Giá xuất khẩu cà phê tháng 8/2023 cao kỷ lục trong bối cảnh nguồn cung đã cạn kiệt

Xuất khẩu cà phê giảm về lượng nhưng đạt kỷ lục về giá

Theo số liệu được công bố bởi Tổng cục Hải quan, xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong tháng 8 đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ tháng 11 năm ngoái với khối lượng đạt 84.647 tấn, trị giá 258,5 triệu USD, giảm 22,3% về lượng và 16% về trị giá so với tháng trước.

Luỹ kế 8 tháng đầu năm, xuất khẩu cà phê đạt 1,2 triệu tấn, trị giá thu về gần 3 tỷ USD, so với cùng kỳ năm ngoái giảm 5,4% về lượng nhưng tăng 3,1% về trị giá nhờ giá bán tăng cao.

Như vậy, tổng lượng cà phê xuất khẩu trong 11 tháng đầu niên vụ 2022 – 2023 (từ tháng 10/2022 đến tháng 8/2023) đạt hơn 1,6 triệu tấn, giảm nhẹ 2% so với cùng kỳ niên vụ trước.

Với sản lượng trong niên vụ hiện tại được dự báo chỉ vào khoảng 1,5 - 1,6 triệu tấn, giảm 10 - 15% so với niên vụ 2021-2022, nguồn cung cà phê dành cho xuất khẩu đến nay gần như đã cạn và dự kiến chỉ có thể cải thiện kể từ tháng 11 tới khi nguồn cung từ vụ thu hoạch mới 2023-2024 được đưa vào thị trường.

Tuy nhiên, tồn kho ở mức thấp đã đẩy giá cà phê xuất khẩu trong tháng 8 vừa qua lên mức kỷ lục mới là 3.054 USD/tấn, tăng 8% so với tháng trước và tăng 30% (gần 700 USD/tấn) so với cùng kỳ năm ngoái.

Tính chung 8 tháng đầu năm, giá xuất khẩu bình quân cà phê đã tăng gần 9% lên mức 2.463 USD/tấn.

Tại trong nước, tính đến ngày 12/9, giá cà phê robusta nhân xô tại các tỉnh Tây Nguyên dao động ở mức 65.100 – 66.000 đồng/kg, giảm nhẹ so với mức đỉnh 67.200 – 68.000 đồng/kg đạt được vào tháng trước nhưng vẫn tăng 36% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trên thị trường thế giới, trong phiên giao dịch ngày 12/9 giá cà phê robusta tại sàn giao dịch London đã giảm 7% so với đầu tháng 8 xuống còn 2.439 USD/tấn đối với hợp đồng giao kỳ hạn tháng 11.

Tương tự, giá cà phê arabica trên sàn New York cũng giảm 3,3% so với một tháng trước, dao động quanh mức 153 US cent/pound.

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), thời tiết thuận lợi tại Brazil và lượng hàng vụ mới đã sẵn sàng bán ra thị trường đã tác động tiêu cực tới giá cà phê thế giới, bất chấp dự báo toàn cầu sẽ thiếu hụt 7,3 triệu bao cà phê các loại trong niên vụ 2023-2024 và báo cáo tồn kho tại hai sàn giảm xuống mức thấp trong nhiều năm.

Bên cạnh đó, đồng USD tăng giá khiến các quỹ và đầu cơ mạnh tay thanh lý chuyển vốn sang các thị trường phái sinh và thị trường chứng khoán Mỹ do mức lợi nhuận hấp dẫn hơn. Trong khi biến động tỷ giá cũng khiến người trồng cà phê Brazil đẩy mạnh bán ra.

Dù vậy, đà giảm được cho là chỉ diễn ra trong ngắn hạn do tồn kho cà phê robusta đang ở mức thấp sẽ tác động tích cực tới giá trên thị trường cà phê toàn cầu.

Tính đến cuối tháng 8, tồn kho cà phê robusta được chứng nhận bởi ICE đã giảm xuống mức thấp kỷ lục 563.333 bao. Tồn kho cà phê arabica được chứng nhận trên sàn giao dịch New York cũng giảm 10.192 bao xuống còn 490.739 bao.

Cục Xuất nhập khẩu dự báo tốc độ giảm giá của cà phê trên thị trường thế giới sẽ chậm lại. Sau đợt giảm giá mạnh, người dân Brazil tập trung vào thu hoạch giai đoạn cuối vụ mùa khi mùa mưa mới năm nay cũng đã bắt đầu.

