Trong các phân tích, lý giải từ cả chuyênviên kinh tế lẫn quan chức chính phủ về tình hình tỷ giá, lạm phát trong thờigian gần đây, hai từ “tâm lý” được thường xuyên nêu lên như một trong những yếutố tác động quan trọng. Điều đáng nói là mặc dù đã xác định tầm quan trọng củayếu tố tâm lý, hầu như có rất ít biện pháp đưa ra để hóa giải yếu tố này.
Nhiều biểu hiện cho thấy đúng là tâm lýđang chi phối mạnh đến tình hình kinh tế vĩ mô bên cạnh các yếu tố khác. Chẳnghạn, trong khi tỷ giá tự do vẫn ở mức trên 21.000 đồng/1 đô la Mỹ trong mộtthời gian khá dài trước điều chỉnh tỷ giá và một tuần sau điều chỉnh lại vọtlên trên 22.000 đồng/1 đô la Mỹ thì không thể loại trừ yếu tố đầu cơ dựa vàotâm lý. Hay, mặc dù giá điện, giá xăng dầu chưa tăng, giá cả nhiều mặt hàng vẫnđã tăng như thể để “đón đầu” mức tăng sẽ diễn ra vào tháng 3. Khi giá điện, giáxăng tăng rồi thì hàng loạt mặt hàng trong rổ hàng hóa tiêu dùng đều tăng giákhá cao, từ 5 đến 30% mà lý do người bán đưa ra một cách chung và đơn giản làdo giá điện, xăng tăng !
Tâm lý tích cực chỉ có thể hình thành mộtkhi có thông tin đầy đủ, dễ hiểu, ngắn gọn và tập trung. Đáng tiếc là nguyên cảmột tuần trôi qua sau khi tỷ giá được điều chỉnh mạnh mà các quan chức có thẩmquyền không có một chiến dịch nào giải thích cho người dân hiểu theo nguyên tắcnói trên. Nếu có chăng nữa, các giải thích này thường đi kèm với những kháiniệm mà người dân bình thường không thể nào hiểu hết. Người dân làm sao yên tâmkhi chỉ nghe những khái niệm xa lạ với họ như “trạng thái ngoại hối dương”,“cung tiền”, hay “tổng cầu”. Làm sao họ phân biệt được “chính sách tiền tệ” với“chính sách tài khóa” để tin vào các chính sách được cam kết sẽ tiến hành để ổnđịnh kinh tế.
Đây là một thiếu sót rất lớn nếu muốn hóagiải tác động tâm lý xấu và để làm được việc giải thích này, cần một bộ máychuyên nghiệp hiểu được tâm lý của người dân và đáp ứng yêu cầu thông tin thiếtthực của họ.
Giải thích chính sách chỉ là một phần;phần quan trọng hơn là tính minh bạch và lộ trình dứt khoát của chính sách. Đếnnay ai cũng biết điện, xăng dầu sẽ tăng giá nhưng tác động ra sao, làm gì đểgiảm tác động xấu... hoàn toàn không được các cơ quan nhà nước chủ động đưathông tin cho người dân. Ai cũng hiểu Chính phủ sẽ ưu tiên chống lạm phát, ổnđịnh kinh tế hơn là chạy theo tốc độ tăng trưởng nhưng chính sách cụ thể nào sẽđược thực hiện để triển khai việc ưu tiên đó, cái giá phải trả là gì. Tất cảphải được làm rõ và nhiệm vụ của các quan chức chính phủ trong từng bộ phận củamình là giải thích cho người dân hiểu lộ trình cũng như những khó khăn có thểphải đối diện khi mọi người phải thắt lưng buộc bụng.
Thùy Dung