Tái định cư - “Nút thắt” khai thác bô xít ở Đắk Nông
Việc giải phóng mặt bằng liên quan tới bô xít ở Đắk Nông đang gặp trở ngại ngày càng lớn mà nguyên nhân chủ yếu là vấn đề tái định cư.
Từ năm 2023 tới nay, tại khu vực xã Đắk Wer, huyện Đắk R’lấp thường xuyên xảy ra các vụ việc cản trở, chặn xe khai thác bô xít.
Theo Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV, trong năm 2023, người dân đã chặn xe, cản trở khai thác bô xít 24 lần. Tổng thời gian nhà máy tuyển quặng của công ty phải dừng hoạt động là hơn 300 giờ, tương đương 13 ngày vận hành liên tục.
Việc cản trở tiếp tục diễn ra trong 2 tháng đầu năm 2024. Trong ngày 4 và 12/1/2024, nhà máy tuyển quặng buộc phải dừng hoạt động.
Điều này gây ảnh hưởng tới quá trình vận hành Nhà máy Alumin Nhân Cơ. Sản lượng alumin quy đổi sản xuất được trong 50 ngày đầu năm 2024 chỉ đạt hơn 91.200 tấn, đạt 85% kế hoạch đặt ra.
Theo UBND huyện Đắk R’lấp, công tác giải phóng mặt bằng liên quan đến bô xít ở địa phương đang rất chậm. Việc thu hồi đất để thực hiện khai thác quặng, các dự án hồ đập, khoang số 3 hồ bùn đỏ, hồ chứa bùn sau tuyển đều gặp nhiều khó khăn, vướng mắc và chủ yếu liên quan đến vấn đề tái định cư.
Tại khu vực khai thác quặng ở xã Nghĩa Thắng và Đắk Wer, UBND huyện Đắk R’lấp đã bàn giao cho Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV được gần 266ha (đạt 97,2% so với kế hoạch) thuộc khai trường năm thứ 4 đến năm thứ 6.
Riêng khai trường năm thứ 7 và thứ 8 với tổng diện tích khoảng 182ha hiện mới phê duyệt phương án thu hồi đất được 91,2ha.
Đối với khai trường năm thứ 7 và thứ 8, có 60 hộ dân đã nhận tiền và cam kết bàn giao gần 48ha. Tuy nhiên, phía Công ty Nhôm Đắk Nông - TKV mới khai thác được 23ha.
Diện tích gần 25ha còn lại chưa thể khai thác vì diện tích người dân bàn giao mặt bằng không liền kề với khu vực khai thác. Một phần diện tích người dân đã bàn giao phát dọn mặt bằng nhưng đang cản trở do việc không bố trí tái định cư.
Luật Đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định, phải hoàn thành bố trí tái định cư cho người dân trước khi thu hồi đất.
Trong khi đó, cả 6 khu tái định cư thuộc dự án Alumin Nhân Cơ và dự án khai thác mỏ bô xít ở Đắk R’lấp được HĐND tỉnh Đắk Nông phê duyệt cuối năm 2022 hiện vẫn còn… trên giấy.
Trong 6 khu tái định cư được phê duyệt, chỉ có Khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ không “vướng” quy hoạch bô xít (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 866 ngày 18/7/2023). Một khu tái định cư “vướng” 1 phần và 4 khu còn lại “vướng” toàn bộ trong quy hoạch bô xít.
Hiện nay, UBND huyện Đắk R’lấp đang đẩy nhanh tiến độ thực hiện Khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ với 239 lô. Tuy nhiên, số lượng lô tái định cư trên chỉ đủ “trả nợ” cho người dân bị thu hồi đất từ những năm 2006 - 2008.
Quỹ đất tái định cư ở Đắk R’lấp chưa bảo đảm nhu cầu bố trí tái định cư cho dự án khai thác mỏ bô xít hiện tại và những năm khai trường tiếp theo.
Nếu không có biện pháp sớm tháo gỡ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất Nhà máy Alumin Nhân Cơ thời gian tới và tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp về an ninh trật tự.
Lãnh đạo UBND huyện Đắk R’lấp cho biết, trước mắt, chính quyền sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện các biện pháp ổn định an ninh trật tự tại khu vực khai thác bô xít và nhà máy tuyển quặng.
Huyện đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để người dân bàn giao mặt bằng và xử lý nghiêm các trường hợp xúi giục, kích động gây mất an ninh trật tự.
Về lâu dài, UBND huyện Đắk R’lấp cho rằng cần phải tháo gỡ được “nút thắt” về tái định cư. Tỉnh Đắk Nông cần tiếp tục kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ xây dựng 5 khu tái định cư “vướng” quy hoạch bô xít.