Đắk Nông cần hơn 23 tỷ đồng để khắc phục sạt trượt hồ Đắk N'ting
Đắk Nông đã tìm ra nguyên nhân sự cố sạt trượt hồ chứa nước Đắk N’ting và dự kiến cần hơn 23 tỷ đồng để sửa chữa, khắc phục.
Sạt trượt do thiên tai
Dự án hồ chứa nước Đắk N’ting được HĐND tỉnh Đắk Nông phê duyệt chủ trương đầu tư vào tháng 9/2018. Sau khi điều chỉnh, dự án được phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, dự toán vào tháng 8/2020.
Mục tiêu của dự án là tạo nguồn nước tưới cho 680ha cây trồng, tạo nguồn nước sinh hoạt cho khoảng 1.000 hộ dân. Dự án triển khai tại xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong với tổng mức đầu tư 137 tỷ đồng, do Ban Quản lý các dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đắk Nông làm chủ đầu tư.
Dự án này chưa được cơ quan chuyên môn chấp thuận nghiệm thu hoàn thành do còn nhiều tồn tại chưa khắc phục triệt để. Đầu tháng 8/2023, tại khu vực dự án xảy ra sự cố sạt trượt nghiêm trọng.
Tại công trình, sạt trượt quy mô lớn đã xuất hiện ở mái đồi phía phải, gây ra hàng loạt hư hỏng kết cấu, đe dọa trực tiếp đến an toàn của công trình và dân cư vùng hạ du. UBND tỉnh Đắk Nông đã công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai để ứng phó, khắc phục tại công trình hồ chứa nước Đắk N’ting.
Ngay sau sự cố, UBND tỉnh Đắk Nông thành lập Tổ giám định nguyên nhân (gọi tắt là Tổ giám định 1552), phối hợp Viện Thủy công và các đơn vị chuyên môn. Tổ công tác khảo sát hiện trường nhiều đợt, thu thập hồ sơ thiết kế, thi công, dữ liệu quan trắc và phân tích yếu tố địa hình, địa chất, thủy văn.
Theo Tổ giám định 1552, nguyên nhân hình thành khối trượt bắt nguồn từ tổ hợp các yếu tố bất lợi về địa hình, địa chất, thủy văn và tác động của con người. Khu vực sườn đồi bên phải công trình có địa hình dốc, nền đất là các lớp bazan phong hóa mạnh, khả năng chịu lực thấp, dễ bão hòa.
Cấu trúc địa chất theo phương nghiêng về phía lòng hồ, làm mất ổn định khi nước ngầm tăng cao. Trước khi xây dựng công trình, sườn đồi bên phải có hệ số ổn định bằng 1,05, cho thấy vai phải của công trình có nguy cơ mất ổn định.
Năm 2023 cũng là năm có lưu lượng mưa lớn kỷ lục. Tại khu vực sạt trượt, lượng mưa trong 7 ngày lên đến 394mm, lớn hơn lượng mưa bình quân cả tháng 7 hàng năm. Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây biến động lớn đến mực nước ngầm trên mái dốc, làm thay đổi các chỉ tiêu cơ lý của các lớp địa chất gây ra sạt trượt sườn đồi.
Ngoài yếu tố thời tiết, hoạt động canh tác tự phát trên đồi đã tạo nhiều rãnh xói. Nước mặt tập trung, ngấm sâu, làm tăng áp lực nước ngầm. Hệ số ổn định mái dốc giảm mạnh. Khối trượt dịch chuyển mạnh về phía công trình, gây phá hoại nặng nề các hạng mục: thân đập, tràn xả lũ, mặt đập.
Tổ giám định 1552 kết luận, mưa lớn kéo dài liên tục kết hợp với điều kiện địa hình, địa chất phức tạp là nguyên nhân gây ra khối trượt trên sườn đồi công trình. Sự dịch chuyển của khối trượt tác động trực tiếp đến công trình, gây ra hư hỏng tại tràn xả lũ, đập đất. Đây là nguyên nhân bất khả kháng gây ra sự cố sạt trượt hồ chứa nước Đắk N’ting.
