Lời nói vần của người Ê đê

Bìa cuốn sách

Cuốn sách chủ yếu phản ánh kinh nghiệm về thiên nhiên như việc xem thời tiết, cây cỏ, chim muông, qua đó để biết thời vụ gieo trồng, gặt hái, đoán ngày tốt, ngày xấu...; về xã hội và con người, như cách ứng xử trong gia đình và xã hội, phong tục, tập quán... Klei duê được dùng để truyền đạt kinh nghiệm về lao động sản xuất, về tình yêu đôi lứa, về quan hệ gia đình; về giáo dục con cháu, về kinh nghiệm ứng xử cộng đồng; về lời cúng thần linh, về lời xử kiện, về hát sử thi, truyện kể, câu đố… bằng các hình thức khác nhau. Nội dung lời nói vần thường được dùng để diễn đạt một cách cô đọng và ngắn gọn những kinh nghiệm đã đúc kết được trong quá trình phát triển và trường tồn của người Ê đê.

Lời nói vần không bắt buộc không gian diễn xướng, có thể sử dụng trong lúc nghỉ ngơi sau giờ làm nương rẫy, khi đi lấy nước, bên ché rượu cần khi anh em, bạn bè gặp gỡ tâm tình hay người già răn dạy con cháu. Người diễn xướng Klei duê tùy vào tâm trạng, câu chuyện, hoàn cảnh mà biến tấu, sáng tạo thành những vần, điệu để người nghe dễ hiểu, dễ nhớ. Vì thế, lời nói vần đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của người Ê đê.

B.M (g/t)