, cùng với sự phát triển của mạng xã hội, hàng loạt loại thuốc mang danh "Đông y gia truyền", "bài thuốc bí truyền", "thần dược thảo mộc" được quảng cáo rầm rộ như “thuốc tiên”. Những sản phẩm này thường được giới thiệu với ngôn từ hoa mỹ như “100% thảo dược thiên nhiên”, “không tác dụng phụ”, “đã khỏi cho hàng nghìn người”... và được bán công khai trên facebook, tiktok, zalo, youtube với hình ảnh, video thu hút hàng triệu lượt xem.

Chỉ cần gõ từ khóa “thuốc đông y trị xương khớp”, “trà giảm cân thảo dược”, “cao dán gia truyền”, hàng ngàn kết quả sẽ hiện ra. Mỗi sản phẩm đều được người bán livestream, review, thậm chí mời cả người tự xưng là “lương y”, “bác sĩ Đông y lâu năm” tư vấn miễn phí. Hầu hết các sản phẩm này đều không có bao bì, nhãn mác rõ ràng, không số đăng ký kiểm nghiệm và càng không có địa chỉ sản xuất hợp pháp, cụ thể.

Nhiều người bán còn lợi dụng tâm lý tin vào “thuốc nam lành tính”, “không hóa chất độc hại” để đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm. Đáng nói, không ít người bán lợi dụng hình ảnh người nổi tiếng, cắt ghép video của bác sĩ, thậm chí giả mạo logo của cơ quan y tế, truyền thông để tạo lòng tin với khách hàng.

Nhiều người dân vì tin vào lời quảng cáo như “đã khỏi cho hàng nghìn người”, “không cần dùng thuốc Tây độc hại”… mà bỏ qua khuyến cáo từ ngành Y tế, tự ý mua thuốc uống không theo đơn, không khám bệnh.

Điều này mang đến hàng loạt rủi ro về sức khỏe, tính mạng người dùng khi thuốc không rõ nguồn gốc, không được kiểm định chất lượng và đặc biệt là không được cấp phép lưu hành. Nhiều trường hợp người dùng sau khi sử dụng thì bị dị ứng, nổi mẩn, viêm gan cấp hoặc biến chứng nặng hơn như suy thận, xuất huyết dạ dày do trong thuốc có pha trộn kháng sinh liều cao, thành phần không thể có trong dược liệu tự nhiên.

Một thực trạng đáng báo động đang diễn ra, khi mạng xã hội, nơi vốn được xem là không gian kết nối, chia sẻ, lại trở thành “chợ trời dược liệu” đầy rủi ro. Những hành vi này không chỉ gian lận thương mại, mà còn là tội ác gián tiếp gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.

Những con số đáng lo ngại

Năm 2024, Bộ Y tế (bao gồm Cục Quản lý Dược, Cục Quản lý Y Dược cổ truyền và Thanh tra Bộ) đã triển khai đồng bộ các hoạt động kiểm tra định kỳ và đột xuất tại hàng loạt cơ sở sản xuất, kinh doanh, phân phối thuốc trên cả nước.

Thanh tra Bộ đã tổ chức 50 đoàn thanh tra trong lĩnh vực dược phẩm, mỹ phẩm, dược liệu và y học cổ truyền, ban hành 46 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền phạt trên 2,5 tỷ đồng.

Đặc biệt, hệ thống kiểm nghiệm thuốc của Nhà nước gồm 3 viện tuyến Trung ương và 62 trung tâm tuyến tỉnh, thành phố đã tiến hành lấy mẫu kiểm tra chất lượng đối với 43.197 mẫu thuốc, mỹ phẩm và dược liệu đang lưu hành trên thị trường. Trong số này, có 228 mẫu không đạt tiêu chuẩn chất lượng, chiếm tỷ lệ 0,53%. Cụ thể, tỷ lệ mẫu không đạt tiêu chuẩn chất lượng ở nhóm tân dược là 0,3%, đông dược là 0,4%, trong khi dược liệu lên tới 3,04% và mỹ phẩm là 1,5%.

Những con số này cho thấy trong khi thuốc tân dược, vốn được sản xuất theo quy trình công nghiệp và kiểm soát nghiêm ngặt có tỷ lệ vi phạm thấp, thì dược liệu và mỹ phẩm, đặc biệt là các sản phẩm thủ công, sản xuất nhỏ lẻ, vẫn là điểm nóng về chất lượng.

Đáng lo ngại hơn, trong năm 2024, Bộ Y tế cũng phát hiện 23 mẫu nghi ngờ là thuốc và dược liệu giả. Trong đó, 11 mẫu thuốc đông dược bị phát hiện có ghi nhãn sai sự thật, tên sản phẩm không tồn tại trên thực tế, đồng thời có chứa lẫn các hoạt chất tân dược như paracetamol, diclofenac.

Trước thực trạng trên, ngành y tế nhiều địa phương đã đưa ra cảnh báo về việc sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc trên mạng. Bộ Y tế, Cục Quản lý Dược cũng liên tục công bố danh sách các sản phẩm vi phạm, đồng thời phối hợp với cơ quan công an xử lý một số vụ việc nghiêm trọng.

Hãy là người bệnh có hiểu biết

Đông y chân chính là một kho tàng quý giá của y học dân tộc. Nhưng đông y chỉ thực sự hiệu quả khi được kê toa bởi những người có chuyên môn, sử dụng nguồn dược liệu sạch, đúng quy trình, đúng người, đúng bệnh. Ngược lại, “đông y rởm”, thuốc trôi nổi, vô tội vạ không những không chữa khỏi bệnh mà còn gây hại khôn lường cho cơ thể, phá hoại niềm tin của người dân vào y học cổ truyền.

Mỗi người dân hãy là người tiêu dùng thông minh, người bệnh có hiểu biết, không để mạng xã hội dẫn dắt mình đến những “bài thuốc” chưa từng được kiểm chứng và đừng để những lời quảng cáo vô căn cứ trở thành thứ quyết định sức khỏe của bản thân.

Người dân khi có nhu cầu sử dụng thuốc y học cổ truyền nên đến các cơ sở y tế uy tín, có giấy phép hành nghề, bác sĩ chuyên môn để được khám và kê toa đúng bệnh. Người dân không nên tin vào các lời quảng cáo vô căn cứ, không nên tự ý mua thuốc qua mạng xã hội nếu không có chỉ định từ bác sĩ, không có nguồn gốc rõ ràng; đồng thời, luôn kiểm tra kỹ bao bì, hạn sử dụng, số đăng ký, đơn vị sản xuất, địa chỉ cụ thể trước khi dùng thuốc.

Bác sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Đắk Nông khuyến cáo, thuốc đông y với nhiều dạng bào chế như sắc uống, cao, đơn, hoàn, tán... nếu được bào chế chuẩn, sử dụng đúng cách, đúng liều thì sẽ đạt được tính hiệu quả và tính an toàn. Tuy nhiên, hiện nay, trên thị trường tràn lan các loại thuốc đông y kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, được nhập lậu từ nước ngoài vào Việt Nam và được quảng bá như "thần dược chữa bách bệnh”, nhiều sản phẩm gắn mác đông y nhưng bên trong pha trộn tân dược liều cao gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng”.

“

Người dân khi sử dụng thuốc cần có sự chẩn đoán, kê toa phù hợp với từng thể bệnh, cơ địa bệnh nhân; tuyệt đối không nên sử dụng thuốc từ những nguồn không rõ ràng, đặc biệt là những sản phẩm được rao bán trôi nổi trên mạng

Bác sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Đắk Nông