Ưu tiên giữ an toàn công trình
Theo Tổ giám định 1552, hiện đập đất của công trình xuất hiện nhiều khu vực bị nứt, gãy, vỡ. Thân đập có hiện tượng đùn trồi, dịch chuyển cao hơn thiết kế gần 0,5m làm cho đất đắp tại đoạn này bị phá hoại, tách lớp và gây thấm mạnh. Đập đất của hồ chứa nước Đắk N’ting hiện tại không bảo đảm an toàn để tích nước.
Tràn xả lũ của công trình đã bị nứt, vỡ ở nhiều vị trí và không bảo đảm an toàn. Tường cánh thượng lưu, hạ lưu, các vị trí khe nối đã biến dạng. Phần tiếp giáp giữa nền và bê tông bản đáy tràn đã có sự chuyển vị, phá hủy.
Cầu tràn của công trình bị tác động khá lớn. Một số nhịp cầu xuất hiện vết nứt kéo dài, rộng. Một số dầm ngang có hiện tượng bị nứt, bong tách ra khỏi chủ dầm. Một số mố, trụ, gối cầu bị xô lệch, hư hỏng, mất an toàn.
Tổ giám định 1552 cho rằng, khối trượt sườn đồi gần hồ chứa nước Đắk N’ting có nguy cơ cao xảy ra sạt lở vì khu vực này hội tụ đủ các yếu tố bất lợi. Do đó, cần phải gia cố sớm để bảo đảm an toàn lâu dài.
Trước nguy cơ trên, Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông đã đề xuất các giải pháp khắc phục trước mắt và lâu dài đối với công trình hồ chứa nước Đắk N’ting. Trước mắt, toàn bộ hồ được giữ mực nước thấp nhất và dừng hoàn toàn việc tích nước.
Thoát nước được thực hiện qua cống hoặc lắp đặt hệ thống xi-phông cưỡng bức. Các vết nứt trên mái dốc được lấp trám bằng đất sét, phủ nilon chống thấm. Công trình được giám sát chặt, rào chắn các khu vực nguy hiểm, cắm biển cảnh báo, đồng thời tổ chức di dời người dân nằm trong vùng ảnh hưởng trực tiếp.
Về lâu dài, phần công trình chính được gia cố toàn diện. Đập đất sẽ được đắp lại tại những vị trí biến dạng, bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật. Móng tràn xả lũ được khoan phụt vữa chống thấm, rãnh thoát nước được sửa chữa và mở rộng. Phần cầu tràn phải được sửa chữa các khe co giãn và khắc phục hư hỏng các dầm ngang.
Đối với khối trượt bên ngoài công trình, giải pháp kỹ thuật bao gồm: gia cố mái dốc, làm bậc giảm xói, đào hệ thống rãnh tiêu thoát nước mặt và lắp giếng thu nước ngầm. Bề mặt sườn đồi sẽ được phủ xanh bằng cây rễ sâu, trồng theo địa hình để giảm tốc dòng chảy và ổn định đất. Khu vực nguy cơ cao được khoanh vùng, cấm hoàn toàn hoạt động canh tác tự phát.
Tổng kinh phí khắc phục sự cố sạt trượt tại hồ chứa nước Đắk N’ting dự kiến hơn 23,1 tỷ đồng. Trong đó, gần 18 tỷ đồng dành cho xử lý mái dốc và khối trượt (ngoài phạm vi công trình) và phần còn lại để sửa chữa các hạng mục công trình đầu mối.
Tỉnh Đắk Nông hiện đã chỉ đạo UBND huyện Đắk Glong thường xuyên theo dõi tình hình sạt trượt để tuyên truyền, vận động người dân tránh xa khu vực hạ lưu công trình trong thời gian chưa được khắc phục. Huyện Đắk Glong có giải pháp bố trí, ổn định đời sống của người dân khu vực sạt trượt và nghiêm cấm các hành vi phá rừng làm nương rẫy, giữ hiện trạng lớp thảm thực vật xung quanh hồ.
Ban Quản lý các dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đắk Nông có trách nhiệm theo dõi chặt chẽ hiện trạng và diễn biến sạt trượt của công trình. Chủ đầu tư đề xuất các giải pháp sửa chữa mang tính ổn định lâu dài và nguồn kinh phí khắc phục nhằm bảo đảm công trình được quản lý, khai thác, sử dụng theo đúng quy định.