Việt Nam nên nhập khẩu hàng hóa nhiều hơn từ Mỹ
Sáng ngày 3/4/2025 (giờ Việt Nam), chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế đối ứng đối với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ lên tới 46%. Theo nhiều chuyên gia phân tích, việc áp dụng mức thuế này sẽ gây ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP của Việt Nam.
Nhận định về vấn đề này, ông Michael Kokalari, CFA - Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường VinaCapital cho rằng, việc áp dụng mức thuế này sẽ gây ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP của Việt Nam, vì thị trường trước đó đều kỳ vọng mức thuế đối ứng chỉ 10% cho Việt Nam.
Theo thông báo từ Nhà Trắng, Việt Nam đang áp mức thuế lên tới 90% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm cả các yếu tố như “thao túng tiền tệ và rào cản thương mại”. Tuy nhiên, con số 90% này được tính toán bằng cách lấy thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam chia cho tổng kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam. Cụ thể là lấy 123 tỷ USD thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam trong năm 2024 chia cho 137 tỷ USD kim ngạch nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam vào Mỹ.
Cách tính này khớp với số liệu “thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ” mà Tổng thống Trump đã đưa ra tại buổi họp báo công bố các mức thuế của các quốc gia. Các số liệu về thâm hụt thương mại và nhập khẩu được lấy trực tiếp từ Phụ lục II của báo cáo USTR đã công bố vào ngày hôm trước.
Đồng thời, cách tính này cũng phản ánh đúng tinh thần trong những phát biểu của Tổng Thống Trump trước đó cho rằng các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ đang "lợi dụng" nước Mỹ và do vậy họ đã xây dựng toàn bộ chính sách thuế quan dựa trên các số liệu cán cân thương mại — hoặc ít nhất là lấy con số đó làm cơ sở cho lập trường ban đầu trong các cuộc đàm phán sắp tới.
Vì vậy, theo ông Michael Kokalari, Việt Nam cần khẩn trương nhập khẩu hàng hóa nhiều hơn từ Mỹ. "Trước đó, chúng tôi đã nghe từ các nguồn tin thứ cấp cho biết giới chức chính quyền Tổng thống Trump đánh giá cao các nỗ lực ban đầu của Việt Nam trong việc giảm thâm hụt thương mại song phương, nhưng họ sẽ không chấp nhận các lời hứa sẽ mua trong tương lai như trước đây', ông nói.
Vị chuyên gia cũng cho rằng, thông tin tích cực trong ngành năng lượng khi Việt Nam sẽ nhanh chóng nhập khẩu khoảng 35 tỷ USD khí hóa lỏng (LNG) mỗi năm bằng cách sử dụng các tàu chứa khí hóa lỏng nổi (Floating Storage Regasification Units - FSRU) vì việc xây dựng các cảng LNG có thể sẽ mất nhiều năm.
Ngoài ra, phản ứng ban đầu của các chuyên gia về đàm phán thương mại đều cho rằng cho rằng mức thuế đối ứng 46% sáng nay chỉ là điểm khởi đầu trong chiến lược đàm phán của chính quyền Tổng thống Trump và dự kiến sẽ có các cuộc đàm phán giữa Việt Nam và Mỹ sẽ diễn ra trong những tuần tới về vấn đề này.
Tuy nhiên, ngay cả trong giới chuyên gia cũng chưa có sự đồng thuận về mức thuế cuối cùng mà Việt Nam có thể phải đối mặt. Với việc ông Trump đưa ra mức khởi điểm rất cao trong đàm phán, rất khó để hình dung rằng con số cuối cùng có thể thấp hơn 25% – và điều này sẽ là một yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm nay.
Chuyên gia từ Vinacapital đánh giá, các nhà đầu tư và các doanh nghiệp lớn tại Mỹ không kỳ vọng mức thuế của hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ cao hơn đáng kể so với mức 10%, và đã không đẩy mạnh nhập khẩu từ Việt Nam từ trước thời điểm công bố mức áp thuế, nhưng đã tăng cường nhập khẩu từ Trung Quốc và ô tô từ EU.
Trên thị trường chứng khoán, chỉ số VN-Index đã giảm gần 7% trong phiên hôm nay, với lực bán trải đều trên toàn thị trường, cho thấy nhà đầu tư vẫn cần thêm thời gian và thông tin để đánh giá tác động thực sự của chính sách này đến nền kinh tế và tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp niêm yết. Ví dụ, cổ phiếu của FPT – công ty cung cấp dịch vụ gia công phần mềm – giảm tới 7% (giảm sàn) mặc dù mức thuế của chính quyền Tổng thống Trump không tác động gì đến sản phẩm của công ty này.
