Nghiên cứu, đề xuất các chính sách đặc thù vượt trội để vùng đất Chín Rồng 'cất cánh'

Ngày 27/9, tại tỉnh Bạc Liêu, đồng chí Lê Minh Khái, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Hội đồng Điều phối vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã chủ trì Hội nghị Hội đồng điều phối vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Tại Hội nghị, đồng chí Cao Huy, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ đã công bố Quyết định số 974/QĐ-TT ngày 19/8/2023 thành lập Hội đồng điều phối vùng đồng bằng sông Cửu Long. Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông đã trình bày báo cáo một số nội dung liên quan đến phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long. 

Lãnh đạo các địa phương trong vùng (Bạc Liêu, Tiền Giang, Trà Vinh, Hậu Giang, Đồng Tháp, Long An, Cần Thơ, Kiên Giang, Cà Mau, Cần Thơ…) đã tham luận làm rõ chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng vùng và các cơ quan, đơn vị liên quan; các nhiệm vụ, giải pháp cần tập trung thực hiện; đồng thời đề xuất một số kiến nghị lớn về cơ chế, chính sách đặc thù về phát triển cơ sở hạ tầng kết nối nội vùng và liên vùng, nguồn nhân lực; chuyển đổi cơ cấu kinh tế,… nhằm phát huy thế mạnh của mỗi địa phương, đẩy mạnh liên kết vùng, cùng nhau đồng tâm, hiệp lực phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Cửu Long nhanh và bền vững, nâng cao đời sống nhân dân. 

Lãnh đạo TPHCM báo cáo về chương trình liên kết giữa TPHCM và vùng đồng bằng sông Cửu Long; lãnh đạo Bộ TNMT, GTVT, GDĐT,… tham luận về vấn đề quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản; ứng phó sạt lở bờ sông, bờ biển và các diễn biến cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra; giải pháp đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án giao thông trọng điểm; phát huy hiệu quả vai trò các tuyến đường thủy nội địa; đầu tư dự án đường sắt, cảng biển, cảng hàng không; giải pháp phát triển hệ thống giáo dục đào tạo và phát triển nguồn nhân lực vùng đồng bằng sông Cửu Long;…

Sau khi nghe các ý tham luận của lãnh đạo các bộ ngành, địa phương, kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đánh giá với tinh thần thẳng thắn, xây dựng, đề cao tính hiệu quả, Hội nghị đã đạt được mục tiêu đề ra. Các báo cáo đã được trình bày ngắn gọn, đầy đủ, rõ ràng. Các tham luận sâu sắc, khách quan, trách nhiệm, tâm huyết, cũng như đã đề xuất kiến nghị nhiều giải pháp phù hợp, sát với thực tiễn và khả thi.

Hội nghị thống nhất cao với các kiến nghị, đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và ý kiến phát biểu của các đại biểu, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, nghiên cứu ý kiến của các đại biểu để tiếp tục hoàn thiện kế hoạch điều phối và cụ thể hóa kế hoạch hoạt động những tháng cuối năm 2023, xác định các nhiệm vụ để triển khai hoạt động điều phối vùng và nâng cao hiệu quả, tính khả thi trong việc xây dựng và phối hợp triển khai các cơ chế, chính sách phát triển vùng.

Vùng đồng bằng sông Cửu Long có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhấn mạnh: Vùng đồng bằng sông Cửu Long có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng vềkinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của cả nước; là vùng cực Nam của Tổ quốc, là cầu nối nước ta với các nước trong khu vực ASEAN, đặc biệt là các nước thuộc Tiểu vùng sông MeKong.

Đây cũng là vùng trọng điểm nông nghiệp của cả nước với nhiều sản phẩm chủ lực, nhất là lúa, tôm, cá tra, trái cây, giữ vai trò to lớn về môi trường sinh thái, an ninh nguồn nước, an ninh lương thực cho cả nước.

Giai đoạn vừa qua, cơ cấu kinh tế của các địa phương trong vùng chuyển dịch tích cực, nhiều dự án công nghiệp trọng điểm về năng lượng đi vào hoạt động. Chương trình quốc gia về xây dựng nông thôn mới đạt nhiều kết quả quan trọng. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư bằng nhiều nguồn lực, góp phần thay đổi diện mạo của vùng. Nhiều hình thức liên kết, hợp tác vùng được hình thành.

Việc quản lý và khai thác tài nguyên, nhất là tài nguyên nước, bảo vệ môi trường được chú trọng; chủ động hơn trong thích ứng với biến đổi khí hậu. Văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ, chất lượng giáo dục - đào tạo và các chỉ tiêu y tế cơ bản được cải thiện.

Tăng cường các hoạt động điều phối, liên kết vùng, tạo động lực phát triển vùng

Tuy nhiên, vùng vẫn tồn tại những khó khăn, thách thức, chưa phát huy hết tiềm năng, thế mạnh, cũng như đóng góp của vùng vào kết quả chung của cả nước vẫn còn hạn chế.

