Tinh gọn bộ máy: Cần hỗ trợ thế nào cho người lao động sau khi thôi việc?
Theo Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đánh giá, trong quý 1/2025, một lượng lớn lao động từ khối đơn vị sự nghiệp sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy sẽ tham gia vào thị trường lao động khu vực tư nhân.
Theo phương án điều chỉnh tinh gọn bộ máy Nhà nước, số lượng nhân sự trong hệ thống hành chính có thể giảm tối thiểu khoảng 20%. Quá trình này không chỉ tác động đến các cơ quan hành chính mà còn ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề khác nhau trên thị trường lao động trong thời gian tới.
Nhiều ngành nghề bị tác động bởi tinh gọn bộ máy
Dự kiến, khoảng 100.000 cán bộ, viên chức, người lao động sẽ bị ảnh hưởng trong đợt tinh gọn bộ máy, đặc biệt là những vị trí trong các cơ quan, đơn vị không còn phù hợp hoặc những khâu trung gian cồng kềnh cần được sắp xếp lại. Những lĩnh vực, ngành nghề chịu tác động lớn nhất bao gồm hành chính-công vụ, giáo dục, y tế, báo chí-truyền thông và các đơn vị sự nghiệp công lập.
Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, Chính phủ điện tử làm giảm nhu cầu nhân lực trong quản lý hành chính. Bên cạnh đó, nhiều vị trí tại các Sở, ban, ngành và cơ quan quản lý Nhà nước sẽ bị cắt giảm, buộc một số lượng lớn công chức, viên chức phải tìm kiếm cơ hội mới.
Ngành giáo dục cũng chịu tác động khi một số trường học công lập sáp nhập hoặc thay đổi mô hình hoạt động, khiến nhiều cán bộ quản lý và giáo viên có thể rơi vào tình trạng dôi dư. Trong khi đó, ngành y tế đối mặt với áp lực của xu hướng tự chủ tài chính trong bệnh viện công và các trung tâm y tế công lập bị sắp xếp lại, ảnh hưởng đến đội ngũ nhân viên hành chính và một số nhân viên y tế không trực tiếp tham gia khám chữa bệnh (hộ lý, kỹ thuật viên, quản lý dược...).
Lĩnh vực báo chí-truyền thông cũng không nằm ngoài làn sóng này. Việc tái cấu trúc một số cơ quan báo chí, đài truyền hình công lập khiến một số phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên và nhân sự hành chính trong ngành mất việc làm. Ngoài ra, các đơn vị sự nghiệp công lập như viện nghiên cứu, trung tâm đào tạo cũng sẽ phải thu hẹp quy mô, tác động đến nhiều lao động có chuyên môn cao trong lĩnh vực này.
Theo Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đánh giá, trong quý 1/2025, một lượng lớn lao động từ khối đơn vị sự nghiệp sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy sẽ tham gia vào thị trường lao động. Điều này không chỉ tạo ra thách thức mà còn mở ra những cơ hội mới cho cả người lao động và doanh nghiệp.
Để đảm bảo công tác kết nối việc làm trước những biến động của thị trường lao động trong thời gian tới, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã yêu cầu các địa phương tăng cường theo dõi sát sao tình hình lao động, đẩy mạnh cung cấp thông tin về thị trường việc làm. Theo đó, các phiên giao dịch việc làm cần được tổ chức với tần suất cao hơn, kết hợp giữa hình thức trực tiếp và trực tuyến để kết nối hiệu quả giữa người lao động và doanh nghiệp.
Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội nhấn mạnh rằng trung tâm sẵn sàng tiếp nhận, tư vấn và giới thiệu việc làm cho những công chức, viên chức, người lao động thôi việc do sắp xếp bộ máy. Theo ông Thành, đây là nhóm lao động có trình độ, kinh nghiệm và có thể nhanh chóng thích nghi với những cơ hội việc làm mới trong khu vực tư nhân.
Hơn 60.000 tỷ đồng hỗ trợ người thất nghiệp
Theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP, người lao động thuộc diện tinh giản biên chế khi thôi việc sẽ được hưởng trợ cấp thôi việc, trợ cấp cho mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, trợ cấp để tìm việc làm hoặc bảo hiểm thất nghiệp. Đây là những trợ lực quan trọng giúp người lao động có thêm thời gian và nguồn lực để tìm kiếm công việc mới phù hợp với năng lực và hoàn cảnh của mình.
Chia sẻ về quyền lợi của người lao động liên quan đến chính sách sắp xếp tổ chức bộ máy theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP, ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng Ban thực hiện Chính sách Bảo hiểm xã hội (Bảo hiểm xã hội Việt Nam), cho biết cơ quan Bảo hiểm xã hội đã sẵn sàng để giải quyết chế độ về bảo hiểm thất nghiệp cho các đối tượng người lao động thôi việc khi tinh gọn bộ máy.
Cụ thể, người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp khi thôi việc sẽ được hưởng các chính sách về trợ cấp thất nghiệp, đào tạo nghề, tư vấn giới thiệu việc làm...
“Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hiện nay còn kết dư hơn 60.000 tỷ đồng. Do đó, với những viên chức, người lao động thôi việc khi tinh gọn bộ máy thì Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp vẫn đảm bảo khả năng chi trả,” ông Thọ khẳng định.
Đề xuất giải pháp hỗ trợ người lao động tìm việc sau khi thôi việc ở khu vực Nhà nước, ông Lê Quang Trung, nguyên Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) cho rằng cần tăng cường liên kết giữa các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và trung tâm dịch vụ việc làm. Việc đào tạo, đào tạo lại và nâng cao trình độ chuyên môn là giải pháp quan trọng để giúp người lao động thích nghi với yêu cầu mới của thị trường.
Ngoài ra, ông Trung cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực hoạt động của các trung tâm dịch vụ việc làm, đặc biệt là công tác dự báo cung-cầu lao động trong ngắn và trung hạn, nhằm giúp người lao động có sự chuẩn bị tốt nhất cho tương lai.
Ông Vũ Quang Thành cũng nhận định để giúp nhóm lao động này nhanh chóng tái hòa nhập vào thị trường lao động cần có những khảo sát cụ thể về nhu cầu tìm kiếm việc làm của họ cũng như mong muốn từ phía doanh nghiệp. Việc này không chỉ giúp định hướng đào tạo, nâng cao kỹ năng mà còn tạo cơ hội việc làm phù hợp với khả năng và kinh nghiệm của người lao động.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Phạm Minh Huân cho rằng Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ thiết thực để giúp người lao động bị ảnh hưởng có thể nhanh chóng tìm được công việc mới. Ông Huân đề xuất ngoài các chính sách chung, Nhà nước cần bổ sung thêm ngân sách để hỗ trợ người lao động trong quá trình tìm việc, đặc biệt là hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi công việc và kết nối với các doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng.
Việc tinh gọn bộ máy Nhà nước là một "bước đi" tất yếu để nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, điều quan trọng là làm thế nào để thực hiện quá trình này một cách hợp lý, đảm bảo quyền lợi của người lao động và giúp họ có cơ hội phát triển trong một môi trường làm việc mới. Nếu có những chính sách hỗ trợ và các giải pháp kết nối việc làm hiệu quả, lực lượng nhân sự sau khi rời khu vực Nhà nước có thể nhanh chóng tái hòa nhập thị trường lao động và tiếp tục đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.