Bước chuyển mạnh mẽ trong chính sách quản lý thị trường vàng
Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến góp ý cho Dự thảo sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Một trong những nội dung đáng chú ý là việc dự kiến bãi bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng, vốn do SJC nắm giữ suốt hơn một thập kỷ qua.
Thay vào đó, các doanh nghiệp và tổ chức tín dụng đáp ứng đủ điều kiện sẽ được phép tham gia trực tiếp vào hoạt động sản xuất vàng miếng, một bước đi được kỳ vọng sẽ thúc đẩy cạnh tranh, gia tăng tính minh bạch và từng bước điều tiết lại thị trường vàng trong nước theo hướng ổn định, lành mạnh hơn.
Theo dự thảo, doanh nghiệp muốn được cấp phép sản xuất vàng miếng phải đáp ứng các điều kiện như: có Giấy phép kinh doanh mua – bán vàng miếng, vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, không bị xử phạt hành chính hoặc đã hoàn tất khắc phục hậu quả nếu có vi phạm trước đó, đồng thời xây dựng quy trình nội bộ về sản xuất vàng miếng một cách bài bản.
Với các tổ chức tín dụng, điều kiện còn khắt khe hơn, bao gồm vốn điều lệ tối thiểu 50.000 tỷ đồng cùng các yêu cầu tương tự về năng lực quản lý và tuân thủ pháp luật.
Đặc biệt, để đảm bảo chất lượng và truy xuất nguồn gốc, các đơn vị được cấp phép chỉ được phép sản xuất vàng miếng theo tiêu chuẩn quy định, phải công bố rõ ràng các thông số về hàm lượng, khối lượng, tiêu chuẩn áp dụng và có trách nhiệm bảo hành sản phẩm với khách hàng.
Ngoài ra, hệ thống lưu trữ dữ liệu về sản xuất, nhập khẩu và phân phối vàng miếng phải được thiết lập và kết nối trực tiếp với Ngân hàng Nhà nước nhằm tăng cường kiểm soát và minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng.
Việc mở rộng quyền sản xuất vàng miếng ra ngoài SJC được đánh giá là động thái tái cấu trúc thị trường vàng theo hướng hội nhập và cạnh tranh. Nếu được thực hiện hiệu quả, chính sách này sẽ từng bước xóa bỏ tình trạng độc quyền, giảm áp lực nguồn cung trên thị trường vàng miếng, góp phần thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa giá vàng trong nước và quốc tế là một trong những vấn đề gây bất ổn trong suốt thời gian qua.
Tuy nhiên, với các điều kiện ngặt nghèo về năng lực tài chính và quản trị rủi ro, hiện chỉ có một số doanh nghiệp, ngân hàng lớn như PNJ, DOJI, SJC, BIDV, Vietcombank, VietinBank, Agribank, VPBank, Techcombank và MB được đánh giá là đủ tiềm lực để tham gia lĩnh vực này. Điều đó đồng nghĩa, dù mở cửa sản xuất, nhưng thị trường vàng miếng vẫn sẽ được kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng “bùng nổ tự do” gây rối loạn thị trường.
Dự thảo Nghị định sửa đổi lần này được xem là một bước tiến chính sách mang tính cải cách, vừa đảm bảo an toàn hệ thống tài chính, vừa mở rộng dư địa cạnh tranh lành mạnh, hướng tới mục tiêu điều hành thị trường vàng hiệu quả, bền vững trong giai đoạn mới.
Hạn mức nhập khẩu vàng sẽ được điều chỉnh theo từng năm
Dự thảo Nghị định mới về quản lý hoạt động xuất, nhập khẩu vàng tiếp tục khẳng định vai trò điều tiết của Nhà nước, cụ thể hóa nguyên tắc kiểm soát chặt chẽ thị trường vàng nhằm đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, an toàn hệ thống tài chính – tiền tệ.
Theo đó, hạn mức nhập khẩu vàng miếng hoặc vàng nguyên liệu sẽ không cố định mà được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) điều chỉnh linh hoạt theo từng năm, căn cứ vào mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ, cán cân cung – cầu vàng trong nước cũng như diễn biến thị trường quốc tế. NHNN sẽ cấp Giấy phép xuất, nhập khẩu cho các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp đủ điều kiện, theo quy định tại Điều 11a của Dự thảo Nghị định, qua đó siết chặt đầu vào và đảm bảo vàng nhập khẩu đi đúng mục đích, đúng đối tượng.
Chỉ những tổ chức, doanh nghiệp được cấp phép mới được phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu từ các nhà sản xuất uy tín quốc tế, cụ thể là các đơn vị được Hiệp hội Thị trường vàng London (LBMA) chứng nhận. Đây là bước nhằm nâng cao chất lượng vàng nhập khẩu, bảo đảm tính minh bạch, đồng bộ với tiêu chuẩn quốc tế.
Các doanh nghiệp này phải công bố công khai các thông tin quan trọng về sản phẩm như tiêu chuẩn, khối lượng, hàm lượng và phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu thông tin không chính xác hoặc gây hiểu nhầm. Việc công khai thông tin sẽ góp phần minh bạch hóa thị trường, giúp người tiêu dùng có cơ sở để lựa chọn và giám sát.
Song song với đó, các doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu vàng có nghĩa vụ xây dựng nội quy, quy trình nội bộ liên quan đến hoạt động xuất – nhập khẩu vàng và gửi báo cáo định kỳ cho NHNN.
Việc này không chỉ đảm bảo hoạt động được giám sát sát sao mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch, an toàn trong quy trình bán vàng nguyên liệu. Đặc biệt, doanh nghiệp phải công bố rõ ràng quyền lợi và nghĩa vụ của khách hàng khi giao dịch, tránh các hành vi gian lận, nhập nhèm về chất lượng, trọng lượng hay giá bán vàng.
Vàng nhập khẩu chỉ được sử dụng cho các mục đích cụ thể, gồm: sản xuất vàng miếng phục vụ thị trường trong nước, chế tác trang sức mỹ nghệ hoặc bán lại cho các đơn vị có giấy phép sản xuất tương ứng.
Tất cả các giao dịch mua bán liên quan đến vàng nhập khẩu đều phải được ghi nhận đầy đủ, lưu trữ trên hệ thống thông tin có khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu với cơ quan quản lý nhà nước. Điều này giúp tăng cường khả năng giám sát, truy xuất nguồn gốc và kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm, đầu cơ, thao túng giá vàng.
Đáng chú ý, để tăng cường minh bạch hóa giao dịch và phòng chống rửa tiền, dự thảo quy định mọi giao dịch mua bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên bắt buộc phải thực hiện thông qua tài khoản thanh toán tại ngân hàng.
Quy định này không chỉ giúp xác thực thông tin khách hàng, tăng độ an toàn trong giao dịch mà còn là công cụ quan trọng giúp Nhà nước theo dõi dòng tiền, giảm thiểu rủi ro cho hệ thống tài chính quốc gia.