Hàng trăm hộ dân Lâm Đồng “sống nhờ” trên đất Đắk Nông
Nhiều năm qua, hàng trăm hộ dân xã Đạ K’nàng, huyện Đam Rông (Lâm Đồng) sinh sống, sản xuất công khai trên địa phận xã Đắk Som, huyện Đắk Glong (Đắk Nông). Từ đây phát sinh bao hệ lụy.
Hàng chục năm "ở nhờ"
Trong cái lạnh đầu mùa khô, bà K’Jang (SN 1950, hộ khẩu thường trú xã Đạ K’nàng) cùng con, cháu quây quần, sưởi ấm bên bếp lửa. Lần giở ký ức, bà lão nhớ mang máng rằng, đây là nơi mà gia đình bà đã chọn gắn bó sau khi chuyển đi từ xã Đạ Đờn (huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng).
Bà K’Jang kể, xã Đạ K’nàng trước đây là một vùng đất bằng phẳng. Cách chân núi Tà Đùng vài trăm mét, có một con suối chảy quanh. Đất đai màu mỡ, người dân tập trung sống 2 bên suối để canh tác lúa nước và làm nương rẫy.
Sau này, khi dân cư đông đúc, người dân tiến sát đến chân núi Tà Đùng để làm nhà, trồng cây cà phê. Gần 40 năm trôi qua, nơi đây không chỉ là vùng đất của riêng người K’Ho, mà còn rất nhiều đồng bào dân tộc khác cùng sinh sống.
Tháng 11/2023, UBND Đắk Nông ban hành Quyết định số 1339, bàn giao một phần đất của Vườn Quốc gia Tà Đùng về cho huyện Đắk Glong quản lý. Sau quyết định này, hàng trăm hộ khẩu thường trú tại xã Đạ K’nàng đang sinh sống dưới chân núi Tà Đùng, chính thức được xác định không phải cư dân của tỉnh Đắk Nông.
Biết chuyện, bà K’Jang động viên con cháu cố gắng chăm nom vườn cà phê của gia đình, thế nhưng lòng bà lão vẫn thấp thỏm không yên. Trong giây phút nào đó, bà từng nghĩ đến tình huống xấu nhất, tỉnh Đắk Nông sẽ thu hồi toàn bộ diện tích này. Những hộ gia đình như bà K’Jang phải bỏ lại tài sản mà cả đời gây dựng.
Ở phía đối diện nhà bà K’Jang, toàn bộ căn nhà và hơn 1ha đất sản xuất của gia đình anh Trần Hữu Hiếu (thường trú thôn Păng Dung) nằm trọn trên đất của tỉnh Đắk Nông. Sau hơn 1 thập kỷ sinh sống, làm ăn trên mảnh đất này, đây có lẽ là quãng thời gian “đau đầu” nhất đối với người đàn ông quê gốc Thanh Hóa.
Anh Hiếu chỉ tay về phía tuyến đường nhựa được làm mới gần 2 năm trước, nói với giọng đầy suy tư: “Ngày trước, con đường nhựa này chỉ là đường đất, dẫn từ trung tâm xã vào tới tận chân núi. Sau này tôi mới biết, chính con đường nhựa là ranh giới giữa 2 tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng”.
Địa phương cũng mắc kẹt
Trong khu vực rộng khoảng 1.300ha thuộc vùng đệm của Vườn Quốc gia Tà Đùng, hiện có gần 400 hộ dân cư trú, canh tác. Đa phần những hộ dân này đều thường trú tại xã Đạ K’nàng, huyện Đam Rông, tỉnh Lâm Đồng nhưng có đất đai, nhà cửa, tài sản trên đất tỉnh Đắk Nông.
Nằm cách tuyến đường nhựa (ranh giới giữa 2 tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng) khoảng 500m về phía chân núi Tà Đùng, căn nhà của gia đình anh Triệu Tấn Phong và 30 hộ dân khác (đều là anh em, họ hàng với anh Phong), hợp thành một làng Dao, thuộc thôn Păng Báh, xã Đạ K’nàng.