Trên thị trường ngoại hối, phản ứng ban đầu của tỷ giá USD/VND khá nhẹ nhàng, với mức mất giá chưa đến 1% sau tin tức này – và tổng cộng chưa đến 2% từ đầu năm đến nay. Dựa trên kinh nghiệm từ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump và các trường hợp khác (ví dụ như Mexico), thị trường ngoại hối của những quốc gia bị áp thuế thường chứng kiến đồng nội tệ mất giá khoảng một nửa so với mức thuế được áp.
Thực tế, biến động của tỷ giá USD/VND phản ánh việc còn nhiều chi tiết chưa rõ ràng – bao gồm khả năng sẽ có các “ngoại lệ” (carve-outs) cho một số mặt hàng cụ thể mà Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ.
Về chiến được đầu tư, ông đánh giá tác động của mức thuế đối với các kịch bản đã thiết lập cho các danh mục đầu tư khác nhau, và đang tìm kiếm cơ hội mua vào khi giá cổ phiếu giảm trong ngắn hạn trong bối cảnh tác động tiềm tàng lâu dài đối với cả nền kinh tế Việt Nam và toàn cầu. Đợt bán tháo này tạo ra cơ hội cho các nhà quản lý quỹ chủ động mua vào những cổ phiếu có nền tảng cơ bản tốt và ít bị tác động trực tiếp bởi chính sách thuế, với mức định giá hấp dẫn hơn.
Những doanh nghiệp có thể hưởng lợi rõ rệt nhất là các doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ từ các nỗ lực của Chính phủ nhằm bù đắp tác động của thuế quan đối với tăng trưởng GDP. Theo ông, trong tháng 2, Chính phủ đã công bố tăng kế hoạch tăng chi cho đầu tư công, vốn đã rất tham vọng trong năm nay và thông tin về chính sách thuế quan của Mỹ sẽ càng củng cố quyết tâm thúc đẩy các biện pháp kích cầu nội địa này.
Tập trung vào sản phẩm không bị đánh thuế, sản phẩm chế biến sâu
Trong khi đó, trao đổi với báo chí, ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Trách nhiệm hữu hạn Việt Thắng Jean, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Dệt may thêu đan Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết trong tổng số hơn 44 tỷ USD xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam năm 2024, thị trường Mỹ chiếm đến 40%, tương đương với 18 tỷ USD.
Hiện tại, mức thuế trung bình hàng dệt may Việt Nam xuất sang Mỹ là 15-16%, tùy loại sản phẩm. Như vậy, nếu Mỹ thực sự áp dụng mức thuế đối ứng lên đến 46% như công bố, hàng dệt may Việt Nam sẽ phải chịu mức thuế trung bình từ 61-62% khi vào Mỹ. Như thế, người tiêu dùng Mỹ cũng bị ảnh hưởng trong bối cảnh lạm phát tăng cao.
Theo ông Phạm Văn Việt, ngay trong ngày 2/4, các doanh nghiệp đã phải tổ chức nhiều cuộc họp khẩn cấp với các bên liên quan để bàn phương án ứng phó. Trước mắt, doanh nghiệp tranh thủ đẩy nhanh tiến độ đưa các lô hàng đã đến thời hạn giao ra cảng, đàm phán với hãng tàu cho hàng rời cảng trước thời điểm mức thuế mới có hiệu lực để được áp dụng mức thuế cũ. Tuy nhiên, phương án này nhiều khả năng gặp trở ngại khi hàng hoá khắp nơi đổ dồn về Mỹ trong những ngày tới, trước khi mức thuế mới được thực thi.
Những doanh nghiệp còn đơn hàng đã ký trước nhưng chưa đến thời hạn giao sẽ liên hệ phía đối tác để trao đổi về cách xử lý nhằm hài hòa lợi ích cho cả hai bên. Chắc chắn khi mức thuế mới được áp dụng, sức mua sẽ giảm ít nhất 50%, chính nhà nhập khẩu tại Mỹ cũng chịu áp lực rất lớn. Do đó, doanh nghiệp phải linh động chia sẻ đơn hàng quý 2 sang các thị trường khác, khai thác thị trường ngách để giải phóng lượng hàng hóa có nguy cơ bị ùn ứ.
