Kéo co ngồi - Di sản độc đáo giữa lòng Hà Nội

Thời đó, nước gánh bằng quang làm từ dây song. Khi hai bên giằng co nhau, sợ nước đổ nên họ cùng ngồi xuống đất, ôm lấy cả thùng nước. Hạn hán qua đi, nhớ lại hoàn cảnh ấy, các cụ trong làng nghĩ ra trò kéo co ngồi để trình diễn trong hội làng, với mong muốn cầu mưa thuận, gió hòa, mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no.

Mỗi hiệp đấu kết thúc, phần thắng thuộc về bên nào không quan trọng, quan trọng là đã góp phần bảo tồn và phát huy một di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại

Vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm, hàng chục trai đinh khỏe mạnh trong làng cùng tham gia thi kéo co ngồi ở hội đền Trấn Vũ, thôn Ngọc Trì. Trước lễ hội, người dân làng Ngọc Trì đã chuẩn bị tuyển lựa người kéo co. Tiêu chuẩn đầu tiên để được lựa chọn là gia đình có 5 đời sinh sống ở làng trở lên và có nền nếp, gia giáo chuẩn mực. Ngọc Trì có ba mạn: Mạn Đường, mạn Đìa, mạn Chợ. Mỗi mạn được cử một đội kéo co đại diện. Đến ngày hội làng, các mạn dâng lễ vật lên thánh tại đền Trấn Vũ rồi mới bước vào thi đấu. Mỗi đội kéo co từ 15, 17 hoặc 19 người tùy theo từng năm và có một tổng cờ. Trai kéo co cởi trần, mặc quần ngắn, buộc thắt lưng đỏ, đầu chít khăn đỏ in tên từng mạn. Tổng cờ mặc áo đỏ, đội khăn đỏ. Sau khi lễ Thánh xong, hai phe bắt đầu tiến hành kéo co.

Trước khi kéo, dây song (hoặc dây thừng) được nêm chặt ở lỗ cột. Trai kéo co ngồi chân co chân duỗi, trong đội hình từng phe, lần lượt ngồi xen kẽ, người quay mặt bên này, người bên kia của song. Sau khi có hiệu lệnh bằng ba hồi trống khẩu, nêm được tháo ra, hai tổng phất cờ hô kéo.

Điểm độc đáo là mặc dù mỗi mạn có một đội kéo co, song dù là người dân ở mạn nào cũng đều mong đội mạn Đường thắng. Vì họ quan niệm mạn Đường (cộng đồng cốt lõi về trồng trọt) mà thắng nghĩa là năm đó dân làng làm ăn rất tốt, mùa màng bội thu, người dân khỏe mạnh...

Nghi lễ kéo co được người dân Thạch Bàn gìn giữ bền vững suốt những năm qua. Giá trị văn hóa của ghi lễ kéo co ngồi còn được thể hiện qua những chuẩn mực xã hội. Đó là những quy ước, quan niệm, điều kiện tham gia thực hành kéo co ngồi được cộng đồng quy định và duy trì từ đời này sang đời khác. Những giá trị của trò diễn mang tính tâm linh thể hiện sự sáng tạo văn hóa, niềm tin, mong ước tương lai tươi sáng của người dân nơi đây.

Bất kể là thắng thua, trò chơi đều mang lại niềm vui cho tất cả mọi người. Dân làng gửi gắm vào trò chơi những mong ước được may mắn đủ đầy, thời tiết thuận hòa cũng như nhắc lại câu chuyện của cha ông về bài học tình đoàn kết hoạn nạn có nhau.

Với ý nghĩa đó, nghi lễ kéo co ngồi đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại vào năm 2015.