Cha mẹ làm gì khi trẻ "nghiện" thế giới ảo?

Lạc lối giữa thế giới ảo

T. N. A. học sinh lớp 9 một trường THCS trên địa bàn TP. Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông từng được biết đến như một cô bé ngoan ngoãn, học đều, hòa đồng với bạn bè. Thế nhưng, trong suốt học kỳ II năm lớp 8, kết quả học tập của A. đi xuống rõ rệt, thường xuyên đi học trễ, hay ngủ gật trong giờ học.

Mối quan hệ bạn bè lâu nay cũng trở nên cách biệt với A. vì em dần rời khỏi những cuộc trò chuyện ngoài đời thực, chỉ cầm điện thoại và lướt trên tiktok, facebook hay những trò chơi online suốt giờ nghỉ.

Bằng linh cảm của một người làm mẹ, chị V. mẹ của A. đã lặng lẽ xem camera phòng học và rồi sốc nặng khi nhìn thấy con mình đột nhiên khóc, có khi còn ngồi lặng lẽ một góc để "lướt cho xong những video chưa xem". Thậm chí, nhiều hôm giáo viên chủ nhiệm thông báo con vắng học không lý do. A. đã trở thành một người khác, âu lo, mệt mỏi và dễ khóc.

Ban đầu, chị V. hoang mang nhưng sau cùng chị chọn cách không la mắng và lặng lẽ đồng hành với con. Chị V. âm thầm thay đổi thói quen sinh hoạt trong gia đình, dành nhiều thời gian trò chuyện, khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoài trời. Chị V. nhờ đến sự hỗ trợ của giáo viên chủ nhiệm và những người bạn thân của A. Việc đặt niềm tin và kiên nhẫn cùng con qua giai đoạn khó khăn đã mang lại hiệu quả. A. dần cởi mở, chia sẻ và có những bước thay đổi tích cực.

Câu chuyện của A. không phải là trường hợp cá biệt, mà là hồi chuông cảnh tỉnh cho nhiều gia đình có con trong độ tuổi đến trường. Trong bối cảnh công nghệ số bùng nổ, thiết bị thông minh ngày càng phổ biến và việc truy cập internet trở nên dễ dàng, học sinh, trẻ em đang tiếp cận mạng xã hội, trò chơi điện tử từ rất sớm.

Không ít em nhanh chóng trở nên phụ thuộc, dành phần lớn thời gian mỗi ngày để chìm đắm trong màn hình, bỏ bê việc học, thu hẹp các mối quan hệ thật và ngày càng xa rời đời sống tinh thần lành mạnh.

Việc sống trong không gian ảo quá lâu khiến nhiều học sinh mất dần khả năng tương tác xã hội, giảm tập trung, hình thành những thói quen thiếu kiểm soát và tiềm ẩn nhiều nguy cơ về tâm lý lứa tuổi.

Một bộ phận phụ huynh vì bận rộn hoặc chủ quan nên chậm nhận ra con mình đang dần trở thành "con nghiện của màn hình", lướt mạng xã hội và tiếp nhận thông tin còn nhanh nhạy hơn cả người lớn.

Mạng xã hội vốn là công cụ kết nối và học hỏi, nhưng khi thiếu kiểm soát và định hướng đúng đắn, nó dễ biến thành mảnh đất chứa các trào lưu lệch chuẩn, nội dung phản cảm, độc hại và thậm chí nguy hiểm cho sự phát triển tâm lý lứa tuổi học sinh.

Không ít phụ huynh khi nhận ra vấn đề đã chọn cách thay đổi cùng con: quản lý thời gian sử dụng thiết bị số, đồng hành học tập, cùng con trải nghiệm cuộc sống thực qua việc làm vườn, đọc sách, chơi thể thao… "Điều quan trọng là mình làm bạn với con, chia sẻ thay vì cấm đoán. Mình nói cho con hiểu hậu quả, cùng con đặt ra cam kết chứ không ép buộc hay kiểm soát khắt khe", chị Nguyễn Thị Minh, phụ huynh một học sinh lớp 8 chia sẻ.