Gần 30 năm lập nghiệp trên vùng đất Tây Nguyên, chưa lúc nào anh Phong mong ngóng được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất như hiện nay.
Theo lời anh Phong, gần đây nhiều người có nguyện vọng thế chấp đất để vay vốn ngân hàng làm ăn. Thế nhưng khi đi làm thủ tục, do nơi đất đai chưa được “phân định rõ ràng” nên không thể vay vốn được.
“Có đất mà không thể yên tâm làm ăn. Chúng tôi bảo nhau hôm nào sang Đắk Nông để hỏi rõ có được cấp sổ đỏ không”, anh Phong nói.
Thực tế “có 1 không 2” đang diễn ra tại xã Đạ K’nàng không chỉ mang đến những phiền toái cho các hộ dân đang sinh sống tại đây mà còn gây khó khăn trong công tác quản lý hành chính, bảo đảm an ninh trật tự.
Ông K’Bát, Trưởng thôn Păng Dung, xã Đạ K’nàng cho biết, cả thôn có khoảng 100 hộ dân làm nhà cửa, đất đai hoặc có tài sản nằm trên đất của tỉnh Đắk Nông. Trong số này, có đến 90% là các hộ đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ.
“Thôn Păng Dung nằm trên địa phận của 2 tỉnh Lâm Đồng và Đắk Nông nên công tác quản lý gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là vấn đề nhân khẩu và an ninh trật tự. Khi có chuyện bên phần đất Đắk Nông, chúng tôi chỉ thông báo với chính quyền xã Đạ K’nàng, sau đó chờ chính quyền xã Đắk Som đến xử lý”, ông K’Bát nói.
Theo báo cáo của UBND xã Đạ K’nàng, cộng đồng dân cư sinh sống tại khu vực chân núi Tà Đùng chủ yếu là người Dao (sinh sống từ khoảng năm 1995) và người K’Ho (sinh sống từ trước năm 1990). Canh tác ổn định lâu dài từ trước khi Vườn Quốc gia Tà Đùng được thành lập, đến nay, người dân đã hình thành các thôn, làng, cụm dân cư tại khu vực này.
UBND xã Đạ K’nàng cho biết, công tác quản lý nhân hộ khẩu gặp nhiều khó khăn như xác nhận nhà đất ở hợp pháp; khi xảy các vụ việc vi phạm pháp luật rất khó xử lý kịp thời vì phải chuyển về chính quyền xã Đắk Som thụ lý, giải quyết.
Ông Lê Đình Mạnh, Phó Chủ tịch UBND xã Đạ K’nàng cho biết: “Nhiều năm qua, người dân xây dựng nhà cửa kiên cố, ổn định nhưng không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tình trạng này đã hạn chế quyền sử dụng đất của người dân, ảnh hưởng tới việc đầu tư, phát triển kinh tế của Nhân dân”.
Thông tin thêm về việc gần 400 hộ dân xã Đạ K’nàng đang sinh sống trên phần đất của xã Đắk Som, ông Trần Nam Thuần, Chủ tịch UBND huyện Đắk Glong cho biết, tình trạng này đã tồn tại nhiều năm. Trong thời gian qua, chính quyền địa phương 2 tỉnh Lâm Đồng và Đắk Nông đã có nhiều lần làm việc để bàn phương án giải quyết, bảo đảm quyền lợi cho người dân cũng như công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự, địa giới hành chính.
“Đến nay, giữa 2 địa phương vẫn chưa có giải pháp cụ thể. Trước mắt, chúng tôi kiến nghị 2 địa phương phối hợp, tăng cường công tác quản lý, bảo đảm người dân yên tâm sinh sống, làm ăn. Trong đó, huyện Đắk Glong giao công an và kiểm lâm phối với lực lượng đồng cấp của huyện Đam Rông quản lý về con người, đất đai trong khi chờ cấp có thẩm quyền có chỉ đạo cụ thể”, ông Trần Nam Thuần cho hay.