Những trở ngại đối với tăng trưởng tín dụng và giảm lãi suất
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến về Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng nhằm luật hóa một số nội dung của Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội về xử lý nợ xấu. Dự kiến, dự luật sẽ được đưa vào chương trình xây dựng luật của Quốc hội trong kỳ họp tháng 5/2025 theo trình tự, thủ tục rút gọn do tính cấp thiết và quan trọng của vấn đề.
Năm nay, nhu cầu vốn để hỗ trợ tăng trưởng GDP trên 8% là rất lớn, trong khi những vướng mắc trong xử lý nợ xấu đang cản trở quá trình cung cấp tín dụng từ các ngân hàng. Theo NHNN, những khó khăn trong xử lý nợ xấu đang gián tiếp ảnh hưởng đến khả năng luân chuyển vốn, cũng như hạn chế cơ hội tiếp cận tín dụng với chi phí hợp lý cho người dân và doanh nghiệp.
Trước đó, nhiều ngân hàng cho biết từ năm 2024 đến nay, tình trạng khách hàng chậm trễ trong việc trả nợ gia tăng sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực. Việc xử lý nợ xấu chậm lại khiến một lượng vốn lớn của ngân hàng bị “đóng băng” trong các tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu. Điều này không chỉ gây khó khăn cho các ngân hàng trong việc giải phóng nguồn vốn mà còn cản trở nỗ lực giảm lãi suất.
“Sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực từ ngày 1/1/2024, các tổ chức tín dụng không còn quyền thu giữ tài sản bảo đảm, mà chỉ có thể khởi kiện ra tòa để xử lý, khiến quá trình xử lý nợ xấu gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, tình trạng khách hàng cố tình chây ỳ và không hợp tác với ngân hàng trong việc xử lý tài sản bảo đảm ngày càng gia tăng”, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, nhận định.
Không chỉ gặp khó khăn trong việc thu giữ tài sản bảo đảm, các ngân hàng còn vướng mắc trong xử lý nợ xấu liên quan đến các vụ án. Một lượng vốn lớn bị mắc kẹt do tài sản bảo đảm đang là vật chứng trong các vụ án hình sự hoặc bị coi là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.
NHNN khẳng định rằng việc tháo gỡ những vướng mắc về thể chế liên quan đến xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Cần sớm giải quyết các điểm nghẽn để không chỉ giúp các ngân hàng xử lý hiệu quả nợ xấu, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người dân tiếp cận tín dụng với chi phí hợp lý hơn.
Ông Đặng Khắc Vỹ, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng VIB, nhấn mạnh rằng để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, cần hoàn thiện khung pháp lý cho ngân hàng. Việc không luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14 khiến rủi ro gia tăng đối với các ngân hàng. Nếu nghị quyết này được luật hóa, các ngân hàng sẽ có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để bảo đảm quyền chủ nợ, từ đó mạnh dạn cho vay với lãi suất thấp hơn, giúp doanh nghiệp và người dân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn hơn.
Hiệu ứng domino trong khủng hoảng tài chính
Luật Các tổ chức tín dụng 2024 không đưa vào quy định về quyền thu giữ tài sản đảm bảo, không đề cập đến việc kê biên tài sản đảm bảo của bên phải thi hành án, cũng như hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng trong các vụ án hình sự. Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), điều này khiến quá trình xử lý nợ xấu kéo dài.
"Khi thiếu các công cụ hữu hiệu để xử lý nợ xấu và tài sản đảm bảo liên quan, trong thời gian tới, tiến độ xử lý nợ xấu sẽ bị trì hoãn, gây ảnh hưởng đến tình hình tài chính của các tổ chức tín dụng. Đồng thời, điều này có thể hạn chế khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp và người dân",đại diện của NHNN nhận định.
Bên cạnh đó, NHNN cho rằng hoạt động ngân hàng mang tính đặc thù khi huy động vốn và cho vay theo kỳ hạn nhất định. Nếu áp dụng quy trình xử lý thông thường như các giao dịch vay dân sự (khởi kiện và chờ thi hành án), thời gian giải quyết sẽ kéo dài, có thể dẫn đến việc ngân hàng không kịp thời hoàn trả tiền gửi cho khách hàng khi có yêu cầu, gây ra khủng hoảng tài chính theo hiệu ứng domino.
Nhằm tháo gỡ vướng mắc trong xử lý nợ xấu, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng đã đề xuất luật hóa một số nội dung từ Nghị quyết số 42/2017/QH14. Cụ thể, NHNN đưa ra ba chính sách chính: luật hóa quyền thu giữ tài sản đảm bảo; luật hóa quy định về kê biên tài sản đảm bảo của bên phải thi hành án; luật hóa quy định về hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng trong vụ án hình sự. Ngoài ra, NHNN cũng đề xuất bổ sung quy định về hoàn trả tài sản đảm bảo là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.
TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế, nhận định rằng việc không đưa Nghị quyết 42/2017/QH14 vào Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã tạo ra khoảng trống pháp lý lớn trong xử lý nợ xấu. Do đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý về vấn đề này là hết sức cấp bách nhằm tránh tình trạng nợ xấu tồn đọng trở lại.
Các chuyên gia cũng cho rằng dư luận vẫn có định kiến về việc ngân hàng thu giữ tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, để thúc đẩy kinh tế phát triển, cần đảm bảo sự cân bằng giữa quyền lợi của chủ nợ và người đi vay. Việc bảo vệ quyền của chủ nợ sẽ giúp các ngân hàng yên tâm cung ứng vốn cho nền kinh tế.