Cụ thể là, quy mô kinh tế nhỏ chỉ chiếm khoảng 12% GDP của cả nước, tăng trưởng kinh tế chưa bền vững, chất lượng chưa cao. Kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển, kể cả giao thông kết nối nội vùng và với vùng Đông Nam Bộ và Thành phố Hồ Chí Minh. Công nghiệp chế biến chưa phát triển. Nông nghiệp chưa hình thành được vùng chuyên canh quy mô lớn, các chuỗi giá trị, các sản phẩm nông nghiệp hiệu quả cao, sinh thái, hữu cơ để tập trung cho xuất khẩu.

Ô nhiễm môi trường, nguồn nước có xu hướng gia tăng, nhất là ở các khu đô thị. Phát triển văn hóa - xã hội còn nhiều bất cập, nguồn nhân lực thấp chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Còn chênh lệch về mức độ phát triển giữa các địa phương trong vùng.

Theo Phó Thủ tướng, đây là những vấn đề khó có thể được xử lý hoặc khó xử lý hiệu quả bởi các nỗ lực riêng lẻ của từng địa phương trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Chính vì vậy, trong thời gian vừa qua Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách để phát huy tiềm năng, lợi thế nhất là tăng cường các hoạt động điều phối, liên kết vùng, tạo động lực phát triển vùng.

Triển khai thực hiện có hiệu quả Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long

Về định hướng hoạt động của Hội đồng Điều phối vùng trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đề nghị các Bộ, ngành, địa phương phải có những hành động cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng điều phối vùng, trong đó tập trung triển khai một số nhiệm vụ sau:

Một là, triển khai thực hiện có hiệu quả Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được ban hành tại Quyết định số 287/QĐ-TTg ngày 28/02/2022 của Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 816/QĐ-TTg ngày 07/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện quy hoạch Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó đã nêu rõ phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long theo hướng bền vững, tăng trưởng xanh gắn với việc thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP ngày 17/11/ 2017 của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu; chú trọng bảo vệ, tôn tạo và phát triển nền tảng văn hóa - xã hội và hệ sinh thái tự nhiên; lấy "con người" làm trung tâm; coi tài nguyên nước là cốt lõi; quản lý tổng hợp tài nguyên nước trên toàn lưu vực đảm bảo việc duy trì nguồn sống cho môi trường và người dân; chuyển đổi mô hình sinh kế tại các tiểu vùng theo hướng chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong đó, cần tập trung vào sản xuất nông nghiệp hàng hóa, hiện đại, quy mô lớn; nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp hiệu quả cao, tối ưu hóa về giá trị nông nghiệp; phát triển công nghệ về giống, công nghiệp chế biến, bảo quản nông sản, thủy sản; gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ và xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nhất là cơ cấu nông nghiệp phù hợp với từng vùng sinh thái, chủ động thích ứng, thực hiện hiệu quả các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng; giải quyết vấn đề sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún, hạn mặn; xây dựng chiến lược tổng thể bảo vệ và sử dụng bền vững nguồn nước sông MeKong.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cho biết, hiện nay cả nước đã có 53 quy hoạch tỉnh, thành phố đã họp thẩm định (trong đó có 13 quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt, 40 quy hoạch tỉnh, thành phố đang hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt), 06 quy hoạch tỉnh đã trình Hội đồng thẩm định để chuẩn bị tổ chức họp thẩm định và còn 04 quy hoạch tỉnh đã gửi xin ý kiến các thành viên Hội đồng thẩm định.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có 02 Quy hoạch tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt gồm: Tỉnh Long An và tỉnh Sóc Trăng, 11 Quy hoạch tỉnh đã tổ chức họp thẩm định, đang hoàn thiện hồ sơ để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt gồm: Tỉnh Trà Vinh, Bến Tre, Cần Thơ, Kiên Giang, Vĩnh Long, Cà Mau, Hậu Giang, Bạc Liêu, Đồng Tháp, Tiền Giang và An Giang.

"Như vậy, tiến độ thực hiện lập Quy hoạch các tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long đảm bảo và nhanh hơn một số vùng khác", Phó Thủ tướng đánh giá.

Đề xuất bổ sung về thể chế, cơ chế, chính sách phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long

Hai là, tập trung nghiên cứu để đề xuất bổ sung về thể chế, cơ chế, chính sách phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long, thúc đẩy liên kết vùng, tiểu vùng bảo đảm các quy định, cơ chế, chính sách liên kết vùng, tiểu vùng được thực hiện đồng bộ, nhất quán, khả thi, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn đất nước.

Ba là, sớm hoàn thiện để triển khai danh mục các chương trình, dự án có quy mô vùng và có tính chất liên kết vùng để bổ sung thực hiện trong giai đoạn 2021-2025 đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết 108/NQ-CP ngày 18/7/2023 sử dụng vốn vay ODA của các đối tác phát triển, trong đó ngân sách trung ương cấp phát 100% đối với các dự án của Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn; cấp phát 90% cho các dự án của 13 địa phương (gọi tắt là các dự án Mekong DPO).

