Hệ lụy từ phân bón giả, kém chất lượng ở Đắk Nông

Phân bón giả, thiệt hại thật

Trong những ngày mùa, tại các vùng sản xuất ở xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong (Đắk Nông), toát lên một màu xanh bạt ngàn sau những cơn mưa.

Thế nhưng, đằng sau những màu xanh trù phú ấy là biết bao lần nông dân phải chứng kiến cây trồng tàn úa, chết vì gặp phải phân bón giả, kém chất lượng. Rơi vào cảnh ngộ đó, mọi công sức bao năm gây dựng của bà con trong phút chốc tiêu tan trong nuối tiếc.

Gia đình ông Đỗ Khắc Thắng ở xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong (Đắk Nông) hơn 10 năm sinh sống bằng nghề trồng rau xanh và canh tác cà phê. Còn nhớ những ngày tháng 7, trong cơn mưa phùn, chúng tôi đến thăm ông trong lúc gia đình đang thu hoạch cà rốt vụ hè thu.

Vùng đất xã Quảng Sơn nổi tiếng màu mỡ, chỉ cần thả hạt giống vào đất là cây vươn mình cho ra hoa, đậu trái. Nhưng để năng suất cao hơn, bà con còn áp dụng quy trình bón phân theo nguyên tắc “4 đúng”, là đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng-nồng độ và đúng cách.

Tuy hết sức cảnh giác nhưng không ít lần ông Thắng gặp phải phân bón giả, kém chất lượng. Sau khi bón phân một vài hôm vườn rau xanh, cà phê héo rũ, gây thiệt hại lớn cho gia đình.

Ông Thắng cho hay: “Tôi đã từng mua phải phân bón kém chất lượng rồi. Ban đầu rất khó phân biệt. Vì bao bì vẫn giống như thế, nhưng chất lượng thì rất kém”.

Ông Thắng cho biết thêm, chẳng hạn như vườn cây đang xanh tốt, sau khi bón phân cây trở nên vàng vọt, kém sức sống dần. Khi đó mới biết mua phải phân bón rởm.

Có những năm, sau mỗi lần bón phân, lẽ ra có phân thì cây trồng phải xanh tốt hơn, đằng này cả vườn cây sinh trưởng rất chậm, ít phát triển.

Để vườn cây trở lại bình thường như thời điểm trước khi bón phân, ông Thắng phải dùng phân thuốc giải độc đất, các chế phẩm để khôi phục lại vườn cây.

“Phân giả, kém chất lượng chúng tôi chỉ biết nhìn và cảm nhận từ thực tế qua các biểu hiện của cây trồng thôi. Khi vườn cây bị vàng úa, héo rũ, chúng tôi đổi loại phân khác, cây mới phát triển trở lại. Từ đó, có thể nhận định là phân bón giả, kém chất lượng”, ông Thắng chia sẻ.

Ông Thắng chia sẻ thêm, chỉ riêng vườn rau xanh, chỉ cần sử dụng nhầm một đợt phân bón giả, kém chất lượng thì hỏng cả một mùa vụ. Bởi vì khi cây rau sinh trưởng, phát triển kém, sức đề kháng yếu thì rất dễ bị sâu bọ tấn công. Như vậy phải tăng chi phí đầu tư cùng với đó năng suất giảm, chất lượng kém, coi như vụ rau đó ông bị thất thu.

Ông Đỗ Hoàng Hà, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Nông nghiệp Hà Khánh, xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong (Đắk Nông) được coi như người “canh cửa” đối với sản phẩm đầu vào, đầu ra cho bà con nông dân, nhưng bản thân ông Hà cũng bị lừa mua phải phân bón kém chất lượng.

Ông Hà cho biết: “Gia đình tôi đã mua phải 2 tấn phân bón nhãn hiệu Zara kém chất lượng. Nhưng không thể khiếu nại gì được nên đành thôi”.

Theo ông Hà, lần đầu ông mua một tấn về bón cho vườn cà phê, trong vòng một tuần, vườn cây xanh tốt, ngọn phát triển tua tủa . Do vậy, ông đã gọi điện đặt thêm 2 tấn nữa.

Tưởng đâu số phân này giúp vườn cây sinh trưởng như ý. Thế nhưng vườn cà phê đang xanh tốt, cho thu 1ha hơn 7 tấn sau khi bón phân, cây nào khỏe thì rụng lá, rụng trái, cây yếu thì chết đứng.