Để kết nối ảo không che lấp tuổi thơ

Nhận rõ những tác hại ngày càng rõ rệt của việc nghiện mạng xã hội, trong những năm gần đây, ngành Giáo dục Đắk Nông đã triển khai nhiều giải pháp để giúp học sinh nhận diện và điều chỉnh hành vi sử dụng công nghệ.

Các buổi sinh hoạt ngoại khóa được tổ chức thường xuyên với các chuyên đề về an toàn trên mạng, nhận biết thông tin độc hại và giữ sự tỉnh táo trước trào lưu. Các trường học lồng ghép vấn đề này vào giờ học đạo đức, giáo dục công dân hoặc giờ chào cờ đầu tuần…

Các trường tăng cường các hoạt động rèn luyện kỹ năng sống, thể chất, nghệ thuật... giúp học sinh tìm được nhiều niềm vui ngoài đời thực. Quan trọng hơn, nhiều trường đang xây dựng nền văn hóa tích cực trên không gian số bằng cách tổ chức thi làm video với nội dung đồng cảm, có giá trị, lan tỏa những hình mẫu tích cực.

Ông Trần Sĩ Thành, Phó Giám đốc Sở GD - ĐT tỉnh Đắk Nông nhận định: "Nghiện mạng xã hội không chỉ khiến học sinh, trẻ em sao nhãng học tập, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy về sức khỏe và tinh thần như mất ngủ, trầm cảm, rối loạn hành vi, thậm chí ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển nhân cách và định hướng nghề nghiệp của các em"

Trước thực tế đó, ngành Giáo dục Đắk Nông đã và đang chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng, các trường học và phụ huynh để triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: từ tuyên truyền nhận diện tác hại của mạng xã hội, tổ chức sinh hoạt chuyên đề, tư vấn tâm lý, đến các hoạt động ngoại khóa nhằm tạo môi trường học tập cân bằng, lành mạnh, giúp học sinh tăng cường kết nối thật và giảm dần sự phụ thuộc vào không gian mạng.

"Chúng tôi cũng đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục kỹ năng số, hướng dẫn học sinh sử dụng mạng xã hội một cách an toàn, tích cực. Trong thời gian qua, nhiều buổi tuyên truyền về Luật An ninh mạng, ứng xử văn minh trên nền tảng số đã được tổ chức trực tiếp tại các trường, giúp học sinh hiểu và chủ động bảo vệ mình trên không gian mạng", ông Thành chia sẻ.

Ông Thành lưu ý, trong dịp nghỉ hè là khoảng thời gian học sinh có nhiều thời gian rảnh rỗi, nếu không có sự quản lý chặt chẽ từ gia đình, không có những định hướng hoạt động phù hợp và tích cực, các em rất dễ rơi vào “bẫy” của mạng xã hội.

“

Nghỉ hè không đồng nghĩa với buông lỏng. Phụ huynh và nhà trường cần cùng phối hợp để xây dựng kế hoạch hè cho học sinh, bảo đảm các em được tham gia hoạt động bổ ích, vận động thể chất, giao tiếp thực tế nhiều hơn.

Ông Trần Sĩ Thành, Phó Giám đốc Sở GD - ĐT tỉnh Đắk Nông

Tuy nhiên, với môi trường mạng xã hội ngày càng dễ tiếp cận, nguy cơ học sinh bị cuốn vào không gian ảo vẫn luôn hiện hữu. Ông Trần Sĩ Thành nhấn mạnh: "Trong dịp nghỉ hè – khoảng thời gian học sinh có nhiều thời gian rảnh rỗi – nếu không có sự quản lý chặt chẽ từ gia đình, không có những định hướng hoạt động phù hợp và tích cực, các em rất dễ rơi vào "bẫy" của mạng xã hội. Nghỉ hè không đồng nghĩa với buông lỏng. Phụ huynh và nhà trường cần cùng phối hợp để xây dựng kế hoạch hè cho học sinh, bảo đảm các em được tham gia hoạt động bổ ích, vận động thể chất, giao tiếp thực tế nhiều hơn".