FAA và SpaceX bị kiện vì phóng tàu vũ trụ gần khu bảo tồn động vật

Tàu vũ trụ Starship thế hệ tiếp theo của SpaceX được phóng trên tên lửa siêu nặng từ bệ phóng ở Boca Chica, gần Brownsville, Texas, Mỹ, ngày 20/4. Ảnh: Reuters.

Phóng thử nghiệm Starship thành công, nhưng phá vỡ nơi trú ẩn của động vật hoang dã

Vụ kiện diễn ra 11 ngày sau khi SpaceX thực hiện việc phòng tên lửa Starship thế hệ tiếp theo trong chuyến bay thử nghiệm đầu tiên, kết thúc bằng việc phương tiện phát nổ trên Vịnh Mexico sau khi cho nổ bệ phóng thành đống đổ nát khi cất cánh.

Vụ phóng khiến những khối bê tông cốt thép và mảnh kim loại bắn cách xa địa điểm phóng hàng nghìn mét, tiếp giáp với Khu bảo tồn động vật hoang dã quốc gia thung lũng Lower Rio Grand, gần công viên và bãi biển Boca Chica.

Theo báo cáo của Cục Cá và Động vật hoang dã Mỹ, vụ nổ cũng gây ra một đám cháy rộng 1,4 hecta và tạo ra một đám mây bụi bê tông trôi 10,5 km về phía tây bắc và đổ mưa xuống các bãi triều và thị trấn Port Isabel gần đó.

SpaceX ca ngợi vụ phóng là một thành công đủ điều kiện, sẽ mang lại dữ liệu có giá trị để thúc đẩy quá trình phát triển tàu vũ trụ Starship và tên lửa siêu nặng, các thành phần chính trong chương trình Artemis mới của NASA để đưa các phi hành gia trở lại mặt trăng.

SpaceX cho rằng vụ phóng thử nghiệm Starship thành công, nhưng các nhà bảo tồn đánh giá việc phóng phá vỡ nơi trú ẩn của động vật hoang dã. Ảnh: Reuters

Nhưng các nhà bảo tồn đâm đơn kiện hôm 1/5 cho rằng, sự cố ngày 20/4 đánh dấu vụ mới nhất trong một loạt ít nhất chín vụ nổ rủi ro tại Boca Chica, phá vỡ nơi trú ẩn của động vật hoang dã được liên bang bảo vệ và môi trường sống quan trọng của các loài chim di cư.

Đơn kiện cho biết, tiếng ồn, ô nhiễm ánh sáng, xây dựng và giao thông đường bộ cũng làm suy giảm khu vực, nơi sinh sống của loài bạch dương và báo đốm đang có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như là nơi làm tổ của loài rùa biển Kemp's Ridley đang có nguy cơ tuyệt chủng và môi trường sống quan trọng của các loài chim biển đang bị đe dọa.

Các nhà bảo tồn yêu cầu đánh giá tác động môi trường với SpaceX

Đơn kiện khẳng định, sự xáo trộn sau vụ phóng cho thấy FAA đã vi phạm luật liên bang khi cho phép mở rộng hoạt động tại Căn cứ Starbase của tỷ phú Elon Musk ở Boca Chica mà không bắt buộc phải thực hiện nghiên cứu tác động môi trường (EIS) đầy đủ thường được yêu cầu đối với các dự án lớn.

Đơn khiếu nại dài 31 trang kiến nghị phải thu hồi giấy phép FAA và yêu cầu nghiên cứu tác động môi trường EIS đối với SpaceX.

Theo đơn kiện, Chánh văn phòng Văn phòng Vận tải không gian thương mại của FAA đã tuyên bố trong một email vào tháng 6/2020 rằng cơ quan này đã lên kế hoạch tiến hành nghiên cứu tác động môi trường EIS, nhưng FAA "sau đó đã hoãn lại cho SpaceX" và thay vào đó thực hiện đánh giá ít nghiêm ngặt hơn.

Người phát ngôn của FAA cho biết cơ quan này không bình luận về các vụ kiện đang diễn ra vì lý do chính sách. Còn phía công tý SpaceX cũng chưa có thông tin ngay lập tức về vụ việc.

Tỷ phú Elon Musk, nhà sáng lập và giám đốc điều hành của công ty SpaceX có trụ sở tại California, đã phản hồi về những lời chỉ trích từ các nhà môi trường trong một sự kiện vào ngày 30/1 và cho rằng các mảnh vỡ rải rác trong vụ phóng tháng trước là "một cơn bão cát nhân tạo".

"Nó không độc hại chút nào, chỉ phát tán rất nhiều bụi. Nhưng theo hiểu biết của chúng tôi, không có bất kỳ thiệt hại đáng kể nào đối với môi trường".

SpaceX có thể vẫn tiếp tục phóng thử nghiệm Starship trong vài tháng tới

SpaceX đã phản đối mạnh mẽ việc đưa Starbase, một sân bay vũ trụ, cơ sở sản xuất và phát triển tên lửa Starship của mình vào đánh giá EIS, một quá trình thường mất nhiều năm. EIS liên quan đến phân tích sâu rộng về dự án đang bị đe dọa và các giải pháp thay thế, cùng với các kế hoạch giảm thiểu để hạn chế hoặc bù đắp các tác động có hại. Nó cũng đòi hỏi phải xem xét và bình luận công khai và thường xuyên đánh giá lại và nghiên cứu bổ sung.

FAA đã cấp giấy phép sau khi đánh giá môi trường không kỹ lưỡng và kết luận rằng các hoạt động của SpaceX tại Boca Chica "không gây tác động đáng kể" đến môi trường.

Các nhà bảo tồn cho rằng kết luận đó là vi phạm Đạo luật Chính sách môi trường quốc gia Mỹ, và các biện pháp đánh giá và giảm thiểu được đưa vào giấy phép không đáp ứng các yêu cầu của luật.

Vụ việc làm nổi bật lịch sử căng thẳng giữa các nhà bảo vệ môi trường, những người đã tìm cách hạn chế sự phát triển tại Boca Chica, và tỷ phú Elon Musk, một doanh nhân cứng rắn nổi tiếng với việc chấp nhận rủi ro.

Ông Jared Margolis, luật sư cấp cao tại Trung tâm Đa dạng sinh học, một trong những tổ chức đưa vụ kiện ra tòa án quận Columbia ở Mỹ, cho biết: “Điều quan trọng là chúng ta phải bảo vệ sự sống trên Trái đất ngay cả khi chúng ta nhìn vào các vì sao trong kỷ nguyên hiện đại của các chuyến bay vũ trụ”.

Ông Musk cho biết SpaceX có kế hoạch lắp đặt hệ thống làm mát bằng nước và gia cố bằng thép cho bệ phóng để ngăn chặn thiệt hại do tái diễn vụ nổ, và trong vài tháng tới SpaceX có thể sẵn sàng cho một chuyến bay thử nghiệm khác của tên lửa, loại mạnh nhất từng được chế tạo.

Hiện tại, theo một cuộc điều tra về "sự cố" do FAA mở ngay sau khi diễn ra vụ phóng, theo yêu cầu của pháp luật, tàu vũ trụ Starship và tên lửa Super Heavy đã được hạ cánh một cách hiệu quả.

LÊ LÂM