Hai nhà khoa học Mỹ Robert Lefkowitz vàBrian Kobilka nhận giải Nobel Hóa học 2012 nhờ những khám phá về thụ thể liênkết với protein G (GPCR).
Các thụ thể này giúp tế bào cảm nhậnvà phản ứng để thích nghi với những thay đổi của môi trường. Trên trang mạngNobelprize.org, Ủy ban Nobel đánh giá: “Trong một thời gian dài, phương thứccác tế bào cảm nhận môi trường từng là điều bí mật. Nhờ vào công trình nghiêncứu của họ, chúng ta đã hiểu về GPCR và cơ chế tác động qua lại giữa hàng tỉ tếbào của cơ thể”.
Protein G nằm ở màng tế bào và đóngvai trò chính yếu trong việc trao đổi thông tin giữa các tế bào. Các GPCR cókhả năng cảm nhận được hàng ngàn thông tin bên ngoài, như mùi vị, ánh sáng,hormone, amino a xít... để kích thích quá trình truyền dẫn tín hiệu ở proteinG, giúp tế bào có phản ứng thích hợp.
Chẳng hạn, khi cảm thấy bị đe dọa,não bộ người sẽ truyền tín hiệu xuống tuyến thượng thận, tuyến này sẽ tiết ranhiều loại hormone như adrenaline, cortisol gây ảnh hưởng đến các cơ quan khác:đường trong máu tăng, mạch máu giãn, phế quản mở rộng... Để tế bào của những cơquan khác nhau có thể “phối hợp” nhịp nhàng như thế chính là nhờ bộ đôi proteinG và GPCR.
|
Nhiều bệnh như ung thư, tiểu đườnghay chứng nghiện rượu được các nhà khoa học cho rằng có liên quan đến tìnhtrạng loạn năng của protein G và GPCR. Theo Ủy ban Nobel, khoảng 50% dược phẩmhiện nay được điều chế dựa trên những nghiên cứu về GPCR, đặc biệt là thuốcchống dị ứng và thuốc an thần. Hiểu rõ về nguyên tắc hoạt động và cấu tạo hóahọc của những thụ thể này sẽ giúp tìm ra những loại thuốc hiệu quả cao hơn vàít tác dụng phụ hơn.
Nhà khoa học Robert Lefkowitz, 69tuổi, là giáo sư hóa sinh của ĐH Duke (bang North Calorina) và Viện Y họcHoward Hugues (ngoại ô thủ đô Washington).Còn Giáo sư Brian Kobilka hiện đang nghiên cứu và giảng dạy về sinh lý học phântử và tế bào tại ĐH Stanford (California).Từ năm 1968, Giáo sư Lefkowitz không ngừng nỗ lực “truy tìm dấu vết” của nhiềuthụ thể ở màng tế bào, trong đó có thụ thể của adrenaline.
Những phát hiện của ông đã giúp Giáosư Kobilka tách ra gien mã hóa cho thụ thể của adrenaline vào thập niên 1980.Khi phân tích gien này, các nhà nghiên cứu phát hiện thụ thể ở màng tế bào cónhiều điểm tương đồng với thụ thể mà mắt dùng để tiếp nhận ánh sáng. Từ đó, họhiểu rằng những thụ thể nói trên đều thuộc một nhóm chung, chuyên liên kết vớiprotein G.
T.D (TheoThanhnien)