Gặp phải tình cảnh oái oăm như vậy, ông Hà dường như bất lực. Việc trước tiên là ông phải tức tốc dùng các loại phân thuốc đặc trị để ứng cứu, phục hồi vườn cà phê.

Những ngày sau đó, để cứu vãn tình thế, ông Hà nhiều lần tìm gặp đại lý nhưng đều bị lãng tránh, từ chối làm việc. Cũng thời điểm đó, do có công việc gia đình, bố mẹ ốm đau, ông Hà đành gác lại sự việc.

Gần 3 tháng sau, ông Hà trở về dự định tiếp tục đến gặp các bên liên quan để làm việc, nhưng bên công ty phân bón viện ra nhiều lý do như: cần có bao phân còn nguyên, lô sản xuất, sử dụng đúng loại phân đó để bón lại… Qua đó, mới xác định lô phân đó làm chết cây trồng.

“Với đòi hỏi đó tôi đành bỏ cuộc và chịu thiệt, dây dưa thêm khổ. Bởi vì rất khó để chứng minh được phân bón giả, kém chất lượng”, ông Hà chia sẻ.

Nỗi lo thường trực của nông dân

Chất lượng vật tư nông nghiệp luôn là vấn đề được nông dân quan tâm. Ngoài việc giá cả liên tục biến động theo chiều hướng tăng, mỗi khi vào vụ mới, nhiều nông dân còn băn khoăn, lo lắng về phân bón giả, kém chất lượng.

Bên cạnh các loại hàng phân bón có thương hiệu, đạt chất lượng thì vẫn còn những loại phân kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ lưu hành trên thị trường.

Phân bón giả, kém chất lượng chủ yếu là do một số tiểu thương ham lợi nhuận, trà trộn buôn bán đánh lừa người tiêu dùng với các thủ đoạn tinh vi. Thực tế, nông dân gặp lúng túng trước một “ma trận” các chủng loại vật tư nông nghiệp, nhất là phân bón.

Theo ông Đỗ Hoàng Hà, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Nông nghiệp Hà Khánh, đối với bà con nông dân, mua phân bón để chăm sóc vườn cây của mình, điều sợ nhất là phân giả, kém chất lượng.

Khi sử dụng phân bón kém chất lượng bón cho cây trồng thì mùa màng không chỉ kém năng suất mà còn bị thiệt hại rất nhiều mặt. Từ đó dẫn đến đời sống của người nông dân thêm khó khăn vì thu nhập bị giảm sút.

Do đó, ông Hà khuyến cáo các thành viên HTX, bà con nông dân nên chọn những hãng phân có uy tín do các công ty làm ăn chân chính cung cấp để sử dụng.

“Bà con nên mua bằng tiền mặt, chọn những loại phân uy tín thì bảo đảm về chất lượng. Công ty cũng bảo đảm cho nông dân tốt hơn các đơn vị bán phân đầu tư, tức mua phân trước, trả tiền sau”, ông Hà cho biết thêm.

“

Thị trường phân bón hiện nay thật sự là “ma trận” đối với bà con nông dân. Chúng ta thử đi đến một cửa hàng vật tư nông nghiệp sẽ thấy được vô vàn các chủng loại, từ nhãn mác đến hàm lượng… Nếu nông dân không được tư vấn, rõ ràng việc mua phân bón không hề đơn giản. Do vậy, người kinh doanh vật tư nông nghiệp phải có trách nhiệm như là một thầy thuốc, chỗ dựa tin cậy cho nông dân.

Ông Phạm Tuấn Anh, Giám đốc Sở NN – PTNT tỉnh Đắk Nông

Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Nông nghiệp Hà Khánh khuyến cáo thêm, đặc biệt, bà con cần thay đổi thói quen là đầu mùa khó khăn thì đến đại lý lấy phân đầu tư về chăm sóc cây trồng, cuối mùa trả tiền. Vì khi phụ thuộc kinh tế, bà con không có quyền lựa chọn, hay đưa ra yêu cầu mua các chủng loại phân bón có chất lượng. Do đó, bà con luôn bị thua thiệt.

