Lâm Đồng mới bứt phá từ các thế mạnh kinh tế chủ lực

Việc sáp nhập 3 tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông và Bình Thuận thành tỉnh Lâm Đồng mới không chỉ đơn thuần là tổ chức lại đơn vị hành chính, mà quan trọng hơn là mở ra cánh cửa phát triển toàn diện cho vùng đất này. Với thế mạnh vượt trội về tài nguyên khoáng sản, nông nghiệp công nghệ cao và du lịch cao cấp, tỉnh Lâm Đồng mới sẽ trở thành cực tăng trưởng mới, định vị tầm vóc mang tầm quốc gia trong chiến lược phát triển bền vững.

Phát triển trung tâm bô xít – nhôm quốc gia

Trong bức tranh kinh tế của tỉnh Lâm Đồng mới, ngành công nghiệp khai thác và chế biến bô xít - nhôm đóng vai trò trụ cột chiến lược. Tỉnh Lâm Đồng mới hiện nay chiếm hơn 99% trữ lượng bô xít của cả nước, với tổng trữ lượng lên đến 5,4 tỷ tấn quặng nguyên khai, riêng Đắk Nông chiếm khoảng 3,2 tỷ tấn. Với lợi thế này, tỉnh Lâm Đồng mới khẳng định vị thế đầu tàu trong chuỗi khai thác, chế biến khoáng sản chiến lược và hướng tới mục tiêu sớm trở thành trung tâm bô xít-nhôm của Việt Nam.

Hiện nay, hai tổ hợp alumin lớn tại Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông) đã sản xuất hàng triệu tấn alumin mỗi năm, tạo ra nguồn thu ngân sách hàng ngàn tỷ đồng và việc làm ổn định cho hơn 2.000 lao động, chủ yếu là người dân địa phương. Trong đó, Tổ hợp alumin Nhân Cơ đã nộp ngân sách Nhà nước tới 4.438 tỷ đồng lũy kế đến cuối năm 2024. Còn đối với Tổ hợp alumin Tân Rai, tỉnh Lâm Đồng có công suất thiết kế 650.000 tấn alumin/năm với tổng mức đầu tư 15.414 tỷ đồng. Tổ hợp này được đưa vào vận hành thương mại từ ngày 1/10/2013. Tính đến ngày 31/3/2024, Tổ hợp Tân Rai đã sản xuất được 7,47 triệu tấn alumin quy đổi, nộp ngân sách Nhà nước hơn 5.300 tỷ đồng. Đồng thời, tạo việc làm cho trên 1.000 lao động, với thu nhập hiện nay là trên 16 triệu đồng/người/tháng.

Điểm sáng không dừng lại ở khâu khai thác và chế biến sơ cấp, cấu trúc công nghiệp đang có bước chuyển mạnh sang giai đoạn nâng cao giá trị gia tăng: luyện nhôm, sản xuất sản phẩm trung gian và hoàn chỉnh trong chuỗi cung ứng.

Một trong những bước đi rõ rệt để hiện thực hóa sản phẩm nhôm ngay trên địa bàn là Dự án Nhà máy Điện phân nhôm Đắk Nông do Công ty TNHH Luyện kim Trần Hồng Quân làm chủ đầu tư. Nhà máy được xây dựng tại Khu công nghiệp Nhân Cơ, huyện Đắk R’lấp, với diện tích 129,42ha và tổng công suất thiết kế lên đến 450.000 tấn nhôm/năm, chia làm 3 phân kỳ. Hiện tại, nhà máy đã hoàn thành xây dựng khu văn phòng, khu nhà ở cho chuyên gia, cùng với nhà xưởng ... Dự kiến quý II/2026, nhà máy sẽ đi vào vận hành sản xuất phân kỳ 1 với công suất 150.000 tấn nhôm/năm. Dự án này là bước đi quan trọng để sản xuất nhôm kim loại ngay tại địa phương và là cột mốc đánh dấu việc Đắk Nông chính thức bước vào chuỗi sản xuất nhôm hoàn chỉnh, từ khai thác bô xít – chế biến alumin – luyện nhôm – sản phẩm công nghiệp. Theo tính toán, khi vận hành thương mại, Dự án Nhà máy Điện phân nhôm Đắk Nông sẽ đóng góp cho GDP của tỉnh Đắk Nông khoảng 900 triệu USD/năm; đóng góp cho ngân sách Nhà nước bình quân khoảng 70 triệu USD/năm; đồng thời, giải quyết việc làm cho khoảng 950 lao động trực tiếp.

Cùng với đó, Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã đề xuất và đang chuẩn bị triển khai Tổ hợp bô xít – alumin – nhôm Đắk Nông 2, với công suất lên tới 2 triệu tấn alumin và 0,5 – 1 triệu tấn nhôm/năm. Đây là một trong những tổ hợp công nghiệp lớn nhất ngành nhôm ở Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại, với tổng mức đầu tư dự kiến cho toàn bộ hệ thống dự án liên quan là hơn 182.000 tỷ đồng. Việc sản xuất nhôm ngay tại Đắk Nông là bước chuyển quan trọng giúp nâng tầm giá trị tài nguyên, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô và mở ra khả năng xây dựng chuỗi giá trị công nghiệp nhôm bền vững.

