Nỗi niềm Đắk Nông với hơn 1.000 dự án vướng quy hoạch bô xít

5/8 huyện, thành phố vướng bô xít

Theo Quy hoạch tỉnh Đắk Nông thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Đắk Nông có 27% diện tích được quy hoạch bô xít.

Diện tích bô xít được quy hoạch thăm dò, khai thác của tỉnh trong thời kỳ này là 179.597ha. Quặng bô xít ở Đắk Nông trải rộng trên hầu hết diện tích tự nhiên của tỉnh. Trong đó, tập trung chủ yếu ở 5 địa bàn, gồm: TP. Gia Nghĩa, Đắk Glong, Đắk R’lấp, Tuy Đức và Đắk Song.

Thống kê từ Sở TN-MT Đắk Nông cho thấy, bô xít đang chồng lên 1.062 dự án xây dựng của 5/8 huyện, thành phố, với diện tích lên đến gần 6.700ha.

Từ đầu năm 2023 đến nay, việc phê duyệt chủ trương đầu tư, triển khai thi công các công trình dự án trên địa bàn tỉnh có liên quan đến quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến bô xít gặp phải một số khó khăn, vướng mắc.

Trong số này có rất nhiều dự án lớn, quan trọng phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh thuộc các nhóm chương trình mục tiêu quốc gia.

Cụ thể bao gồm: chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; chương trình xây dựng nông thôn mới; chương trình xóa đói giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025.

Theo UBND tỉnh Đắk Nông, bô xít là loại khoáng sản đặc thù. Trong khi, hệ thống pháp luật liên quan đến công tác quy hoạch, khai thác, bảo vệ vẫn áp dụng như các loại khoáng sản khác.

Điều này dẫn đến những khó khăn, vướng mắc trong quá trình giải quyết. Một số trường hợp, nếu áp dụng cứng nhắc quy định, việc khai thác, thu hồi bô xít còn làm thiệt hại cho ngân sách của tỉnh.

Những địa bàn có số dự án vướng quy hoạch bô xít nhiều như TP. Gia Nghĩa 308 dự án, Đắk Song 307 dự án, Đắk Glong 180 dự án...

Nói về quy hoạch bô xít, Chủ tịch UBND huyện Đắk Song Ngô Đức Trọng khẳng định, hơn một nửa diện tích tự nhiên của huyện nằm trong quy hoạch bô xít. Thậm chí, ngay trụ sở UBND huyện và nhiều khu vực dân cư cũng thuộc vùng thăm dò bô xít.

“Việc bị quy hoạch thăm dò bô xít hơn một nửa diện tích kéo theo nhiều hệ lụy. Hàng trăm dự án của huyện bị dừng lại. Nhiều công trình giao thông trọng điểm không thể làm được. Điều này gây trở ngại lớn đối với việc phát triển kinh tế- xã hội của địa phương”, ông Trọng nhấn mạnh.

Rào cản thúc đẩy đầu tư công

Quy hoạch bô xít đang bao trùm lên nhiều công trình, dự án đầu tư tại tỉnh. Đây đang là rào cản rất lớn trong đẩy nhanh tiến độ đầu tư công.

Đến hết tháng 5/2024, tỷ lệ giải ngân đầu tư công tại Đắk Nông mới chỉ hơn 500 tỷ đồng, đạt trên 16% kế hoạch, thấp hơn cùng kỳ năm 2023 hơn 3%.

Nguyên nhân một phần là nhiều dự án chồng lấn quy hoạch bô xít nên không thể triển khai được. Trong số hơn 1.000 dự án đầu tư công bị vướng quy hoạch bô xít, phải kể đến nhiều dự án trọng điểm, dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia.

Theo Giám đốc Sở KH-ĐT Trần Đình Ninh, hiện có nhiều bất cập về quy hoạch và các quy định liên quan khiến nhiều công trình bị vướng.

“Nhiều công trình, dự án giao thông đã có sẵn, giờ chỉ cần đầu tư sửa chữa, nâng cấp trên nền cũ. Tuy nhiên, dự án đang nằm trong vùng quy hoạch bô xít nên không thể triển khai. Trong khi đó, đường xuống cấp, việc đi lại, giao thương của người dân gặp rất nhiều khó khăn”, ông Ninh cho biết.

Thực tế, Đắk Nông đã nhiều lần kiến nghị Trung ương tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy hoạch bô xít, nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết được.

Liên quan đến dự án vướng quy hoạch bô xít, tại buổi làm việc với Bộ TN-MT vào ngày 12/3/2024, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông Hồ Văn Mười nhấn mạnh, hơn 1.000 dự án không triển khai được, tỉnh nợ dân quá nhiều.

“Đơn cử như Dự án Nhà máy Alumin Nhân Cơ. Mới triển khai dự án mấy năm mà đã nợ 400 lô tái định cư. Nếu còn triển khai đến 4-5 nhà máy thì dân khiếu kiện suốt ngày, vì dân bị thu hồi đất không có nơi tái định cư, định canh. Chúng tôi đề nghị Bộ TN-MT đề xuất Trung ương tính toán tháo gỡ khó khăn cho tỉnh”.

Cũng tại buổi làm việc với Đắk Nông vào ngày 12/3/2024, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh đề nghị, những vấn đề ngoài thẩm quyền, tỉnh cần phối hợp tốt với các bộ ngành liên quan để kiến nghị Quốc hội, Chính phủ tháo gỡ. Tỉnh cần đề nghị điều chỉnh quy hoạch, phải có văn bản kiến nghị với những phân tích, lập luận chi tiết, không nói chung chung.

Đối với một số vấn đề thuộc thẩm quyền, Bộ TN-MT sẽ giao các cục, vụ tham mưu gỡ vướng cho tỉnh. Trong đó, vấn đề có thể xử lý được ngay đó là điều chỉnh đánh giá tác động môi trường để những diện tích khai thác, hoàn nguyên xong có thể bàn giao về cho địa phương sử dụng hợp lý và hiệu quả.

Theo kết quả rà soát trên địa bàn tỉnh có 425 dự án đầu tư công đang gặp vướng mắc về bô xít. Trong đó, 37 dự án đầu tư trung hạn giai đoạn 2021- 2025 với tổng vốn đầu tư hơn 3.300 tỷ đồng, cần thiết phải có chính sách tháo gỡ kịp thời để bảo đảm tiến độ giải ngân đầu tư công.

Nguyễn Lương