Việc thiếu nguồn cung tạm thời kết hợp với báo tồn kho tại hai sàn giảm xuống mức thấp trong nhiều năm đã thúc đẩy các quỹ và đầu cơ trên sàn này quay lại mua vào.

Mới đây, Ngân hàng Rabobank dự báo sản lượng cà phê toàn cầu niên vụ 2023-2024 (tháng 10/2023 đến tháng 9/2024) có thể chỉ đạt 172,6 triệu bao, giảm 1,6 triệu bao so với dự báo trước đó.

Nguyên nhân chủ yếu do sản lượng của Colombia và Việt Nam có thể sẽ thấp hơn kỳ vọng. Theo đó, Rabobank dự báo sản lượng cà phê niên vụ 2023-2024 của Việt Nam đạt 29 triệu bao, giảm 0,5 triệu bao so với dự báo trước đây.

Về dài hạn, theo Financial Times, thị trường cà phê ngày càng mở rộng. Ước tính đến năm 2050, lượng tiêu thụ cà phê sẽ tăng gấp đôi so với hiện tại ở mức 6 tỷ cốc/ngày. Một nghiên cứu của Trung tâm Đầu tư bền vững Columbia cho thấy nguồn cung cà phê thế giới đến năm 2030 cần phải tăng thêm 25%.

Tuy nhiên, rủi ro biến đổi khí hậu đồng nghĩa với vùng trồng thích hợp trồng cà phê sẽ giảm xuống, nông dân chật vật trang trải cuộc sống.

Trong hai năm qua, lượng tiêu thụ cà phê đã vượt so với sản lượng và người nông dân đang hứng chịu những tác động xấu từ hiện tượng El Nino. Giá cà phê robusta đã chạm mức cao nhất 15 năm qua hồi tháng 5 do hình thái thời tiết tiêu cực này.

Nhu cầu từ các thị trường lớn biến động trái chiều

8 tháng đầu năm nay, cà phê của Việt Nam được xuất khẩu tới 38 thị trường khác nhau trên thế giới.

Trong đó, EU chiếm tới gần 38% tổng khối lượng cà phê xuất khẩu với 455.111 tấn, trị giá hơn 1 tỷ USD, giảm 10,7% về lượng và 3,4% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Lạm phát và lãi suất tăng cao đã ảnh hưởng không nhỏ đến nhu cầu tiêu thụ cà phê của châu Âu.

Các thị trường xuất khẩu cà phê hàng đầu của Việt Nam tại EU gồm Đức đạt 145.896 tấn (-9,2%), Italy 114.030 tấn (+17%), Tây Ban Nha 65.932 tấn (-23%), Bỉ 48.906 tấn (-51,3%)…

Ngược lại, xuất khẩu cà phê sang thị trường đứng thứ hai là Mỹ tăng 11,1% so với cùng kỳ lên 90.151 tấn, chiếm 6,6% thị phần.

Lượng cà phê xuất khẩu sang một số thị trường khác cũng tăng trưởng khá tích cực như: Algeria tăng 71,4%, Mexico tăng 45,6%, Hàn Quốc tăng 14,3%, đặc biệt Indonesia tăng tới 157,8%...

Gia tăng hàm lượng chế biến

Trong những tháng đầu năm nay, cơ cấu chủng loại cà phê xuất khẩu cũng có những chuyển biến tích cực với sự gia tăng mạnh mẽ của cà phê chế biến.

Số liệu của Cục Xuất nhập khẩu cho thấy, kim ngạch xuất khẩu cà phê chế biến đã tăng gần 22% trong 7 tháng đầu năm nay lên mức 448,7 triệu USD, chiếm 17% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước, tăng so với tỷ trọng 15% của cùng kỳ năm ngoái.

Ngược lại, tỷ trọng của cà phê nhân (bao gồm robusta và arabica) giảm xuống còn 83,3% so với mức 85% của cùng kỳ. Chủ yếu là do kim ngạch xuất khẩu cà phê arabica giảm 34,6%, trong khi robusta tăng 3,9%.

Để đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 5 - 6 tỷ USD vào năm 2030, chiến lược ngành cà phê là đẩy mạnh mặt hàng cà phê chế biến (cà phê rang xay, cà phê hòa tan,..) hơn là chú trọng vào số lượng cà phê nhân bởi bài học quá khứ cho thấy nếu tăng diện tích hơn nữa, cơn ác mộng dư cung, giá giảm sẽ quay trở lại.

Hoàng Hiệp