Doanh nghiệp quản lý, bảo vệ rừng ở Đắk Nông gặp rào cản

Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên (Công ty Nam Tây Nguyên) đứng chân trên địa bàn xã Quảng Trực (Tuy Đức). Đơn vị được giao quản lý hơn 27,27 ngàn ha rừng và đất rừng. Là đơn vị sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực lâm nghiệp. Ngành nghề kinh doanh của đơn vị rộng, bao gồm: Quản lý bảo vệ rừng, trồng rừng, chăm sóc rừng trồng; trồng cây lâu năm, cây công nghiệp; phát triển du lịch, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo tồn nguồn gen…

Trong 7 công ty lâm nghiệp ở Đắk Nông, Công ty Nam Tây Nguyên là “điểm sáng” về quản lý bảo vệ rừng và phát triển kinh tế. Trong đó, vấn đề liên kết phát triển kinh tế có nhiều kết quả nổi trội. Công ty Nam Tây Nguyên đã chủ động tìm hướng đi mới, đồng thời đẩy mạnh kêu gọi hợp tác đầu tư với các tổ chức cá nhân có đủ tiềm lực. Công ty đã ký kết hợp tác chiến lược với Tập đoàn Vạn Thương Sài Gòn và liên kết thành lập Công ty Cổ phần Vạn Trúc Tây Nguyên đầu tư xây dựng nhà máy chế biến lồ ô, tre nứa, công suất khoảng 13.000 tấn sản phẩm/năm.

Doanh nghiệp đã khoanh vùng rừng có tiềm năng phát triển du lịch, đồng thời kêu gọi nhà đầu tư và cho thuê dịch vụ môi trường rừng trên diện tích gần 4.900 ha. Có 3 nhà đầu tư đã ký biên bản ghi nhớ và có nguyện vọng hợp tác nội dung này. Ngoài ra, Công ty Nam Tây Nguyên tự sản xuất giống phục vụ rừng. Hiện đơn vị đã thực hiện, triển khai vườn ươm hàng chục ngàn cây giống.

Là 1 đơn vị năng động nhưng Công ty Nam Tây Nguyên cho rằng có rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Các chính sách hỗ trợ, nhất là liên quan đến vốn chưa đến với các doanh nghiệp dù họ rất cần nguồn lực này để mở rộng đầu tư.

Theo ông Nguyễn Ngọc Bình, Giám đốc Công ty Nam Tây Nguyên, hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm chưa rõ ràng. Điều này dẫn đến doanh nghiệp bị thụ động, thiếu linh hoạt trong sản xuất kinh doanh, dễ mất cơ hội trong kinh doanh.

Ông Bình cho rằng, kinh doanh thì thay đổi từng ngày. Nhưng với chức năng là doanh nghiệp Nhà nước, công ty không chủ động được kế hoạch sản xuất đối với các hoạt động được chủ sở hữu phân cấp. Cụ thể là việc không được quyền quyết định các dự án dưới 50% vốn sở hữu. “Hàng năm, công ty thực hiện theo kế hoạch hoạt động sản xuất kinh doanh do cấp trên phê duyệt. Nếu phát sinh một số nội dung, hạng mục hoặc không triển khai thì việc điều chỉnh rất khó khăn”, ông Bình chia sẻ.

Công ty TNHH MTV đầu tư phát triển Đại Thành (Công ty Đại Thành) được giao quản lý hơn 18.200 ha rừng và đất rừng tại xã biên giới Đắk Lao (Đắk Mil). Trong số này, có hơn 17.200 ha diện tích đất có rừng. Trong 7 công ty lâm nghiệp Nhà nước ở Đắk Nông, Công ty Đại Thành là đơn vị có thành tích quản lý, bảo vệ rừng tốt nhất. Năm 2022, trên lâm phần không xảy ra tình trạng chặt phá, lấn chiếm rừng, khai thác, vận chuyển lâm sản trái phép.

Ngoài công tác quản lý, bảo vệ rừng, Công ty Đại Thành còn khai thác le (150.000 cây/năm) và sản xuất rượu (khoảng 5.000 lít rượu trắng và rượu sâm/năm). Năm 2022, doanh thu của doanh nghiệp đạt 1,8 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 140 triệu đồng, nộp ngân sách 148 triệu đồng. Tiền lương của người lao động doanh nghiệp trung bình 8,8 triệu đồng/tháng.

Lãnh đạo Công ty Đại Thành cho rằng, còn nhiều rào cản đối với mô hình doanh nghiệp Nhà nước của đơn vị. Thứ nhất, doanh nghiệp không được quyền tự chủ về kinh doanh rừng hoặc sản xuất nông nghiệp dưới tán rừng. Thứ hai, Nhà nước không bổ sung vốn điều lệ như đề án được sắp xếp nên doanh nghiệp không có nguồn vốn để đầu tư phát triển. Thứ ba, Công ty Đại Thành là doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ công ích (bảo vệ, phát triển rừng) nhưng chỉ được hỗ trợ kinh phí thực hiện chứ không phải đặt hàng giao nhiệm vụ.

Giám đốc Công ty Đại Thành Phan Bá Nhã, chia sẻ: Muốn phát triển mà không có vốn đầu tư thì không làm gì được. Quy định thì có và công ty đã nhiều lần đề xuất nhưng nguồn phân bổ thì tỉnh chưa cấp.

Buồn nhất về việc sản xuất, kinh doanh có thể nói đến Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đức Hòa (Công ty Đức Hòa). Trong tổng diện tích được giao quản lý gần 10.400 ha rừng và đất rừng, chỉ còn chưa tới 4.000 ha đất có rừng. Diện tích còn lại cơ bản bị phá, lấn chiếm.

Hiện Công ty Đức Hòa cơ bản chỉ làm nhiệm vụ quản lý, bảo vệ rừng. Nguồn thu nhập của đơn vị được rót từ ngân sách và nguồn chi trả dịch vụ môi trường rừng. Lợi nhuận trong 9 tháng đầu năm là 10 triệu đồng, nộp ngân sách 5 triệu đồng.

Giám đốc Công ty Đức Hòa Nguyễn Bá Giáp chia sẻ: Doanh nghiệp cơ bản không có vốn nên chỉ làm nghề giữ rừng. Các nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh khác khó triển khai vì thiếu kinh phí và nhân lực đủ trình độ.

Theo Sở NN-PTNT Đắk Nông, trên địa bàn có 7 công ty lâm nghiệp Nhà nước, quản lý phần lớn diện tích rừng của tỉnh. Hầu hết các doanh nghiệp này không có ngành nghề sản xuất, kinh doanh. Hoạt động của các công ty lâm nghiệp vẫn là quản lý, bảo vệ diện tích rừng được giao.

Một thực tế dễ nhận thấy ở Đắk Nông là các công ty lâm nghiệp có trong tay rất nhiều rừng và đất rừng. Những nguồn lực đó cơ bản còn ở dạng tiềm năng, chưa thể trở thành tư liệu sản xuất. Chưa phát huy được thế mạnh tài nguyên, nhiều doanh nghiệp hiện đang trông chờ, thậm chí phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn hỗ trợ từ ngân sách.