Mới đây, tại buổi tổngkết của ngành, Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh đã nêu ra một số bất cập về công tácgiải quyết khiếu nại trong tố tụng dân sự, mà nguyên nhân là do vướng mắc từcác quy định của Bộ Luật Tố tụng dân sự (TTDS) hiện hành. Qua thực tiễn giảiquyết khiếu nại trong tố tụng dân sự đã cho thấy, Bộ Luật TTDS hiện vẫn còn cónhững quy định chưa phù hợp, còn nhiều thiếu sót, hạn chế cần phải bổ sungthêm. Những hạn chế này đang khiến cho công tác giải quyết, trả lời khiếu nạivới đương sự của ngành Tòa án gặp không ít khó khăn, bởi số lượng vụ án dân sựtại các địa phương đang ngày một gia tăng, với nhiều vụ phức tạp, kéo dài.
Theo thống kê, các khiếu nại trong lĩnhvực dân sự chủ yếu xoay quanh yêu cầu chuyển vụ án, áp dụng biện pháp khẩn cấptạm thời, thông báo trả lại đơn kiện, khiếu nại bản án sơ thẩm đã có hiệu lựcpháp luật... Tuy nhiên, quy định pháp luật để giải quyết khiếu nại ở các lĩnhvực này còn chưa đầy đủ. Chẳng hạn, quy định về thẩm quyền của tòa án là sau bangày nhận được khiếu nại của đương sự thì chánh án TAND nơi ký biên bản bịkhiếu nại phải xem xét trả lời. Thế nhưng, luật lại không quy định quyết địnhgiải quyết khiếu nại của chánh án TAND nơi ký biên bản bị khiếu nại có phải làquyết định cuối cùng hay không. Do đó, tình trạng đương sự khiếu nại kéo dài,vượt cấp khi không chấp nhận quyết định giải quyết của tòa án luôn xảy ra.
Cũng theo TAND tỉnh, hiện nay, công tácgiải quyết khiếu nại trong tố tụng dân sự ở TAND cấp sơ thẩm thuộc các huyện,thị xã còn chưa mang lại hiệu quả cao. Hay nói cách khác, đương sự hầu nhưkhông chấp nhận kết quả giải quyết của tòa án cấp sơ thẩm và tiếp tục khiếu nạilên tòa án cấp trên. Trong khi đó Bộ Luật TTDS lại chưa có quy định cho phéptòa án cấp phúc thẩm thụ lý và ra quyết định giải quyết đối với những khiếu nạiđã được cấp sơ thẩm giải quyết. Do đó, để nâng cao hiệu quả và chất lượng trongviệc giải quyết đối với các loại khiếu nại xảy ra ở tòa án cấp sơ thẩm thì luậtcần phải bổ sung thêm những quy định sao cho phù hợp hơn. Theo đó, khi đương sựkhông đồng ý với trả lời của tòa án cấp sơ thẩm thì chánh án tòa án cấp trên cóquyền ra quyết định giải quyết gửi cho đương sự và xem đó là quyết định giảiquyết cuối cùng. Từ đó, quá trình giải quyết vụ án sẽ được diễn ra một cáchliên tục, đúng với luật định, tránh được tình trạng kéo dài mà vẫn phù hợp vớinguyên tắc tổ chức tòa án.
TAND tỉnh còn nêu ra trường hợp vướng mắctrong quy định về việc khiếu nại quyết định thay đổi hoặc không thay đổi ngườitiến hành tố tụng trước khi mở phiên tòa. Theo quy định, nếu không đồng ý vớikết quả giải quyết về yêu cầu thay đổi một trong những thành viên của hội đồngxét xử thì trong vòng 15 ngày, đương sự được quyền khiếu nại lên tòa án cấptrên kế tiếp. Cũng trong vòng 15 ngày, tòa cấp trên kế tiếp phải trả lời chođương sự và kết quả trả lời này được xem là có hiệu lực thi hành. Như vậy,trong trường hợp TAND Tối cao đang xử phúc thẩm vụ án, nhưng có yêu cầu đòithay đổi thẩm phán thì tất nhiên Chánh án TAND Tối cao là người có thẩm quyềntrách nhiệm trả lời cho đương sự. Thế nhưng, nếu không đồng ý với kết quả trảlời của Chánh án TAND Tối cao thì đương sự phải khiếu nại tiếp theo đến cơ quannào và ai là người có thẩm quyền giải quyết theo luật định? Thực tế, đã xảy ranhiều trường hợp rơi đúng vào vấn đề khiếm khuyết này, nên việc giải quyếtkhiếu nại trở nên bế tắc, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự và kéo dàiviệc giải quyết vụ án.
Ngoài ra, luật cũng chưa quy định nếu cấptrên quyết định không thay đổi thẩm phán bị khiếu nại thì thẩm phán đó có đượcquyền tiếp tục giải quyết vụ án hay không. Luật cũng chưa nói rõ nếu không đượcquyền tiếp tục giải quyết vụ án thì thẩm phán đó có được tạm đình chỉ vụ án haykhông. Thực tế cũng đã xảy ra trường hợp thẩm phán đình chỉ vụ án trong khichánh án chưa giải quyết xong yêu cầu đòi thay đổi thẩm phán của đương sự. Thậmchí, khi tòa án cấp trên đang xem xét việc trả lời đương sự thì thẩm phán vẫngiải quyết vụ án một cách bình thường.
Cũng theo TAND tỉnh, ở một khía cạnhkhác, nhiều trường hợp TAND cấp huyện, thị xã không thống nhất được quan điểmkhi trả đơn khởi kiện hoặc chuyển vụ án. Nguyên nhân là vì Bộ Luật TTDS hiệnhành không nói rõ khi chánh án tòa án huyện, thị xã ban hành hai loại văn bảntrên thì cấp dưới là phó chánh án có quyền được ký văn bản trả lời khi bị đươngsự khiếu nại hay không. Do đó, đã có nhiều trường hợp tòa án giải quyết khiếunại cho đương sự theo quan niệm hoặc theo cách hiểu riêng của mình. Chẳng hạnnhư quan niệm đã là chánh án ban hành văn bản thì chánh án phải trả lời khi cókhiếu nại. Trong khi một số tòa án khác lại cho rằng, phó chánh án trả lời giảiquyết khiếu nại cho đương sự cũng được.
Như vậy, qua những phân tích trên củaTAND tỉnh đã cho thấy, các cơ quan chức năng cần sớm có ý kiến cụ thể để đónggóp vào sự hoàn thiện của Bộ Luật TTDS.
N.S