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đây là một chính sách đặc thù của Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, hiện nay tiến độ hoàn thành thủ tục đầu tư còn chậm, hiện mới có Bộ Giao thông vận tải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề xuất đầu tư, các bộ, địa phương còn lại cần khẩn trương hoàn thiện thủ tục pháp lý để phấn đấu khởi công các dự án trong giai đoạn 2024-2025.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cũng yêu cầu các tỉnh phối hợp với các bộ ngành đẩy nhanh tiến độ triển khai các công trình xử lý các khu vực sạt lở bờ sông. Đây là vấn đề có tính cấp bách, cần phải được thực hiện kịp thời, hiệu quả, tránh lãng phí.

Khẩn trương hoàn thiện quy hoạch tỉnh để làm cơ sở điều phối các hoạt động liên kết vùng

Để Hội đồng điều phối vùng Đồng bằng Sông Cửu Long hoạt động hiệu quả, thực chất, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đề nghị các đồng chí thành viên Hội đồng, các đồng chí lãnh đạo Bộ, ngành và địa phương bám sát các nhiệm vụ, quyền hạn và quy chế hoạt động của Hội đồng điều phối vùng để đề ra kế hoạch hành động, khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ liên quan điều phối, liên kết vùng.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần chủ động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ thường trực Hội đồng, bảo đảm thông tin thông suốt và đề xuất những nội dung công việc mà Hội đồng cần phải thảo luận, cho ý kiến và thống nhất hành động.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đề nghị các Bộ, địa phương gửi ngay ý kiến góp ý tới Bộ Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp trình ký ban hành Kế hoạch hoạt động các tháng cuối năm 2023 của Hội đồng.

Đồng thời yêu cầu các địa phương chưa được phê duyệt quy hoạch tỉnh khẩn trương hoàn thiện hồ sơ để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt làm cơ sở để điều phối các hoạt động liên kết vùng.

Nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội để phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long

Về cơ chế, chính sách đặc thù cho vùng, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan rà soát các cơ chế, chính sách hiện hành và nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội nhằm phát triển vùng, trong đó có các cơ chế, chính sách phát triển hạ tầng giao thông kết nối; phát triển nông nghiệp hiệu quả cao; bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu.

Đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư - Thường trực Hội đồng cân nhắc lựa chọn đề xuất nội dung cơ chế chính sách gì là đặc thù cho đích đáng, trọng tâm, trọng điểm và phù hợp cho vùng.

Các bộ ngành có liên quan như Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương trong vùng giải quyết những vấn đề liên tỉnh, liên vùng không thuộc thẩm quyền của các địa phương trong vùng, các vấn đề để thực hiện các dự án giao thông liên vùng, vấn đề về nguyên vật liệu phục vụ cho các dự án liên vùng.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hỗ trợ các địa phương điều phối liên kết các hoạt động sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị đối với các mặt hàng nông nghiệp; tập trung xây dựng thương hiệu các sản phẩm chủ lực, có thế mạnh của vùng như: lúa gạo, trái cây và thủy sản.

Điều phối các hoạt động hệ thống thủy lợi phục vụ tưới tiêu; phòng chống lũ; kiểm soát xâm nhập mặn; quản lý, khai thác sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước; nâng cao hiệu quả sử dụng nước cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản trong mùa khô; hỗ trợ các địa phương khắc phục sạt lở, xây dựng, nâng cấp hệ thống đê biển, đê bao, cống, đập, vành đai rừng ngập mặn và các dự án bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Bộ Tài chính khẩn trương báo cáo Thủ tướng Chính phủ các nội dung về ưu đãi, tác động đối với các chỉ tiêu an toàn nợ công, cơ chế tài chính trong nước các dự án Mekong DPO của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long theo quy định tại Nghị định số 114/2021/NĐ-CP ngày 16/12/2021 của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài (Nghị định số 114/2021/NĐ-CP) và Nghị định số 20/2023/NĐ-CP ngày 04/5/2023 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 114/2021/NĐ-CP trên cơ sở đó giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt các đề xuất dự án Mekong DPO.

Các Bộ ngành, địa phương khẩn trương kiện toàn các Tổ điều phối cấp bộ, cấp tỉnh, Tổ chuyên gia tư vấn và giao việc cụ thể, bảo đảm các Tổ bắt tay ngay vào các nhiệm vụ liên quan đến điều phối và liên kết vùng.

Phó Thủ tướng yêu cầu, các Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh trong vùng thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được phân công, hoàn thành nhiệm vụ với trách nhiệm cao nhất, báo cáo kết quả theo quy định.  

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái tin tưởng rằng, với sự quyết tâm, đoàn kết, chung sức đồng lòng và nỗ lực cao của các bộ, ngành, các địa phương trong vùng sự góp sức chung tay của các chuyên gia, nhà khoa học, các viện nghiên cứu, các đối tác liên quan, Hội đồng điều phối vùng sẽ hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ đã đề ra, đưa vùng đồng bằng sông Cửu Long phát triển nhanh, bền vững và toàn diện./.

Trần Mạnh