Không dừng lại ở công suất, dự án này cũng mở đường cho hình thành các ngành công nghiệp phụ trợ như luyện kim, chế biến hóa chất, vật liệu công nghiệp nhẹ và logistics chuyên biệt. Nhờ kết nối đường bộ từ Tây Nguyên xuống cảng Kê Gà (Bình Thuận), hàng hóa sẽ rút ngắn được chu trình vận chuyển, giảm chi phí, tăng lợi nhuận và tăng sức cạnh tranh quốc tế. Vì thế, tỉnh Lâm Đồng mới, nhờ đó sẽ vươn lên thành trung tâm công nghiệp luyện nhôm lớn nhất cả nước.

Nông nghiệp công nghệ cao khẳng định vị thế

Bên cạnh khai khoáng, nông nghiệp công nghệ cao là trụ cột thứ hai định hình tương lai phát triển của Lâm Đồng mới. Trong đó, Lâm Đồng cũ đã nổi danh là “thủ phủ nông nghiệp công nghệ cao” của cả nước, với vùng rau – hoa Đà Lạt nổi bật trên bản đồ nông nghiệp.

Toàn tỉnh Lâm Đồng hiện có hơn 69.600 ha canh tác nông nghiệp công nghệ cao, chiếm hơn 21,2% diện tích sản xuất, doanh thu đạt từ 3-8 tỷ đồng/ha/năm, riêng hoa cao cấp có thể lên tới 15-24 tỷ đồng/ha/năm. Địa phương này đang tiên phong ứng dụng công nghệ sinh học, IoT, big data và chuyển đổi số vào quy trình sản xuất, từ đó không chỉ nâng cao năng suất mà còn đảm bảo chất lượng, an toàn và truy xuất nguồn gốc.

Đắk Nông, địa phương có hơn 58% diện tích đất là đất nông nghiệp cũng đang dần chuyển đổi từ sản xuất truyền thống sang nông nghiệp xanh, tuần hoàn, ứng dụng công nghệ cao. Các sản phẩm chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su đang được tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn với chế biến và xuất khẩu.

Trong khi đó, Bình Thuận là “vựa thanh long” lớn nhất cả nước, với hơn 30.000 ha, đồng thời phát triển mạnh các mô hình canh tác thông minh, tưới tiết kiệm và trồng trọt hữu cơ. Nhiều mô hình canh tác thanh long hữu cơ phục vụ xuất khẩu sang 20 quốc gia trên thế giới đang chứng minh hiệu quả kinh tế vượt trội.

Việc sáp nhập 3 tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông và Bình Thuận thành tỉnh Lâm Đồng mới giúp mở rộng không gian sản xuất, hình thành các vùng chuyên canh quy mô lớn, liên kết giữa vùng nguyên liệu – chế biến – logistics – tiêu thụ. Đây là tiền đề để Lâm Đồng mới không chỉ giữ vững vai trò thủ phủ nông nghiệp công nghệ cao của Tây Nguyên, mà còn có thể vươn lên trở thành trung tâm nông nghiệp hàng đầu cả nước.

Phát triển du lịch cao cấp từ cao nguyên xuống biển

Trước khi sáp nhập, thành phố Đà Lạt – trung tâm kinh tế và văn hóa của Lâm Đồng cũ đã là một trong những điểm đến du lịch hàng đầu cả nước. Với cảnh quan thơ mộng, khí hậu mát mẻ quanh năm và không khí trong lành, Đà Lạt đóng vai trò là "thủ phủ nghỉ dưỡng cao nguyên" thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Tuy nhiên, địa hình đồi núi và kết nối giao thông hạn chế đã giới hạn không gian phát triển nơi đây. Vì thế, sau khi sáp nhập, không gian du lịch của tỉnh Lâm Đồng mới sẽ được mở rộng và đáp ứng yêu cầu phát triển mới.

Sáng săn mây Đà Lạt, chiều chèo thuyền trên hồ Tà Đùng, khám phá hang động núi lửa thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, tối ngắm hoàng hôn trên biển Phan Thiết, trải nghiệm du lịch “3 không gian trong 1 ngày” sẽ là điểm nhấn định hình sản phẩm du lịch mới.

Bên cạnh đó, Lâm Đồng mới còn hội tụ yếu tố bản sắc với các dân tộc bản địa như K’ho, M’nông, Chăm..., tạo điều kiện phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng kết hợp sản phẩm địa phương như cà phê, thanh long, hoa Đà Lạt, rượu cần, dệt thổ cẩm... Đặc biệt, kết hợp với nông nghiệp công nghệ cao và văn hóa bản địa của người K’ho, M’nông, Chăm..., ngành du lịch Lâm Đồng mới có thể phát triển theo hướng khác biệt, hấp dẫn và khó thay thế trong hệ sinh thái du lịch quốc gia.

Có thể khẳng định, từ ba trụ cột công nghiệp khai thác, chế biến bô xít, nhôm– nông nghiệp – du lịch, Lâm Đồng mới đang sở hữu các thế mạnh phát triển kinh tế tính liên ngành, liên vùng rõ rệt. Đây là tiền đề để xây dựng một cực phát triển mới ở phía Nam, đóng vai trò trung gian kết nối Tây Nguyên với duyên hải Nam Trung Bộ và Đông Nam Bộ, đặc biệt trong bối cảnh vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đang cần mở rộng động lực phát triển.

PV