Theo ông Nguyễn Anh Sơn, xã Đức Xuyên, huyện Krông Nô, nếu lỡ mua phải phân bón kém chất lượng thì thiệt hại rất lớn. Đây là vấn đề khiến cho nhà nông đau đầu nhất trong sản xuất hiện nay.

Ông Sơn cho hay: "Thật sự tình trạng phân bón giả, kém chất lượng là nỗi lo thường trực của người nông dân. Riêng từ đầu năm đến nay, cơ quan chức năng phát hiện và và xử phạt nhiều đại lý bán phân kém chất lượng ở hầu khắp các huyện của tỉnh. Như vậy, chứng tỏ phân bón giả, kém chất lượng vẫn còn lưu hành trên thị trường".

Theo ông Sơn, tình trạng các đại lý, công ty bán phân bón kém chất lượng vẫn còn diễn ra, nhưng người dân ngại tố giác. Vì bà con sợ va chạm, không đủ cơ sở pháp lý để chứng minh phân bón kém chất lượng.

Tác động lớn đến ngành Nông nghiệp

Trong những năm gần đây, diện tích, năng suất và sản lượng trồng trọt của tỉnh tăng nhanh, đồng nghĩa với việc nhu cầu sử dụng các loại vật tư nông nghiệp cũng tăng cao.

Đối với lĩnh vực trồng trọt, trung bình mỗi năm, Đắk Nông sử dụng khoảng 2,6 triệu tấn phân bón các loại và hàng trăm tấn các loại thuốc bảo vệ thực vật, tương đương với số tiền sử dụng khoảng hơn 9.000 tỷ đồng.

Số lượng, chủng loại phân bón ngày càng tăng; đại lý, cơ sở kinh doanh phân bón tràn ngập khắp nơi. Điều này tạo nên "ma trận" phân bón và là thách thức lớn đối với ngành Nông nghiệp hiện nay.

Thời gian qua, tại các cuộc tiếp xúc với đại biểu Quốc hội, cử tri tại các huyện, thành phố đã bày tỏ sự lo lắng về chất lượng phân bón, kém chất lượng trên địa bàn. Qua đó, nông dân kiến nghị các ngành chức năng thường xuyên kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ hoạt động buôn bán, sản xuất mặt hàng này.

Qua đánh giá sơ bộ của ngành Nông nghiệp, hàng năm, Đắk Nông thiệt hại hàng tỷ đồng do tác hại của phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả, kém chất lượng.

Phân bón giả, kém chất lượng làm giảm năng suất cây trồng, gây ngộ độc cho cây và dẫn đến tình trạng đất đai thoái hóa, ô nhiễm môi trường. Sản phẩm xuất phát từ những vườn cây sử dụng phân bón kém chất lượng cũng sa sút, khó đáp ứng yêu cầu thị trường.

Nông dân phải chi trả nhiều tiền cho loại phân này, nhưng sản lượng nông sản thu hoạch lại thấp hơn so với mong đợi, gây ra khó khăn trong sản xuất.

Theo nhiều người, hiện mức xử phạt hành chính đối với nhiều đơn vị kinh doanh sản phẩm phục vụ nông nghiệp chưa đủ sức răn đe, dẫn đến tình trạng lũng đoạn thị trường phân bón.

Sâu xa hơn là công tác quản lý, đánh giá và giám sát chất lượng sản phẩm phân bón hiện đang còn nhiều lỏng lẻo nên gian thương có cơ hội lợi dụng.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 449 cơ sở đủ điều kiện kinh doanh phân bón. Việc cung ứng phân bón chủ yếu thông qua hệ thống cửa hàng cấp I, hoặc nhà phân phối.

Theo ông Nguyễn Thiện Chân, Chi cục phó Chi cục Phát triển nông nghiệp Đắk Nông, chi phí vật tư đầu vào trong nông nghiệp rất lớn. Do đó, nếu sử dụng phải các loại vật tư nông nghiệp giả hoặc kém chất lượng sẽ ảnh hưởng vô cùng lớn và hệ lụy kéo dài nhiều năm.

“Công tác quản lý vật tư nông nghiệp đã được tỉnh đặc biệt quan tâm, chỉ đạo các sở, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp quản lý chất lượng, bảo đảm lợi ích của nông dân và hạn chế ô nhiễm môi trường”, ông Nguyễn Thiện Chân cho biết thêm.

Văn Tâm