“Hiệp hội ngành hàng sẽ nhanh chóng kiến nghị Chính phủ có phương án đàm phán với chính quyền Mỹ để giảm mức thuế đối ứng xuống mức thấp nhất có thể. Muốn cải thiện tình hình, Việt Nam nên giảm thuế nhập khẩu và tăng mua các mặt hàng của nước này như ô tô, thiết bị điện tử, máy bay, các loại nông sản, thực phẩm,... Về cơ bản, cơ cấu sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam và Mỹ không cạnh tranh trực tiếp với nhau; do đó, việc giảm thuế nhập khẩu cho hàng hoá của Mỹ không ảnh hưởng nhiều đến sản xuất trong nước. Quan trọng là các giải pháp cần được triển khai thật sớm bởi nếu áp dụng mức thuế như công bố, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn," ông Phạm Văn Việt nêu giải pháp.
Tương tự, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta (doanh nghiệp chuyên chế biến, xuất khẩu tôm), chia sẻ dù đã lường trước song thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra mức thuế đối ứng với hàng nhập khẩu Việt Nam lên tới 46% bất ngờ với cộng đồng doanh nghiệp. Bởi thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực, hành động cụ thể trong việc đưa cán cân thương mại Việt-Mỹ ngày càng cân bằng hơn.
“Hiện nay vẫn chưa rõ mức thuế đối ứng mới được áp dụng như thế nào cho từng mặt hàng nhưng rõ ràng cả doanh nghiệp Việt Nam và người tiêu dùng Mỹ khó cáng đáng chi phí tăng thêm. Với tình hình này, doanh nghiệp hy vọng Chính phủ Việt Nam sớm có phương án đàm phán với chính quyền Mỹ để mức thuế đối ứng giảm về mức chấp nhận được," ông Hồ Quốc Lực cho biết thêm.
Các thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cho thấy trong vài năm trở lại đây Việt Nam đang đứng thứ 4 trong số những nhà cung cấp tôm cho thị trường Mỹ với thị phần ổn định khoảng 8%; đứng sau Ấn Độ có thị phần 31%, Ecuador 26% và Indonesia 17%. Tôm Việt Nam có giá thành cao, hầu như không thể cạnh tranh về giá so với tôm của Ấn Độ, Ecuador.
Vì không thể cạnh tranh về giá nên các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tôm Việt Nam phải tập trung vào các sản phẩm không bị đánh thuế, các sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao để bám trụ được tại thị trường Mỹ.
Trong trường hợp sắp tới Mỹ áp dụng thuế nhập khẩu với tôm Việt Nam cao hơn thì vấn đề không chỉ là cạnh tranh về giá giữa các nhà cung ứng mà sức tiêu thụ của người Mỹ với nhóm sản phẩm giá trị cao như tôm cũng sẽ giảm mạnh bởi giá quá cao.
Thị trường Mỹ cũng là khách hàng lớn nhất của của ngành đồ gỗ và nội thất Việt Nam, chiếm đến 55% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm. Ông Huỳnh Lê Đại Thắng, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đồ gỗ Nghĩa Sơn, thông tin, Mỹ hiện chiếm 50% kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp, 50% còn lại được xuất sang châu Âu.
Thông tin Mỹ áp thuế đối ứng với hàng hoá Việt Nam khiến doanh nghiệp lo lắng song ông Huỳnh Lê Đại Thắng cũng chia sẻ: “Hiện các doanh nghiệp trong ngành đã kiến nghị Chính phủ đàm phán với Mỹ về mức thuế đối với sản phẩm đồ gỗ và đang chờ kết quả tích cực. Nếu như những ngành hàng khác khá bị động thì trước khi Mỹ công bố mức thuế đối ứng, doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam đã ý thức trong việc cân bằng thương mại. Theo đó, doanh nghiệp xuất khẩu tích cực nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ Mỹ và cũng đã kiến nghị Chính phủ giảm thuế tất cả các loại nguyên liệu, gỗ nhập khẩu từ Mỹ vào Việt Nam về 0%. Đây được xem là cơ sở để Mỹ xem xét mức thuế hợp lý đối với sản phẩm gỗ Việt Nam."
Trước việc Mỹ áp dụng mức thuế cơ bản 10% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu và mức thuế đối ứng lên hàng loạt đối tác thương mại lớn, nhiều doanh nghiệp, ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam đã có định hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ trước bằng cách gia tăng thu mua nguyên liệu từ Mỹ, đa dạng thị trường tiêu thụ. Tuy nhiên trong bối cảnh thế giới liên tục biến động, việc mở rộng thị trường mới cũng không hề dễ dàng và cần nhiều thời gian hơn./.