"Trả nợ" tái định cư cho người dân bằng 70ha đất sau khai thác bô xít
Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đề xuất trả 70ha đất sau khai thác bô xít cho tỉnh Đắk Nông để làm tái định cư.
TKV được Bộ TN-MT cấp phép khai thác thời hạn 30 năm đối với Dự án khai thác mỏ bô xít Nhân Cơ - Đắk Nông. Sau khi được cấp phép, TKV đã giao cho đơn vị trực thuộc là Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV triển khai, thực hiện khai thác bô xít và sản xuất alumin.
Từ khi Nhà máy Alumin Nhân Cơ của Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV đi vào hoạt động tới nay, doanh nghiệp đã sản xuất được hơn 4,74 triệu tấn alumin. Đơn vị đã nộp ngân sách địa phương khoảng 3.963 tỷ đồng.
Diện tích Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV đã triển khai bồi thường, giải phóng mặt bằng là hơn 446ha. Doanh nghiệp đã khai thác hết diện tích khoảng 440ha và đã hoàn thổ hình thành quỹ đất sau khai thác khoảng hơn 350ha.
Trong quá trình triển khai thực hiện dự án, Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV gặp nhiều vướng mắc về giải phóng mặt bằng. “Nút thắt” lớn nhất chính là việc chưa bố trí được tái định cư (TĐC) cho người dân bị thu hồi đất.
Thiếu TĐC, người dân bị thu hồi đất không đồng ý bàn giao mặt bằng. Doanh nghiệp không có đất khai thác bô xít dẫn tới việc thiếu hụt nguồn tinh quặng. Trong 2 tháng đầu năm 2024, Nhà máy Alumin Nhân Cơ phải giảm tải 6 lần, hoạt động bằng 85% công suất thiết kế. TKV dự báo Nhà máy Alumin Nhân Cơ có thể phải dừng hoạt động ngay từ quý II/2024.
Phạm vi thu hồi đất thực hiện Dự án khai thác mỏ bô xít Nhân Cơ - Đắk Nông là rất lớn. Trong khi đó, quỹ đất TĐC tại huyện Đắk R’lấp không đáp ứng để bố trí cho các hộ dân bị thu hồi đất đủ điều kiện TĐC. Hiện địa phương còn "nợ" người dân khoảng 400 lô.
Để “trả nợ” cho người dân và phục vụ việc thu hồi đất để khai thác bô xít, tỉnh Đắk Nông đã bố trí 6 khu TĐC tại huyện Đắk R’lấp. Nhưng hiện tại, có 5/6 khu vực dự kiến xây dựng khu TĐC bị vướng chính quy hoạch bô xít (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 866 ngày 18/7/2023) nên không thể đầu tư được.
Theo TKV, doanh nghiệp không có nhu cầu sử dụng quỹ đất sau khai thác bô xít đã hoàn thổ. Trong khi đó, đối chiếu với phương án sử dụng đất sau khai thác bô xít của Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV đã được tỉnh Đắk Nông phê duyệt, ranh giới dự án xây dựng khu TĐC khoảng 70ha. Khu vực này nằm trong quy hoạch tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Vướng mắc lớn nhất hiện nay chính là việc chưa quy định về cơ chế tài chính khi trả lại đất sớm cho địa phương. Cơ chế hoàn trả kinh phí xây dựng khu TĐC đối với các dự án đầu tư đã thực hiện xong và quyết toán dự án hoàn thành cũng chưa có. Do vậy, việc đóng cửa mỏ rừng phần, trả lại đất cho địa phương xây dựng các khu TĐC đang gặp khó.
TKV đã làm việc với UBND tỉnh Đắk Nông, các bên thống nhất việc cho TKV được trả trước khoảng 70ha đất sau khai thác bô xít để xây dựng khu TĐC phục vụ giải phóng mặt bằng. Hai đơn vị đã cùng ký các văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường xem xét, có ý kiến chỉ đạo.
Mới đây, UBND tỉnh Đắk Nông cũng đã có báo cáo trực tiếp với Bộ trưởng Bộ TN-MT trong buổi làm việc tại địa phương vào tháng 3/2024. Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn của bộ kiểm tra, rà soát và sớm đề xuất giải pháp tháo gỡ cho Đắk Nông và TKV.